شناسایی مهمترین پیشایندهای روان‌شناختی اعتیاد به اینترنت بر مبنای رهیافت فراتحلیل: شواهدی از مطالعات داخلی
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
هوشنگ گراوند
1
(استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران)
محمدرضا نظری
2
(رئیس مرکز رصد فضای مجازی معاونت فرهنگی و اجتماعی فراجا، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: اعتیاد به اینترنت, پیشایندهای روان‌شناختی, فراتحلیل,
ملخص المقالة :
با توجه به جدید بودن مطالعات مربوط به حوزه اعتیاد به اینترنت در ایران، بررسی و شناسایی عوامل روان‌شناختی پیش‌بینی کننده این پدیده به صورت یک خلأ پژوهشی مشهود است؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف شناسایی مهمترین پیشایندهای روان‌شناختی اعتیاد به اینترنت به‌وسیله یک روند تحقیقی فراتحلیل انجام شد. روش اجرای پژوهش فراتحلیل-کمی است. در فرایند بررسی سیستماتیک، تعداد 195 پژوهش در بازۀ زمانی 1380 تا 1400 شناسایی که بامطالعه دقیق متن پژوهش‌ها توسط اساتید دانشگاه و خبرگان، 108 پژوهش شمول تشخیص داده شد. رضایت زندگی (ES، 0/65-)، مقابله‌مسأله‌مدار (ES، 0/45-)، دشواری در تنظیم هیجان (ES، 0/45)، حساسیت بین‌فردی (ES، 0/45)، هیجان‌خواهی (ES، .0/42)، احساس تنهایی (ES، 0/41)، افسردگی (ES، 0/39)، اضطراب (ES، 0/38)، سرمایه‌روان‌شناختی (ES، 0/37-)، افسردگی (ES، 0/36)، استرس (ES، 0/35) و هوش هیجانی (ES، 0/35-) به‌ترتیب قوی‌ترین پیشایندها شناسایی شدند. با توجه به ناهمگنی در مطالعات، پژوهش‌های دارای روایی (ES، 0/15-) اندازه اثر بیشتری نسبت به پژوهش‌های بدون احراز روایی (ES، 0/06) داشتند. بر اساس نتایج پژوهش حاضر می‌توان بیان نمود که چگونگی استفاده از اینترنت می‌تواند با ویژگی‌های روان‌شناختی کاربران مرتبط باشد. انتظار می رود نتایج پژوهش حاضر علاوه بر افزودن بر دانش موجود در این زمینه، در جهت تقویت هر چه بیشتر عوامل محافظت کننده و برطرف ساختن عوامل خطر مفید واقع گردیده و همچنین بتوان از نتایج این پژوهش به عنوان راه گشای برنامه های مداخله ای در این حیطه استفاده نمود.
بهرامی احسان، هادی؛ شاهواروقی، احمد؛ شاهواروقی، محمدعلی (1398). فراتحلیل رابطه اعتیاد به اینترنت و ویژگی‌های شخصیتی. رویش روانشناسی، 8 (4)، 213-224.
خانلری، فائزه و فرهادی، هادی (1401). رابطه متغیرهای روان شناختی و علائم روان شناختی با اعتیاد به اینترنت (یک مطالعه مروری). مجله روانشناسی اجتماعی، 10 (66)، 1-29.
رزاقی، نادر و عباس‌نژاد عربی، کاظم (1396). پلیس آینده و شبکه‌های اجتماعی مجازی: فرصت‌ها و چالش‌ها. فصلنامه علمی مطالعات راهبردی ناجا، 2 (3)، 91-112.
رستمی، چنگیز؛ اردلان، آسو؛ احمدیان، حمزه و حسینی مهدی‌آبادی، حمزه (1395). بررسی اعتیاد به اینترنت بر اساس پنج عامل بزرگ شخصیت در دانشجویان دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان. مجله علوم پزشکی زانکو، 1 (1)، 65-73.
زارعی، سلمان و اسدی، زهرا (1390). مقایسه ویژگی های شخصیتی و سبک های مقابله ای با استرس در نوجوانان معتاد و بهنجار. اعتیادپژوهی، 5 (20)، 1-12.
