سطح بندی شاخص های توسعه سلامت (مطالعه موردی: استان فارس)
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
1 - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور
الکلمات المفتاحية: توسعه یافتگی, خدمات بهداشتی و درمانی, تصمیم گیری چند معیاره, AHP,
ملخص المقالة :
بهبود شاخص های بخش سلامت و توسعه تجهیزات و امکانات این بخش در سطح خرد و کلان، همچنین، توزیع متوازن امکانات بهداشتی و درمانی در همه مناطق (کیفیت دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی)، یکی از پیش زمینه های دستیابی به توسعه مناطق محسوب شده و عدم دسترسی مناسب به این امکانات، هزینه های بسیاری را حتی در قالب هزینه های کمرشکن و سقوط به ورطه فقر، بر بخشی از جامعه تحمیل می کند. بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی علی- مقایسه ای و با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره، همچون روشهای TOPSIS، AHP و تحلیل خوشه ای، به بررسی وضعیت توسعه یافتگی مناطق بر اساس شاخص های بهداشتی و درمانی پرداخته و به این منظور شهرستانهای استان فارس را (که به سبب برخورداری بی نظیر از امکانات بهداشتی و درمانی، از قطبهای اصلی جذب گردشگر سلامت داخلی و خارجی محسوب می شود) به عنوان نمونه مورد مطالعه موردی انتخاب کند. نتایج حاصله از تحقیق گویای این است که اولاً: بر اساس شاخص های بهداشتی و درمانی، شهرستانهای استان فارس به سه گروه کلی توسعه یافته (شیراز)، در حال توسعه (مرودشت، کازرون، فسا، جهرم و داراب) و فاقد توسعه (سایر) طبقه بندی شدند بعلاوه رتبه گروه دوم و سوم، تفاوت جندانی با هم ندارند. که این حاکی از پراکنش نا همگن امکانات بهداشتی درمانی در استان فارس با نیازهای جمعیتی نواحی مختلف می باشد؛ درثانی: بیشترین برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی در استان فارس، در شهرستان شیراز می باشد در حالی که دیگر شهرستانهای استان فارس، از یک محرومیت کلی در زمینه ی برخورداری از امکانات بهداشتی و سلامت رنج می برند و همین عامل، فاکتوری کاهنده در تبدیل شدن این استان به قطب گردشگری سلامت، می باشد.
المصادر:
بیات، مقصود.، 1388. سنجش توسعه یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشهای، فصلنامهی جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 33، سال 20، صص 131-113.
پورطاهری، مهدی.، 1389. کاربرد روشهای تصمیم گیری چند شاخصه ، انتشارات سمت.
حکمت نیا، حسن.، و موسوی، میرنجف.، 1383. بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابریهای ناحیهای در استان یزد، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا و توسعه، صص 101-112
دانشیان، بهروز.، پورجعفر، صادق.، کافی، آرش. و دهقان نژاد، پونه.، 1386. تحلیل پوششی داده ها و تحلیل های آماری، مجله ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان، سال چهارم، شماره 12، 17-9.
زاهدی اصل، م.، 1381. مبانی رفاه اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی
زبردست، اصغر.، 1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای، مجله هنرهای زیبا، شماره 10، صص 22-13.
زنگی آبادی، علی.، 1378. تحلیل و سازماندهی ساختار فضایی شاخصهای توسعه شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر جمعیت، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان
زیاری، کرامتالله.، 1383. مکتبها، نظریهها و مدلهای برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد
سالنامهی آماری استان فارس، 1392. استانداری استان فارس
شریف زادگان، محمدحسین.، و فتحی، حسن.، 1384. ارزیابی آسیبپذیری زیست محیطی برای برنامهریزی منطقهای در حوزههای سهگانهی زیست محیطی البرز به روش سلسلهمراتبی، فصلنامه علوم محیطی، شمارهی 10، ص 1-20
ضرابی، اصغر.، شیخبیگلو، طاهره.، 1390. مقیاسبندی شاخصهای توسعه سلامت استانهای ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42، صص 128-107
فرجی سبکبار، حسنعلی.، رضاعلی، منصور.، 1388. مقایسه مدلهای گسسته و پیوسته مکانی (مطالعه موردی: مکانیابی محل)، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63، صص 84-69.
متقی، سمیرا، 1393، عوامل مؤثر بر امید به زندگی در کشورهای منتخب اسلامی ( بر اساس گروههای همگن درآمدی)، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 14، شماره 55، شماره پیاپی 4، زمستان 1393، صص 205- 185
میلانی، مهنوش؛ محمدی، تیمور و توسلی، سلاله، عوامل مؤثر بر مخارج سلامت با تدکید بر سالمندی جمعیت: یک مطالعه پانل بین کشوری، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره 65، تابستان 1396، صص 50 - 25
Adshead, F., Thorpea, A., and Rutter, J., 2006. Sustainable development and public health: A national perspective, Public Health (120):1102–1105.
