تبیین جامعه شناختی تاثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه ی پایدار شهری
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
مسعود دارابی
1
(استادیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: پایداری اقتصادی, پایداری زیست محیطی, توسعه پایدار شهری, پایداری اجتماعی, سرمایه اجتماعی,
ملخص المقالة :
پایداری از مسائلی است که در طول سالیان اخیر در جوامع مختلف به خصوص در جوامع شهری بسیار بر آن تاکید شده است؛ در مسیر پایداری، سرمایه اجتماعی نقش بسیار مهمی را ایفا می ند. به گونه‌ای که توسعه پایدار با در نظر گرفتن مفاهیمی چون عدالت اجتماعی، توسعه همه جانبه و رفاه اجتماعی نقش خود را در م حیط اجتماعی و از جمله سرمایه اجتماعی مشخص کرده است. بنابراین هدف مقاله بررسی ارتباط سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار شهری است که از نظریه های گیدنز، پاتنام، فوکویاما، کلمن و دریسکل استفاده شد. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه دارای قابلیت اعتماد و اعتبار است. جامعه آماری، شهروندان بالای 18 سال در شهر تهران است، حجم نمونه 393نفر است که با استفاده از فرمول کوکران و با روش خوشه ای چندمرحله ای به دست آمد. یافته ها نشان داد که وضعیت شاخص سرمایه اجتماعی و تمامی متغیرهایش(اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی و شبکه روابط اجتماعی) و شاخص توسعه پایدار شهری و ابعاد آن(پایداری زیست محیطی، پایداری اجتماعی، پایداری اقتصادی، پایداری کالبدی، پایداری نهادی) در سطح متوسط و پایین تر از متوسط قرار داشتند. یافته های تبیینی نشان داد که سرمایه اجتماعی و تمامی ابعاد آن، ارتباط و تاثیر مستقیم و معناداری بر روی توسعه پایدار شهری داشته اند. نتایج تحلیل رگرسیون، حاکی از آن است که سرمایه اجتماعی و مولفه های آن در مجموع 0/561 واریانس توسعه پایدار شهری را تبیین می کند. که بیشترین تاثیرات مستقیم را بر اساس ضریب بتا به ترتیب اعتماد اجتماعی 0/423 و مشارکت اجتماعی 0/365 بر روی توسعه پایدار شهری داشته اند. به منظور آزمون کلی و جزئی الگوی نظری از مدل سازی معادلات ساختاری بهره گرفته شد که شاخص های برازش بالا، حاکی از حمایت بسیار خوب داده ها از مبانی نظری می باشد.
اذانی، مهری (1385)، مجموعه مقالات اولین همایش جغرافیا و قرن 21، انتشارات دانشگاه آزاد نجف آباد، نجف آباد.
اسفندیاری مهنی، حمیده و سرگلزایی جوان، طیبه(1396) تأثیر رویکرد سرمایه اجتماعی بر قابلیت دستیابی به توسعه پایدار شهری(مطالعه موردی: مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان)، چهارمین کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، تهران، دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران.
انجمن جامعه شناسی ایران(1383)"مسائل اجتماعی ایران"، تهران، انتشارات آگه.
آزاد، محرم:رحمانی فیروزجاه، علی: عباسی اسفجیر، علی اصغر(1398)"بررسی ارتباط بین سرمایه ی اجتماعی با توسعه پایدار شهری( مطالعه موردی: استان مازندران)"فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، سال نهم، شماره سی ام- بهار
بارگاهی، رضا (1392) تحلیلی بر پایداری شهرهای جدید، پایاننامه کارشناسیارشد، استاد راهنما: علی ا کبر نجفی- کانی، دانشگاه گلستان، گرگان
بحرینی، سید حسین و مکنون، محمد رضا (1380)، توسعه شهری پایدار از فکر تا عمل، مجله محیط شناسی، دانشگاه تهران، شماره 27
برآبادی، محمود (1383)، الفبای شهر، تهران، سازمان شهرداریها و دهیارهای کشور
برهمن، جان، 1381 توسعه مردم گرا، مترجمین :عبدالرضارکن الدین افتخاری ومرتضی توکلی.تهران، شرکت چاپ و نشربازرگانی، موسسه مطالعات وپژوهشهای بازرگانی.