سلطانی، محمدرضا؛ ازگلی، محمد؛ احمدنیا آلاشتی، سیامک (1394). درآمدی بر نقد نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 5 (1)، 145-172.
شکرافشان، ناهید؛ عسکری زاده، قاسم و باقری، مسعود (1396). رابطه ی بین هراس اجتماعی، سلامت معنوی و رضایت از زندگی با اعتیاد به اینترنت. پژوهش‌های روان شناسی اجتماعی، 7 (25)، 77-94.
عشایری، طاها؛ جهان‌پرور، طاهره؛ امین، مریم و سوری، مسلم (1400). فراتحلیل پژوهش‌های اعتیاد به اینترنت: بازه زمانی 1400-1380. مطالعات فرهنگ ارتباطات، 23 (59)، 80-57.
قلاوند، کورش؛ کریمی قهرودی، محمدرضا و حاجی ملامیرزایی، حامد (1399). تأثیر فناوری‌های تحول آفرین در انتظام‌بخشی فضای مجازی کشور. فصلنامه مطالعات راهبردی ناجا، 5 (18)، 113-146.
کشاورز، داود؛ موسوی، سدعلی؛ اره کش، رضا (1394). مقایسه راهبردهای مقابله ای و خودکارآمدی در کاربران وابسته به اینترنت و عادی. فصلنامه آموزش، مشاوره و روان درمانی، 4 (15)، 7-16.
کلانتری، مرضیه و کنزرکی، فروزان. (1398). رابطه بین احساس تنهایی و سلامت روان با وابستگی به فضای مجازی دانش آموزان پسر مقطع اول متوسطه شهر ساری 1397-1396. فصلنامه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 9 (4)، 23-5.
کیا، علی اصغر و نوری مرادآبادی، یونس (1391). عوامل مرتبط با گرایش دانشجویان به شبکه اجتماعی «فیس بوک» (بررسی تطبیقی دانشجویان ایران و آمریکا). مجله مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 13 (17)، 181-212.
گراوند، هوشنگ و نظری، محمدرضا. (1401). فراتحلیل پیامدهای آموزشی اعتیاد به اینترنت در ایران. فصلنامه آموزش در علوم انتظامی، 10 (39)، 11-40.
ملک احمدی، حکیمه و جعفریان، اعظم (1391). آسیب‌شناسی اعتیاد به اینترنت (مطالعه موردی: شاهین‌شهر اصفهان). جامعه‌شناسی تاریخی، ۳ (۲)، ۹۳-۱۱۶.
هومن، حیدرعلی. (1392). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. تهران: انتشارات سمت.
Abbasi, M., Dargahi, S., Bagiyan Koole Marz, M. J., Bakhti, M., & Dargahi, A. (2014). Examining the Role of Difficulty in Emotional Self-Regulation, Impulsiveness and Defensive Mechanisms in Discriminate Smokers and Non-Smokers Students. Archives of Hygiene Sciences, 3(2), 59-69.
Casale, S., Caplan, S. E., & Fioravanti, G. (2016). Positive metacognitions about Internet use: The mediating role in the relationship between emotional dysregulation and problematic use. Addictive behaviors, 59, 84-88.
Cheng, H., & Liu, J. (2020). Alterations in amygdala connectivity in internet addiction disorder. Scientific reports, 10(1), 1-10.
Corbin, W. R., Farmer, N. M., & Nolen-Hoekesma, S. (2013). Relations among stress, coping strategies, coping motives, alcohol consumption and related problems: A mediated moderation model. Addictive Behaviors, 38(4), 1912-1919.
Craparo, G., Messina, R., Severino, S., Fasciano, S., Cannella, V., Gori, A., ... & Baiocco, R. (2014). The relationships between self-efficacy, internet addiction and shame. Indian journal of psychological medicine, 36(3), 304-307.
Dong, M., & Zheng, J. (2020). Letter to the editor: Headline stress disorder caused by Netnews during the outbreak of COVID‐19. Health Expectations: An International Journal of Public Participation in Health Care and Health Policy, 23(2), 259-260.
Dong, X., Su, F., Du, J., Hu, Y., & Wang, Z. (2021). RETRACTED: Childhood trauma and internet addiction predict depression on left behind adolescents. The International Journal of Electrical Engineering & Education, 00207209211002072.
