بررسی نقش هویت یابی زنانه در عملکرد نمایندگان زن در مجلس پنجم شورای اسلامی

الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

فاطمه حقانی صرمی ¹ , غلامحسین زرگری نژاد ² , سینا فروزش ³

1 - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد تاریخ اسلام، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 19 الإثنين , ذو القعدة, 1440 تاريخ التأكيد : 08 الإثنين , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 26 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1441

الکلمات المفتاحية: مشارکت, مجلس پنجم, نمایندگی مجلس, زنان نماینده, مجلس شورای اسلامی, مصوّبات,

ملخص المقالة :

مهم‌ترین عرصه‌ی مشارکتِ سیاسی زنان ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی، قوه‌ قانونگذاری به ویژه در مجلس پنجم بوده است؛ دوره‌ی پنجم مجلس شورای اسلامی شاهد حضور بیش‌ترین تعداد زنان در مقام نمایندگی مجلس بود. در این دوره زنان نماینده موفق به تصویب قوانین مهمی در جهت بهبود وضعیت زنان در جامعه‌ی ایران شدند. پرسش اصلی در این مقاله این است که چه عواملی باعث موفقیت نمایندگان زن در تصویب قوانین مربوط به زنان در مجلس پنجم شدند؟ این پژوهش با مراجعه به مشروح مذاکرات مجلس پنجم، کتابخانه‌ی مجلس و نشریّات صورت گرفته و مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش، ضمن بیان پیشینه‌ی مشارکت زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، با بررسی مصوّبات مجلس پنجم شورای اسلامی در خصوص زنان، به تبیین نقش و عملکرد نمایندگان زن پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشانگرِ آن هستند که افزایش سطح مشارکت سیاسی زنان در جامعه‌ی ایران و در پی آن، افزایش تعداد نمایندگان، تحصیلات بالاترِ نمایندگان زن نسبت به دوره‌های پیشین، روی کار آمدن دولتِ هم‌سو با رویکرد توجه به حقوق زنان، تغییرات فرهنگی-اجتماعی در جامعه و تأثیر رسانه‌ها در افزایش آگاهی زنان، از عوامل موثر در موفقیت نمایندگان زن در مجلس پنجم به شمار می‌آیند. ضمناً با در نظر گرفتن نقش عامل "هویّت"در فرایند تصویب قوانین مربوط به مطالبات زنان، گفتمان‌های هویّتیِ موجود در حوزه‌های سیاسی-اجتماعی و جایگاه زنان در انقلاب اسلامی و قانون اساسی جمهوری اسلامی از عوامل تعیین ‌کننده در تصویب قوانین به شمار می‌روند.

المصادر:

1. آیت‌اللهی، زهرا؛ رجبی، شهناز؛ فیاضی، پرند(1383) نگاهی به کمیسیون امور زنان، جوانان و خانواده در دوره پنجم مجلس، شورای اسلامی، گزارش شماره 7146، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس


2. احمدی خراسانی، نوشین؛ اردلان، پروین(1382) سناتور، تهران، نشر توسعه


3.  ارشدى، مریم(فروردین 1384) زنان و شش دوره نمایندگى مجلس شوراى اسلامى، ویژه‌نامه‌ پیام زن، دفتر سوم


4. ازغندی، علیرضا(1385) درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: قومس.


5. بی نا(19 آبان 1394) نیمه‌ی دیگرِ تسخیر: دختران سفارت، روزنامه‌ی شرق، سال سیزدهم، ش2444


6. بی‌نا(1377) بازتاب طرح انطباق امور اداری و فنی مؤسسات پزشکی با موازین شرع مقدس، فصلنامه‌ی مطالعات حقوق خصوصی، ش3،صص 19-16


7. جلودارزاده، سهیلا (1396)، جلوه‌های مشارکت زنان در قانون‌گذاری، فصل‌نامه‌ مطالعات زنان، ش12، ص105-109.


8. جوان آراسته، حسین(1383) مبانی حاکمیّت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: دبیرخانه‌ی مجلس خبرگان


9. حیدرى، احمد(فروردین 1384)، زن و خانواده در قوانین جمهورى اسلامى، ویژه‌نامه‌ پیام زن، دفتر یکم، ص 294ـ320.


10. خالقی، امیرحسین؛ پورعزّت، علی اصغر( پاییز 1394)، فمینیسم در مطالعات سازمان، نشریه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، دوره 7، ش3، ص 458-437.


11. خلجی، عباس(1381) اصلاحات امریکایی و قیام 15 خرداد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی


12. خمینی، روح‌الله (1379) صحیفه‌ی امام، جلد ششم، تهران: موسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام


13. خمینی، روح‌الله(1378) صحیفه‌ی امام، جلدپنجم، تهران: موسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام


14. خواجه‌سروی، غلامرضا(1382) رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی


15. رجبی، شهناز(1395) مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی در مورد زنان و خانواده دوره پنجم، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی


16. رضوی‌الهاشم، بهزاد(آذر 1388)، تحلیل جایگاه مشارکت زنان در فرآیند توسعه سیاسی- اجتماعی انقلاب اسلامی ایران، فصل‌نامه‌ تخصصی علوم اجتماعی، شماره‌ی 21، ص 73-60.


