بررسی مقایسه­ ای نکاح متعه و نکاح مسیار در فقه

الموضوعات :

حمید روستائی صدرآبادی ¹ , سید محمدرضا آیتی ²

1 - دانش آموخته دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، رشته ی فقه و حقوق، تهران، ایران
2 - استاد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه فقه و حقوق، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 20 الخميس , رمضان, 1435 تاريخ التأكيد : 20 الخميس , رمضان, 1435 تاريخ الإصدار : 08 الجمعة , صفر, 1434

الکلمات المفتاحية: نکاح, متعه, مسیار, نفقه, مبیت, لیلیات و نهاریات,

ملخص المقالة :

نکاح مسیار نوعی نکاح دائم است که در آن زوجه از برخی حقوق خود مانند حق نفقه و سکونت و مبیت (هم خوابگی) و بنا به نظر برخی حق مطالبه ارث صرف نظر می نماید و در مقابل تا حدودی در امور خود مستقل عمل می کند و برای اشتغال و خروج از منزل نیازمند اجازه ی همسر نمی باشد. به نظر می رسد ضرورت های زمان و فقدان نهاد نکاح متعه در فقه عامه آن ها را به سوی این نکاح سوق داده است. اگر چه فقها عامه در مورد حکم نکاح مسیار چهار نظریه ارائه نموده اند، اما اکثریت قریب به اتفاق آنان حکم به صحت نکاح مسیار و شروط آن نموده اند و آن را واجد تمام ارکان و شرایط نکاح شرعی می دانند. نکاح مسیار باطناً و از حیث نتیجه شبیه به نکاح متعه است، اگر چه ظاهر و چهره ی نکاح دائم را دارد. تمام آن چه در مسیار دنبال می شود به نحو اتم و اکمل در نکاح متعه مورد تشریع قرار گرفته است. لذا فقهای امامیه از این نکاح مستغنی هستند.

المصادر:

ابراهیم آنس و دیگران، المعجم الوسیط، بی­چا، بیروت، دار­احیاء التراث العربی، بی­تا.

ابن­ابی­الحدید، عزالدین عبدالحمید ­بن ­ابی­الحدید المعتزلی، شرح نهج البلاغه، با تحقیق: ابراهیم، محمد ابوالفضل، چ2، بیروت، دار احیاء التراث، 1387ق، ج3.

ابن­حجر، احمد ­بن ­علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بی­چا، بیروت، لبنان، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1996م، ج.4

ابن­رشد، محمد، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، بی­چا، دارالفکر، بیروت، بی­تا، ج4.

ابن­زهره­حلبی، غنیه النزوع، بی­چا، بی­جا، مؤسسه الامام الصادق (ع)، 1417ق.

ابن­سلیم، عرفان، نکاح المسیار و احکام الانکحه المحرمه،چ1، بیروت، المکتبه العصریه، 2000م.

ابن­قدامه، موفق الدین، ابی­محمد عبدالله، المغنی، بی­چا، بیروت، دار­الکتاب العلمیه، بی­تا، ج7.

ابن­منظور، محمد ­بن ­مکرم، لسان العرب، چ1، بیروت­ـ لبنان، نشر دارصادر، 1410ق، ج2.

ابن­نجیم، البحر الرائق، بیروت، دارالمعرفه، 1311ق، بی­تا، ج3.

ابی­بکر ­المشهور بالسید البکری الدمیاطی، اعانه الطالبین، بی­چا، بیروت، دارالفکر، 1418ق، ج3.

اشقر، اسامه ­عمر­ سلیمان، مستجدات فقهیه فی قضایا الزواج و الطلاق، چ1، اردن، درالنفائس، 1420ق.

بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق الناضره، بی­چا، قم،جامعه مدرسین قم، بی­تا، ج24.

برکات، محمد، عاصفه المسیار، مجله الوطن العربی، العدد 1111، 19/06/1998.

بلال، خالد و محمد الصوفی، زواج المسیار حل قدیم لمشکله الجدیده، مجله المجمع، ش1266، 9/9/1997.

ترمذی، ابو­عیسی­، سنن الترمذی، تحقیق: شاکر، احمد محمد، بی­چا، بیروت، دار احیاء السنه النبویه، بی­تا.

تمیمی، احمد، نکاح المسیار، هلند، مجله الاسره، ش46، 1997م.

جارالله، موسی، الوشیعه فی نقد عقائد الشیعه، بی­چا، القاهره، مطبعه الکیلانی، 1982م.

جزیری، عبد­الرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، چ1، بیروت، دار الثقلین، 1419ق، ج4.