Internet World Stats. (2019). Top 20 contries with the highest number of internet users, https://www.internetworldstats.com/top20.htm.
Kumar, M., & Mondal, A. (2018). A study on Internet addiction and its relation to psychopathology and self-esteem among college students. Industrial psychiatry journal, 27(1), 61-72.
Lachmann, B., Sindermann, C., Sariyska, R. Y., Luo, R., Melchers, M. C., Becker, B., ... & Montag, C. (2018). The role of empathy and life satisfaction in internet and smartphone use disorder. Frontiers in Psychology, 398.
Lam, L. T. (2014). Internet gaming addiction, problematic use of the internet, and sleep problems: a systematic review. Current psychiatry reports, 16, 1-9.
Li, S., Ren, P., Chiu, M. M., Wang, C., & Lei, H. (2021). The relationship between self-control and internet addiction among students: A meta-analysis. Frontiers in Psychology, 12, 735755.
Mboya, I. B., Leyaro, B. J., Kongo, A., Mkombe, C., Kyando, E., & George, J. (2020). Internet addiction and associated factors among medical and allied health sciences students in northern Tanzania: a cross-sectional study. BMC psychology, 8(1), 1-8.
Olson, J. A., Sandra, D. A., Colucci, É. S., Al Bikaii, A., Chmoulevitch, D., Nahas, J., ... & Veissière, S. P. (2022). Smartphone addiction is increasing across the world: A meta-analysis of 24 countries. Computers in Human Behavior, 129, 107138.
Priego-Parra, B. A., Triana-Romero, A., Pinto-Gálvez, S. M., Ramos, C. D., Salas-Nolasco, O., Reyes, M. M., ... & Remes-Troche, J. M. (2020). Anxiety, depression, attitudes, and internet addiction during the initial phase of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic: A cross-sectional study in México. MedRxiv, 2020-05.
Saralioglu, A., Atay, T., & Arikan, D.(2022). Determining the relationship between loneliness and internet addiction among adolescents during the Covid-19 pandemic in Turkey. Journal of pediatric nursing. Xxx(xxxx)xxx,1-8.
Suler, J. (1998). Adolescents in cyberspace: The good, the bad, and the ugly. Psychology of Cyberspace. Retreived on August, 28, 2007.
Tanaka, M., Afifi, T. O., Wathen, C. N., Boyle, M. H., & Macmillan, H. L. (2015). Evaluation of sex differences in health-related quality of life outcomes associated with child abuse: Results from the Ontario Child Health Study. Epidemiology and psychiatric sciences, 24(4), 353-363.
Trumello, C., Babore, A., Candelori, C., Morelli, M., & Bianchi, D. (2018). Relationship with parents, emotion regulation, and callous-unemotional traits in adolescents’ Internet addiction. BioMed Research International, 7914261.
Weinstein, A., Dorani, D., Elhadif, R., Bukovza, Y., Yarmulnik, A., & Dannon, P. (2015). Internet addiction is associated with social anxiety in young adults. Annals of clinical psychiatry, 27(1), 4-9.
Yildiz, M. A. (2017). Emotion regulation strategies as predictors of internet addiction and smartphone addiction in adolescents. Journal of Educational Sciences and Psychology, 7(1), 66-78.
Young, K. S. (1998). Caught in the net: How to recognize the signs of internet addiction--and a winning strategy for recovery. John Wiley & Sons.
_||_بهرامی احسان، هادی؛ شاهواروقی، احمد؛ شاهواروقی، محمدعلی (1398). فراتحلیل رابطه اعتیاد به اینترنت و ویژگی‌های شخصیتی. رویش روانشناسی، 8 (4)، 213-224.
خانلری، فائزه و فرهادی، هادی (1401). رابطه متغیرهای روان شناختی و علائم روان شناختی با اعتیاد به اینترنت (یک مطالعه مروری). مجله روانشناسی اجتماعی، 10 (66)، 1-29.
رزاقی، نادر و عباس‌نژاد عربی، کاظم (1396). پلیس آینده و شبکه‌های اجتماعی مجازی: فرصت‌ها و چالش‌ها. فصلنامه علمی مطالعات راهبردی ناجا، 2 (3)، 91-112.
