امکان سنجی شناسایی حق انسان بر نفس به موجب قاعده سلطنت(تسلیط)

الموضوعات :

حجت الله رحمانی نیا ¹ , ابوالحـسن مجتهدسلیمانی ²

1 - دانشجوی دکتری فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2 - استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , جمادى الأولى, 1441 تاريخ التأكيد : 08 الأحد , شوال, 1441 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1442

الکلمات المفتاحية: تسلیط, حق انسان بر نفس, سلطنت مطلق, قیاس, ولایت,

ملخص المقالة :

یکی از قواعد مسلم و مهم فقهی، قاعده سلطنت(تسلیط) است. به موجب این قاعده، انسان نسبت به مایملک خود، سلطه و در نتیجه، حق تصرف دارد. موضوعی که در این ارتباط مطرح و موجب اختلاف میان فقها و نیز حقوقدانان شده، امکان شناسایی حق انسان بر نفس به موجب قاعده سلطنت است. سوال مشخص در این راستا این است که آیا می توان حق انسان بر نفسش را به موجب قاعده سلطنت(تسلیط) توجیه و تبیین کرد یا اینکه باید در پی ارائه رویکرد دیگری بود؟ نتایج حاصل از تحلیل این موضوع در نوشتار حاضر، این است که استنتاج سلطنت بر اعضا از طریق قیاس اولویت سلطنت انسان نسبت به مالش صحیح به نظر نمی‌رسد زیرا که سلطنت ما نسبت به اموالمان مطلق نیست تا بتوانیم از آن به طریق قیاس اولویت به این نتیجه برسیم که ما بر اعضای بدنمان سلطنت داریم. هم‌چنین تفویض امور مؤمن به خود او را هم نمی‌توان دلیلی بر سلطنت انسان نسبت به اعضایش دانست. زیرا تفویض امور مؤمن به خود او فقط در امور غیرمرتبط با دماء بوده و شامل مسائل سیاسی و اجتماعی می‌شود و این موضوع وارد در دایره مسائل حساس که رویه‌ی شرع بر احتیاط بیش از حد در آنهاست نمی‌شود. در مقابل، تمسک به قاعده و نظریه ولایت، به نظر می رسد بهتر می تواند تببین کننده حق انسان بر نفس باشد.

المصادر:

منابع

1. قرآن کریم


2. بحرانی، یوسف، الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره، ج4، مؤسسه نشر اسلامی، بی تا.


3. بروجردی، مرتضی، مستند عروه ‌الوثقی، ج1، انتشارات علمیه، چاپ دوم، 1428 ق.


4. حر عاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعه، ج19، انتشارات اسلامیه، چاپ سوم، 1376 ق.


5. حلی، ابن‌فهد، مهذب البارع فی شرح مختصر النافع، ج 1، مطبعه العاصمه بالقاهره، چاپ اول، 1419 ق.


6. خمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، ج1، مرکز حفظ آثار و نشر ارزش‌های امام خمینی، چاپ سوم، 1388.


7. خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهه، ج4، به کوشش محمدعلی توحیدی، انتشارات حیدری، چاپ اول، 1347 ق.


8. طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج 2، شرکت دارالمعارفه الاسلامیه، 1382 ق.


9. طوسی، محمدبن‌حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج3، دار الاحیاء التراث العربی، بی تا.


10. طوسی، محمدبن‌حسن، محمد بن حسن، الخلاف، ج 2، شرکت دارالمعارفه الاسلامیه، 1384 ق.


11. قرطبی، محمد، الجامع لأحکام القرآن، ج 14، دار الاحیاء التراث العربی، بی تا.


12. کلینی، محمد بن‌یعقوب، اصول کافی، ج 7، دار الکتب، چاپ پنجم، 1388 ق.


13. کلینی، محمد بن‌یعقوب، کلینی، اصول کافی، ج5، دار الکتب، چاپ پنجم، 1388 ق.


14. کلینی، محمدبن‌یعقوب، اصول کافی، ج 5، دارالکتب، 1388 ق.


15. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج2، انتشارات اسلامیه، 1392 ق.


16. مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقیهه، ج2، مدرسه امیر المؤمنین، چاپ سوم، بی تا.


17. مکی، محمد بن‌منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 3، مؤسسه نشر اسلامی، 1410 ق.


18. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، ج 1، مرکز جهانی اسلامیه، چاپ دوم، بی تا.


19. منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج2، ترجمه محمود صلواتی، نشر تفکر، 1369.


20. مؤمن قمی، محمد، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، موسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1415 ق.


21. یزدی، سیدمحمدکاظم، حاشیه مکاسب، ج2، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، 1378 ق.