17. روباتام، شیلا(1387) زنان در تکاپو: فمینیسم وکنش اجتماعی، ترجمه‌ی حشمت الله صباغی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه


18. زارعی، علی؛ یحیی، فوزی(1396)، تحلیل بافت سیاسی، اجتماعی نمایندگان مجلس شورای اسلامی ادوار اوّل تا پنجم، نشریه جستارهای سیاسی معاصر، دوره 7، ش22، ص99-124.


19. ساناساریان، الیز(1384) جنبش حقوق زنان در ایران طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷ ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران


20. شادی طلب، ژاله(21/8/96) واقعیتها از زبان زنانی که هنوز هستند، روزنامه‌ شرق، ش3009، به نقل از مجله‌ فروغ، واحد مطالعات و حقوق زنان انجمن اسلامی دانشگاه صنعتی، گفتگو با منیره گرجی‌فرد.


21. شجاعی، زهرا (1383)برای زنان فردا، جلد اول تهران: امور مشارکت زنان انتشارات سوره مهر.


22. شجیعی،زهرا (1372)، نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی نمایندگان مجلس شورای ملّی، تهران: سخن.


23. صلاح، مهدی(1384)، کشف حجاب: زمینه‌ها، پیامدها و واکنش‌ها، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.


24. عسگری، ساره، شوهانی؛ سیاوش(تابستان 1389)، جدال موافقان و مخالفان حقّ رای زنان برای شرکت در انتخابات، نشریه‌ پیام بهارستان، دوره‌ دوّم، سال دوّم، ش8، ص 668-639


25. عظیمی دولت آبادی، امیر(1387)، منازعات سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.


26. عیوضی، محمد(1385)، مشارکت سیاسی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.


27. کاتوزیان، ناصر(1385)، قانون مدنی در نظام حقوقی کنونی، تهران: میزان.


28. کار، مهرانگیز(1380)، موانع و امکانات مشارکت سیاسی زنان در ایران، تهران: روشنگران.


29. ماهنامه‌ زنان، ویژنامه‌ نوروز 1378، سال 7، شماره 51.


30. مجلس شورای اسلامی (1375/07/15)روزنامه‌ شماره 15053، مرکز پژوهشهای مجلس


31. مجلس شورای اسلامی (1376/08/11) روزنامه‌ شماره 15384، مرکز پژوهشهای مجلس


32. مجلس شورای اسلامی((1377/05/21 روزنامه‌ شماره 15590، مرکز پژوهشهای مجلس


33. مجلس شورای اسلامی(1376/06/03) روزنامه‌ شماره 15287، مرکز پژوهشهای مجلس


34. مجلس شورای اسلامی(1377/08/10) روزنامه‌ شماره  15668، مرکز پژوهشهای مجلس


35. مجله تعاون، شهریور1380.ش190.


36. مجموعه قوانین دوره‌ی قانون‌گذاری دوره بیست و دوم مجلس شورای ملی ج هشتم


37. مدنی، جلال‌الّدین(1372)، حقوق اساسی و نـهادهای سـیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: همراه.


38. مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره پنجم جلسه177 مورخ 13/12/1376


39. مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره پنجم جلسه320 مورخ 9/8/1378


40. مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره پنجم جلسه377 مورخ 13/2/1379


41. مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره پنجم جلسه39 مورخ 20/8/1375


42. مشروح مذاکرات مجلس شورای ملّی دورۀ دوم، جلسه‌ 2 مورخ 8/ شعبان/ 1329


43. مطهری، مرتضی(1364)، پیرامون انقلاب اسلامی، قم: حوزه‌ علمیه.


44. معاونت حقوقی ریاست جمهوری(1395)، مجموعه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: ریاست جمهوری.


45. معصومی، سیدمسعود(1387)، فمینیسم در یک نگاه، قم: مؤسّسه‌ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).


46. نظری، منوچهر(1395)، زنان در عرصه‌ی قانون‌گذاری ایران، تهران: کویر.


47. نفیسی، سعید(1378)، گزارشی از وضعیت مدارس از مشروطیت تا پهلوی: اسناد مدارس دخترانه از مشروطه تا پهلوی، به کوشش سهیلا ترابی فارسانی، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.


48. ویسی، هادی(7/5/95) زنان در سیاست و قدرت، روزنامه‌ شرق، ش2642، ص6


49. هاشمی، محمد(1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ج1، تهران: میزان.


50. یاوری، فتح‌الله(1386)، دادگاه خانواده در نظام قضایی ایران، نشریه‌ی فقه وحقوق خانواده(ندای صادق، سال 12، شماره‌ 48، ص 15-1.


51. یزدان‌پناه‌درو، کیومرث؛ غلامی، مجید؛ فریدونیان، زهره؛ جعفری، مهتاب(تابستان1396)،بررسی جغرافیایی حضور زنان در مجلس شورای اسلامی در ایران)با تأکید بر مجلس دهم) نشریه‌ زن در فرهنگ و هنر، دوره‌‌9، ش2، ص 313-291.