رستمی، چنگیز؛ اردلان، آسو؛ احمدیان، حمزه و حسینی مهدی‌آبادی، حمزه (1395). بررسی اعتیاد به اینترنت بر اساس پنج عامل بزرگ شخصیت در دانشجویان دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان. مجله علوم پزشکی زانکو، 1 (1)، 65-73.
زارعی، سلمان و اسدی، زهرا (1390). مقایسه ویژگی های شخصیتی و سبک های مقابله ای با استرس در نوجوانان معتاد و بهنجار. اعتیادپژوهی، 5 (20)، 1-12.
سلطانی، محمدرضا؛ ازگلی، محمد؛ احمدنیا آلاشتی، سیامک (1394). درآمدی بر نقد نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 5 (1)، 145-172.
شکرافشان، ناهید؛ عسکری زاده، قاسم و باقری، مسعود (1396). رابطه ی بین هراس اجتماعی، سلامت معنوی و رضایت از زندگی با اعتیاد به اینترنت. پژوهش‌های روان شناسی اجتماعی، 7 (25)، 77-94.
عشایری، طاها؛ جهان‌پرور، طاهره؛ امین، مریم و سوری، مسلم (1400). فراتحلیل پژوهش‌های اعتیاد به اینترنت: بازه زمانی 1400-1380. مطالعات فرهنگ ارتباطات، 23 (59)، 80-57.
قلاوند، کورش؛ کریمی قهرودی، محمدرضا و حاجی ملامیرزایی، حامد (1399). تأثیر فناوری‌های تحول آفرین در انتظام‌بخشی فضای مجازی کشور. فصلنامه مطالعات راهبردی ناجا، 5 (18)، 113-146.
کشاورز، داود؛ موسوی، سدعلی؛ اره کش، رضا (1394). مقایسه راهبردهای مقابله ای و خودکارآمدی در کاربران وابسته به اینترنت و عادی. فصلنامه آموزش، مشاوره و روان درمانی، 4 (15)، 7-16.
کلانتری، مرضیه و کنزرکی، فروزان. (1398). رابطه بین احساس تنهایی و سلامت روان با وابستگی به فضای مجازی دانش آموزان پسر مقطع اول متوسطه شهر ساری 1397-1396. فصلنامه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 9 (4)، 23-5.
کیا، علی اصغر و نوری مرادآبادی، یونس (1391). عوامل مرتبط با گرایش دانشجویان به شبکه اجتماعی «فیس بوک» (بررسی تطبیقی دانشجویان ایران و آمریکا). مجله مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 13 (17)، 181-212.
گراوند، هوشنگ و نظری، محمدرضا. (1401). فراتحلیل پیامدهای آموزشی اعتیاد به اینترنت در ایران. فصلنامه آموزش در علوم انتظامی، 10 (39)، 11-40.
ملک احمدی، حکیمه و جعفریان، اعظم (1391). آسیب‌شناسی اعتیاد به اینترنت (مطالعه موردی: شاهین‌شهر اصفهان). جامعه‌شناسی تاریخی، ۳ (۲)، ۹۳-۱۱۶.
هومن، حیدرعلی. (1392). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. تهران: انتشارات سمت.
Abbasi, M., Dargahi, S., Bagiyan Koole Marz, M. J., Bakhti, M., & Dargahi, A. (2014). Examining the Role of Difficulty in Emotional Self-Regulation, Impulsiveness and Defensive Mechanisms in Discriminate Smokers and Non-Smokers Students. Archives of Hygiene Sciences, 3(2), 59-69.
Casale, S., Caplan, S. E., & Fioravanti, G. (2016). Positive metacognitions about Internet use: The mediating role in the relationship between emotional dysregulation and problematic use. Addictive behaviors, 59, 84-88.
Cheng, H., & Liu, J. (2020). Alterations in amygdala connectivity in internet addiction disorder. Scientific reports, 10(1), 1-10.
Corbin, W. R., Farmer, N. M., & Nolen-Hoekesma, S. (2013). Relations among stress, coping strategies, coping motives, alcohol consumption and related problems: A mediated moderation model. Addictive Behaviors, 38(4), 1912-1919.