بهرامی، فردین، (1381)، ابعاد بیرونی سرمایه اجتماعی، انتشارات نسیم البرز، شماره 10، تهران
پاتنام، روبرت.(1380)، دموکراسی و سنتهای مدنی، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، نشر روزنامه سلام
خوش فر، غلامرضا، بارگاهی، رضا، کرمی، شهاب(1393)، سرمایه اجتماعی و پایداری شهری، مطالعه موردی: شهر گرگان، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 8، 31-46
درویشی؛ محمدرسول، محمدرضا، قائدی؛ گارینه، کشیشیان سیرکی؛ محمد، توحیدفام(1399) تحلیلی بر توسعه پایدار شهری با تکیه بر شاخصههای سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی (نمونه موردی: منطقه ۲ شهر تهران، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 11، شماره 40، بهار 1399، صفحه 201-216.
رحیمی، حسین (، )1380نقش فرهنگ در توسعه پایدار، مجله اطلاعات سیاسی_ اقتصادی، سال، 15شماره -167.168
رضایی، عبدالعلی(1375)، مشارکت اجتماعی، وسیله یا هدف توسعه، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره‌ی 109، 1375
زاکس، انیاسی (1375) "نگاهی به تعاریف توسعه پایدار از دیدگاههای مختلف"، ترجمه ی ویکتوریا جمالی،
شفیعا، محمدعلی, شفیعا، سعید (1391). بررسی رابطه توسعه پایدار اجتماعی و سرمایه اجتماعی نمونه: ساکنان محله غیررسمی شمیران نو. مجله جامعه شناسی کاربردی، دوره 23، شماره 2، بهار 1391، صفحه 139-164.
صفرعلیزاده، اسماعیل، مجید، اکبری، وحید، بوستان احمدی، سید چمران، موسوی (1398) بررسی شاخص‌های سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با توسعه پایدار شهری، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران، در دست انتشار، دوره 20، شماره 60.
صفرعلیزاده، اسماعیل، مجید، اکبری، وحید، بوستان احمدی، سید چمران، موسوی (1398) بررسی شاخص‌های سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با توسعه پایدار شهری، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران، در دست انتشار، دوره 20، شماره 60.
عصاران خانرودی، اکرم(1397) بررسی شاخص فرهنگی توسعه پایدار شهری در کلان شهر مشهد، پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته: جغرافیا، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری برنامه‌ریزی مسکن، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد.
فرزانه، سیف اله و رمضانی، علی(1391) " بررسی رابطه سرمایه ی اجتماعی و توسعه شهری(مطالعه موردی: قائم شهر)، فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، سال سوم، شماره ی 6.
فرهودی، رحمت اله و همکاران(1390)"سنجش توسعه پایدار محلههای شهری با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: منطقه 17 شهرداری تهران)". پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 77.
فوکویاما. فرانسیس (1384)، پایان نظم (بررسی سرمایه اجتماعی و حفظ آن)، ترجمه غلامعباس توسلی، تهران: جامعه ایرانیان چاپ اول.
فیلد، جان (1385)، "سرمایه اجتماعی"، ترجمه غلام رضا غفاری، حسی رمضانی، تهران: کویر.
کاوسیان‌نژاد، بهروز(1398)بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری مورد مطالعه شهروندان شهرستان ایذه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان مرکزی، مرکز پیام نور خمین.
کاوسیان‌نژاد، بهروز(1398)بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری مورد مطالعه شهروندان شهرستان ایذه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان مرکزی، مرکز پیام نور خمین.