جوهری، اسماعیل بن حماد، صحاح اللغه، چ4، بیروت، دار­العلم للملایین، 1407ق.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بی­چا، بیروت، دار احیاء التراث الاسلامی، بی­تا.

حصکفی، علاءالدین، حاشیه ابن عابدین، چ2، قاهره، مطبعه البابی الحلبی، 1368ق، ج3.

حلی (علامه)، ­حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بی­چا، قم، مؤسسه الطباعه و النشر دارالهجره، بی­تا.

ـــــــــــــــــــــــــــــ ، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، بی­چا، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، 1420ق، ج3.

ــــــــــــــــــــــــــــــ ، تحریر الاحکام الشرعیه، بی­چا، قم، مؤسسه الامام صادق(ع)، 1420ق، ج3.

خویی، سیدابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بی­چا، بیروت، دارالزهراء، بی­تا.

خمینی، سیدروح الله، تحریر الوسیله، بی­چا، نجف، بی­نا،1390ق.

رازی، فخر الدین، التفسیر الکبیر، بی­چا، بیروت، دار­الاحیاء التراث العربی، بی­تا.

راغب اصفهانی، ابوالقاسم، المحاضرات، بی­چا، بی­جا، بی­نا، بی­تا، ج2.

ـــــــــــــــــــــــ ، المفردات راغب، بی­چا، تهران، المکتبه المرتضویه، 1362ش.

سرخسی، شمس الدین، المبسوط، بی­چا، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق، ج5.

شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج، بی­چا، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1377ق، ج3.

شعراوی، محمد متولی، احکام الاسره و البیت المسلم، بی­چا، بیروت، المکتبه العصریه، 1422ق.

شهید­اول، اللمعه الدمشقیه، بی­چا، قم، دارالفکر، 1411ق.

شهید­ثانی، زین­الدین­ عاملی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، بی­چا، قم­ـ­­ایران، مؤسسه معارف اسلامی، 1413ق، ج7.

شیخ مفید، خلاصه الایجاز، بی­چا، بیروت، دارالمفید للطباعه و النشر، 1414ق.

صده، عبدالمنعم فرج، نظریه العقد، بی­چا، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1974م.

طوسی، ابوجعفر محمد ­بن ­حسن، الخلاف، بی­چا، قم­ـ­ایران، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق، ج4.

فکیکی، توفیق، المتعه و اثرها فی الاصلاح الإجتماعی، بی­چا، قاهره، المطبعه العربیه، بی­تا.

قرافی، شهاب­الدین، الذخیره، چ1، بیروت، دار­الغرب، 1994م، ج4.

قرطبی، ابو عبدالله محمد­ بن ­احمد الأنصاری، تفسیر القرطبی (الجامع لأحکام القرآن)، چ2، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1405ق، ج5.

قوشچی، علی بن محمد، شرح تجرید الاعتقاد، بی­چا، بی­جا، بی­نا، قطع رحلی، 1274ق.

قونوی، قاسم، انیس الفقها، دارالوفاء، السعودیه، چ1، بی­جا، بی­نا، 1406ق.

قیومی، احمد، مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بی­چا، قم، منشورات دار الهجره، 1405ق.

لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، بی­چا، بی­جا، گنج دانش، بی­تا.

کرکی (محقق­ثانی)، علی ­ابن­ الحسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، بی­چا، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1408ق، ج13.

مجلسی، محمد­باقر، بحارالانوار، بی­چا، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق، ج3.

محقق داماد، سیدمصطفی، حقوق خانواده، چ9، بی­جا، مرکز نشر علوم اسلامی، 1381ش.

محی­الدین عبد­الحمید، محمد، الأحوال الشخصیه فی الشریعه الاسلامیه، بی­چا، بیروت، دارالکتب العربی، 1404ق.

مروذی، ابراهیم، طبقات الحنابله، بی­چا، بیروت، دارالمعرفه، بی­تا، ج1.

مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، بی­چا، بی­جا، نشر الهادی، 1419­ق.

مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، بی­چا، قم، نشر مدرسه الامام­علی­بن­ابی­طالب(ع)، 1382ش، ج5.

موسوی اردبیلی، مرتضی، المتعه، النکاح المنقطع، بی­چا، ق‍م‌، م‍رک‍ز ان‍ت‍ش‍ارات‌ دارالاض‍واء، بی­تا.

نجفی، محمد­حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بی­چا، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981م.

نووی، شرح صحیح مسلم، بی­چا، دارالکتاب العربی، بیروت، بی­تا، ج9.