Craparo, G., Messina, R., Severino, S., Fasciano, S., Cannella, V., Gori, A., ... & Baiocco, R. (2014). The relationships between self-efficacy, internet addiction and shame. Indian journal of psychological medicine, 36(3), 304-307.
Dong, M., & Zheng, J. (2020). Letter to the editor: Headline stress disorder caused by Netnews during the outbreak of COVID‐19. Health Expectations: An International Journal of Public Participation in Health Care and Health Policy, 23(2), 259-260.
Dong, X., Su, F., Du, J., Hu, Y., & Wang, Z. (2021). RETRACTED: Childhood trauma and internet addiction predict depression on left behind adolescents. The International Journal of Electrical Engineering & Education, 00207209211002072.
Internet World Stats. (2019). Top 20 contries with the highest number of internet users, https://www.internetworldstats.com/top20.htm.
Kumar, M., & Mondal, A. (2018). A study on Internet addiction and its relation to psychopathology and self-esteem among college students. Industrial psychiatry journal, 27(1), 61-72.
Lachmann, B., Sindermann, C., Sariyska, R. Y., Luo, R., Melchers, M. C., Becker, B., ... & Montag, C. (2018). The role of empathy and life satisfaction in internet and smartphone use disorder. Frontiers in Psychology, 398.
Lam, L. T. (2014). Internet gaming addiction, problematic use of the internet, and sleep problems: a systematic review. Current psychiatry reports, 16, 1-9.
Li, S., Ren, P., Chiu, M. M., Wang, C., & Lei, H. (2021). The relationship between self-control and internet addiction among students: A meta-analysis. Frontiers in Psychology, 12, 735755.
Mboya, I. B., Leyaro, B. J., Kongo, A., Mkombe, C., Kyando, E., & George, J. (2020). Internet addiction and associated factors among medical and allied health sciences students in northern Tanzania: a cross-sectional study. BMC psychology, 8(1), 1-8.
Olson, J. A., Sandra, D. A., Colucci, É. S., Al Bikaii, A., Chmoulevitch, D., Nahas, J., ... & Veissière, S. P. (2022). Smartphone addiction is increasing across the world: A meta-analysis of 24 countries. Computers in Human Behavior, 129, 107138.
Priego-Parra, B. A., Triana-Romero, A., Pinto-Gálvez, S. M., Ramos, C. D., Salas-Nolasco, O., Reyes, M. M., ... & Remes-Troche, J. M. (2020). Anxiety, depression, attitudes, and internet addiction during the initial phase of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic: A cross-sectional study in México. MedRxiv, 2020-05.
Saralioglu, A., Atay, T., & Arikan, D.(2022). Determining the relationship between loneliness and internet addiction among adolescents during the Covid-19 pandemic in Turkey. Journal of pediatric nursing. Xxx(xxxx)xxx,1-8.
Suler, J. (1998). Adolescents in cyberspace: The good, the bad, and the ugly. Psychology of Cyberspace. Retreived on August, 28, 2007.
Tanaka, M., Afifi, T. O., Wathen, C. N., Boyle, M. H., & Macmillan, H. L. (2015). Evaluation of sex differences in health-related quality of life outcomes associated with child abuse: Results from the Ontario Child Health Study. Epidemiology and psychiatric sciences, 24(4), 353-363.
Trumello, C., Babore, A., Candelori, C., Morelli, M., & Bianchi, D. (2018). Relationship with parents, emotion regulation, and callous-unemotional traits in adolescents’ Internet addiction. BioMed Research International, 7914261.
Weinstein, A., Dorani, D., Elhadif, R., Bukovza, Y., Yarmulnik, A., & Dannon, P. (2015). Internet addiction is associated with social anxiety in young adults. Annals of clinical psychiatry, 27(1), 4-9.
Yildiz, M. A. (2017). Emotion regulation strategies as predictors of internet addiction and smartphone addiction in adolescents. Journal of Educational Sciences and Psychology, 7(1), 66-78.
Young, K. S. (1998). Caught in the net: How to recognize the signs of internet addiction--and a winning strategy for recovery. John Wiley & Sons.