گیدنز، آنتونی (1384)" پیامدهای مدرنیت "، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
Bott, Lisa-Michéle, Leda, Ankel, Boris, Braun (2019) Adaptive neighborhoods: The interrelation of urban form, social capital, and responses to coastal hazards in Jakarta, Geo forum, Volume 106, November 2019, Pages 202-213.
Chen, Q.;Acey, C.;Lara, J.J. (2014).Sustainable Futures for Linden Village: A model for increasing socialcapital and the quality of life in an urban neighborhood.Sustainable Cities and Society
Daryabari, Seyed Jamaledin, Ali Gholaamzade Doab, Qasem Kordi(2015) Social Capital and Sustainable Urban Development, Journal of Applied Environmental and Biological Sciences, 5(5S)391-398, 2015.
Dominski,A.(1992), seminar synopsis: Building the sustainable city, Gildea Resource Center.
Fafchamps, M. (2006). Development and social capital. The Journal of Development Studies, 42(7), 1180-1198.
Fistola, Romano(2011) the unsustainable city. Urban entropy and social capital: the needing of a new urban planning, Procedia Engineering, Volume 21, 2011, Pages 976-984.
Jepson, Edward. J., (2001), Sustainability and Planning Diverse Concepts and Close Associations, Journal of Planning Literature, Vol 15, No.4, PP .449-510.
Leman, Edward and John E. Cox. (2005), Sustainable Urban Development: strategic Consideration For Urbanized Nation, Ekistics, Vol 348-349.PP .195-198.
Lerner, Danial (1998), The Passing of Traditional Society, New York, Macmillan Press.
Mikkelsen, B. (1999), Methods for Development Work and Research: A Guide for …, Sage pub
Palme,U.,Tillman,A.M.(2008), “Sustainable development indicators:how are they used in Swedish water utilities?” . Journal of Cleaner Production. (16).
Paranagamage,Primali, Simon Austin, Andrew Price and Fahmida Khandokar (2010) Social capital in action in urban environments: an intersection of theory, research and practice literature, Journal of Urbanism International Research on Place making and Urban Sustainability, volume 3, November 2010, pages 231-252.
Stindel, M & Jancker,F (2016), study on relationship of social capitalwith sustainable urban development (case study:Berlin,Hamburg andcolognecities), International Research Journal of social sciences,vol 5, No 6.
Straub, Adam M. Benjamin, J.Gray, Liesel Ashley, Ritchie, Duane, A.Gill (2020) Cultivating disaster resilience in rural Oklahoma: Community disenfranchisement and relational aspects of social capital, Journal of Rural Studies, Volume 73, January 2020, Pages 105-113.
Takada,S & Marutani,M(2014), “relation between social capital with peripheral quality and sustainable development” , Journal of social development. Volume, 8, No, 31.
Trudeau, Dan (2018) Integrating social equity in sustainable development practice: Institutional commitments and patient capital, Sustainable Cities and Society, Volume 41, August 2018, Pages 601-610.
Uwe,D.(2008), Achieving urban sustainability: Integrated urbanmanagement. Asia and Europe Environment Forum, 28-30 Nov, Shenzhen. China.
WCED (World Commission on Environment and Development) (1987). “Our Common Future.Oxford: Oxford University Press.Oxford. New York”.
_||_اذانی، مهری (1385)، مجموعه مقالات اولین همایش جغرافیا و قرن 21، انتشارات دانشگاه آزاد نجف آباد، نجف آباد.
اسفندیاری مهنی، حمیده و سرگلزایی جوان، طیبه(1396) تأثیر رویکرد سرمایه اجتماعی بر قابلیت دستیابی به توسعه پایدار شهری(مطالعه موردی: مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان)، چهارمین کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، تهران، دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران.
انجمن جامعه شناسی ایران(1383)"مسائل اجتماعی ایران"، تهران، انتشارات آگه.