Azar A, Gholamrezaei D. [Ranking of country provinces with trend of data envelopment analysis and by human development indicators]. Journal of Economic Research 2006; 27: 153-73. [Persian]
Baldacci E, Teresa MG, De-Mello L. More on the Effectiveness of Public Spending On Health Care and Education. Journal of International Development 2003; 15: 709-25.
Bowen, W., 1993. AHP: Multiple Criteria Evaluation, in Klosterman, R.et al (Eds), Spreadsheet Model for Urban and Regional Analysis, New Brunswick: Center for Urban policy Research.
Cavallaro, F., 2010. A Comparative Assessment thin–film photovoltaic production processes using the ELECTRE III method, Energy Policy (38): 463- 474.
Clegg, S.R., Kornberger, M., 2006. Space, organizations and management theory. Malmö: Liber.
Conzens, P.M., 2002. Viewpoint Sustainable Urban Development and Grim prevention Through Environmental Desir for the British City, Towards an Effective Urban Ervironmentalism for the 21s century,www.elsevier.com/locat/eiar.
Distaso, A., 2007. Well-being and/or quality of life in EU countries through a multidimensional index of sustainability, Ecological Economics (64): 163-180.
Giddens, A., 1984. The constitution of society: Outline of the theory of structuration. Cambridge: Polity Press
Granovetter, M., 1985. Economic action and economic structure: the problem of embeddedness. American Journal of Sociology, 91, 481-510.
Hernes, T., 2004. The spatial construction of organization. Amsterdam: John Benjamins
Hui, Y.T., Bao, H.H., and Siou, W., 2008. Combining ANP and TOPSIS Concepts for Evaluation the Performance of Property-Liability Insurance Companies, Science Publications, Journal of Social Sciences 4 (1): 56-61.
Hwang, C.L., Masud, A.S., 2008. Multiple Objective Decision Making Methods
Jadidi, T.S. Hong, F. Firouzi, R.M., Yusuff and Zulkifli, N., 2008. TOPSIS and fuzzy multi-objective model integration for supplier selection problem, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, University Putra Malaysia, 31(2): 762-769.
Müller, M., 2013. Management of Space, International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences. Second edition. James D. Wright (editor). Elsevier: Amsterdam
Opricovic, S., Tzeng. G.H., 2004. Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156: 445–455.
Philo, C., Parr, H., 2000. Institutional geographies: introductory remarks, GEOFORUM, 31(4), pp. 513-521.
Rogers, T.B., Bruen, M., 1998. a system for weighting environmental ELECTER III, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
Saaty, T.L., 2008. Relative Measurement and its Generalization in Decision Making: Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors, The Analytic Hierarchy/Network Process02, 251-318.
Soja, E.W., 1971. The Political Organization of Space, Association of American Geographers, Washington, DC. Commission on College Geography.
Trinantaphyllo, E., 2008. Multi-Criteria decision making method: a comparative study, Boston, MA, USA: Kluwer Academic Publishers.
Tsaur, S.H., Chang, T.Y., and Yen, C.H., 2002. The evaluation of airline service quality by fuzzy MCDM, Tourism Management (23): 107 – 115.
Wang, X., Triantaphyllou, S., 2008. Ranking irregularities when evaluating alternatives by using some ELECTRE method, Omega (36): 45- 63.
Weber, M., 1922. Wirtschaft und Gesellschaft. Tübingen: Mohr.
Weick, K., 1979. The social psychology of organizing. Random House: New York
Wu, H.Y., Tzeng, G.H., and Chen, Y.H., 2009. A fuzzy MCDM, approach for evaluating banking performance based on Balanced Scorecard, Expert systems with Applications(36): 10135-10147.
Xia, H.C., Li, D.F., Zhou, J.Y. and Wang, J.M., 2014. Fuzzy Lin Map method for multi – attribute decision making under fuzzy environments, Journal of Operational Research (131): 587- 620.
Zanakis, SH., Soloman, A., Wishart, N and Dulish, S., 1998. Multi-attribute decision making: Assimilation comparison of select methods, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
_||_
بیات، مقصود.، 1388. سنجش توسعه یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشهای، فصلنامهی جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 33، سال 20، صص 131-113.
پورطاهری، مهدی.، 1389. کاربرد روشهای تصمیم گیری چند شاخصه ، انتشارات سمت.
حکمت نیا، حسن.، و موسوی، میرنجف.، 1383. بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابریهای ناحیهای در استان یزد، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا و توسعه، صص 101-112
دانشیان، بهروز.، پورجعفر، صادق.، کافی، آرش. و دهقان نژاد، پونه.، 1386. تحلیل پوششی داده ها و تحلیل های آماری، مجله ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان، سال چهارم، شماره 12، 17-9.
زاهدی اصل، م.، 1381. مبانی رفاه اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی
زبردست، اصغر.، 1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای، مجله هنرهای زیبا، شماره 10، صص 22-13.