آزاد، محرم:رحمانی فیروزجاه، علی: عباسی اسفجیر، علی اصغر(1398)"بررسی ارتباط بین سرمایه ی اجتماعی با توسعه پایدار شهری( مطالعه موردی: استان مازندران)"فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، سال نهم، شماره سی ام- بهار
بارگاهی، رضا (1392) تحلیلی بر پایداری شهرهای جدید، پایاننامه کارشناسیارشد، استاد راهنما: علی ا کبر نجفی- کانی، دانشگاه گلستان، گرگان
بحرینی، سید حسین و مکنون، محمد رضا (1380)، توسعه شهری پایدار از فکر تا عمل، مجله محیط شناسی، دانشگاه تهران، شماره 27
برآبادی، محمود (1383)، الفبای شهر، تهران، سازمان شهرداریها و دهیارهای کشور
برهمن، جان، 1381 توسعه مردم گرا، مترجمین :عبدالرضارکن الدین افتخاری ومرتضی توکلی.تهران، شرکت چاپ و نشربازرگانی، موسسه مطالعات وپژوهشهای بازرگانی.
بهرامی، فردین، (1381)، ابعاد بیرونی سرمایه اجتماعی، انتشارات نسیم البرز، شماره 10، تهران
پاتنام، روبرت.(1380)، دموکراسی و سنتهای مدنی، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، نشر روزنامه سلام
خوش فر، غلامرضا، بارگاهی، رضا، کرمی، شهاب(1393)، سرمایه اجتماعی و پایداری شهری، مطالعه موردی: شهر گرگان، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 8، 31-46
درویشی؛ محمدرسول، محمدرضا، قائدی؛ گارینه، کشیشیان سیرکی؛ محمد، توحیدفام(1399) تحلیلی بر توسعه پایدار شهری با تکیه بر شاخصههای سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی (نمونه موردی: منطقه ۲ شهر تهران، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 11، شماره 40، بهار 1399، صفحه 201-216.
رحیمی، حسین (، )1380نقش فرهنگ در توسعه پایدار، مجله اطلاعات سیاسی_ اقتصادی، سال، 15شماره -167.168
رضایی، عبدالعلی(1375)، مشارکت اجتماعی، وسیله یا هدف توسعه، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره‌ی 109، 1375
زاکس، انیاسی (1375) "نگاهی به تعاریف توسعه پایدار از دیدگاههای مختلف"، ترجمه ی ویکتوریا جمالی،
شفیعا، محمدعلی, شفیعا، سعید (1391). بررسی رابطه توسعه پایدار اجتماعی و سرمایه اجتماعی نمونه: ساکنان محله غیررسمی شمیران نو. مجله جامعه شناسی کاربردی، دوره 23، شماره 2، بهار 1391، صفحه 139-164.
صفرعلیزاده، اسماعیل، مجید، اکبری، وحید، بوستان احمدی، سید چمران، موسوی (1398) بررسی شاخص‌های سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با توسعه پایدار شهری، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران، در دست انتشار، دوره 20، شماره 60.
صفرعلیزاده، اسماعیل، مجید، اکبری، وحید، بوستان احمدی، سید چمران، موسوی (1398) بررسی شاخص‌های سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با توسعه پایدار شهری، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران، در دست انتشار، دوره 20، شماره 60.
عصاران خانرودی، اکرم(1397) بررسی شاخص فرهنگی توسعه پایدار شهری در کلان شهر مشهد، پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته: جغرافیا، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری برنامه‌ریزی مسکن، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد.
فرزانه، سیف اله و رمضانی، علی(1391) " بررسی رابطه سرمایه ی اجتماعی و توسعه شهری(مطالعه موردی: قائم شهر)، فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، سال سوم، شماره ی 6.
فرهودی، رحمت اله و همکاران(1390)"سنجش توسعه پایدار محلههای شهری با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی: منطقه 17 شهرداری تهران)". پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 77.
فوکویاما. فرانسیس (1384)، پایان نظم (بررسی سرمایه اجتماعی و حفظ آن)، ترجمه غلامعباس توسلی، تهران: جامعه ایرانیان چاپ اول.
فیلد، جان (1385)، "سرمایه اجتماعی"، ترجمه غلام رضا غفاری، حسی رمضانی، تهران: کویر.
کاوسیان‌نژاد، بهروز(1398)بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری مورد مطالعه شهروندان شهرستان ایذه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان مرکزی، مرکز پیام نور خمین.
کاوسیان‌نژاد، بهروز(1398)بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری مورد مطالعه شهروندان شهرستان ایذه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان مرکزی، مرکز پیام نور خمین.
گیدنز، آنتونی (1384)" پیامدهای مدرنیت "، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
Bott, Lisa-Michéle, Leda, Ankel, Boris, Braun (2019) Adaptive neighborhoods: The interrelation of urban form, social capital, and responses to coastal hazards in Jakarta, Geo forum, Volume 106, November 2019, Pages 202-213.
Chen, Q.;Acey, C.;Lara, J.J. (2014).Sustainable Futures for Linden Village: A model for increasing socialcapital and the quality of life in an urban neighborhood.Sustainable Cities and Society
Daryabari, Seyed Jamaledin, Ali Gholaamzade Doab, Qasem Kordi(2015) Social Capital and Sustainable Urban Development, Journal of Applied Environmental and Biological Sciences, 5(5S)391-398, 2015.
Dominski,A.(1992), seminar synopsis: Building the sustainable city, Gildea Resource Center.
Fafchamps, M. (2006). Development and social capital. The Journal of Development Studies, 42(7), 1180-1198.
Fistola, Romano(2011) the unsustainable city. Urban entropy and social capital: the needing of a new urban planning, Procedia Engineering, Volume 21, 2011, Pages 976-984.
Jepson, Edward. J., (2001), Sustainability and Planning Diverse Concepts and Close Associations, Journal of Planning Literature, Vol 15, No.4, PP .449-510.
Leman, Edward and John E. Cox. (2005), Sustainable Urban Development: strategic Consideration For Urbanized Nation, Ekistics, Vol 348-349.PP .195-198.
Lerner, Danial (1998), The Passing of Traditional Society, New York, Macmillan Press.
Mikkelsen, B. (1999), Methods for Development Work and Research: A Guide for …, Sage pub
Palme,U.,Tillman,A.M.(2008), “Sustainable development indicators:how are they used in Swedish water utilities?” . Journal of Cleaner Production. (16).
Paranagamage,Primali, Simon Austin, Andrew Price and Fahmida Khandokar (2010) Social capital in action in urban environments: an intersection of theory, research and practice literature, Journal of Urbanism International Research on Place making and Urban Sustainability, volume 3, November 2010, pages 231-252.
Stindel, M & Jancker,F (2016), study on relationship of social capitalwith sustainable urban development (case study:Berlin,Hamburg andcolognecities), International Research Journal of social sciences,vol 5, No 6.
Straub, Adam M. Benjamin, J.Gray, Liesel Ashley, Ritchie, Duane, A.Gill (2020) Cultivating disaster resilience in rural Oklahoma: Community disenfranchisement and relational aspects of social capital, Journal of Rural Studies, Volume 73, January 2020, Pages 105-113.
Takada,S & Marutani,M(2014), “relation between social capital with peripheral quality and sustainable development” , Journal of social development. Volume, 8, No, 31.
Trudeau, Dan (2018) Integrating social equity in sustainable development practice: Institutional commitments and patient capital, Sustainable Cities and Society, Volume 41, August 2018, Pages 601-610.
Uwe,D.(2008), Achieving urban sustainability: Integrated urbanmanagement. Asia and Europe Environment Forum, 28-30 Nov, Shenzhen. China.
WCED (World Commission on Environment and Development) (1987). “Our Common Future.Oxford: Oxford University Press.Oxford. New York”.