زنگی آبادی، علی.، 1378. تحلیل و سازماندهی ساختار فضایی شاخصهای توسعه شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر جمعیت، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان
زیاری، کرامتالله.، 1383. مکتبها، نظریهها و مدلهای برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد
سالنامهی آماری استان فارس، 1392. استانداری استان فارس
شریف زادگان، محمدحسین.، و فتحی، حسن.، 1384. ارزیابی آسیبپذیری زیست محیطی برای برنامهریزی منطقهای در حوزههای سهگانهی زیست محیطی البرز به روش سلسلهمراتبی، فصلنامه علوم محیطی، شمارهی 10، ص 1-20
ضرابی، اصغر.، شیخبیگلو، طاهره.، 1390. مقیاسبندی شاخصهای توسعه سلامت استانهای ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42، صص 128-107
فرجی سبکبار، حسنعلی.، رضاعلی، منصور.، 1388. مقایسه مدلهای گسسته و پیوسته مکانی (مطالعه موردی: مکانیابی محل)، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63، صص 84-69.
متقی، سمیرا، 1393، عوامل مؤثر بر امید به زندگی در کشورهای منتخب اسلامی ( بر اساس گروههای همگن درآمدی)، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 14، شماره 55، شماره پیاپی 4، زمستان 1393، صص 205- 185
میلانی، مهنوش؛ محمدی، تیمور و توسلی، سلاله، عوامل مؤثر بر مخارج سلامت با تدکید بر سالمندی جمعیت: یک مطالعه پانل بین کشوری، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره 65، تابستان 1396، صص 50 - 25
Adshead, F., Thorpea, A., and Rutter, J., 2006. Sustainable development and public health: A national perspective, Public Health (120):1102–1105.
Azar A, Gholamrezaei D. [Ranking of country provinces with trend of data envelopment analysis and by human development indicators]. Journal of Economic Research 2006; 27: 153-73. [Persian]
Baldacci E, Teresa MG, De-Mello L. More on the Effectiveness of Public Spending On Health Care and Education. Journal of International Development 2003; 15: 709-25.
Bowen, W., 1993. AHP: Multiple Criteria Evaluation, in Klosterman, R.et al (Eds), Spreadsheet Model for Urban and Regional Analysis, New Brunswick: Center for Urban policy Research.
Cavallaro, F., 2010. A Comparative Assessment thin–film photovoltaic production processes using the ELECTRE III method, Energy Policy (38): 463- 474.
Clegg, S.R., Kornberger, M., 2006. Space, organizations and management theory. Malmö: Liber.
Conzens, P.M., 2002. Viewpoint Sustainable Urban Development and Grim prevention Through Environmental Desir for the British City, Towards an Effective Urban Ervironmentalism for the 21s century,www.elsevier.com/locat/eiar.
Distaso, A., 2007. Well-being and/or quality of life in EU countries through a multidimensional index of sustainability, Ecological Economics (64): 163-180.
Giddens, A., 1984. The constitution of society: Outline of the theory of structuration. Cambridge: Polity Press
Granovetter, M., 1985. Economic action and economic structure: the problem of embeddedness. American Journal of Sociology, 91, 481-510.
Hernes, T., 2004. The spatial construction of organization. Amsterdam: John Benjamins
Hui, Y.T., Bao, H.H., and Siou, W., 2008. Combining ANP and TOPSIS Concepts for Evaluation the Performance of Property-Liability Insurance Companies, Science Publications, Journal of Social Sciences 4 (1): 56-61.
Hwang, C.L., Masud, A.S., 2008. Multiple Objective Decision Making Methods
Jadidi, T.S. Hong, F. Firouzi, R.M., Yusuff and Zulkifli, N., 2008. TOPSIS and fuzzy multi-objective model integration for supplier selection problem, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, University Putra Malaysia, 31(2): 762-769.
Müller, M., 2013. Management of Space, International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences. Second edition. James D. Wright (editor). Elsevier: Amsterdam
Opricovic, S., Tzeng. G.H., 2004. Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156: 445–455.
Philo, C., Parr, H., 2000. Institutional geographies: introductory remarks, GEOFORUM, 31(4), pp. 513-521.
Rogers, T.B., Bruen, M., 1998. a system for weighting environmental ELECTER III, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
Saaty, T.L., 2008. Relative Measurement and its Generalization in Decision Making: Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors, The Analytic Hierarchy/Network Process02, 251-318.
Soja, E.W., 1971. The Political Organization of Space, Association of American Geographers, Washington, DC. Commission on College Geography.
Trinantaphyllo, E., 2008. Multi-Criteria decision making method: a comparative study, Boston, MA, USA: Kluwer Academic Publishers.
Tsaur, S.H., Chang, T.Y., and Yen, C.H., 2002. The evaluation of airline service quality by fuzzy MCDM, Tourism Management (23): 107 – 115.
Wang, X., Triantaphyllou, S., 2008. Ranking irregularities when evaluating alternatives by using some ELECTRE method, Omega (36): 45- 63.
Weber, M., 1922. Wirtschaft und Gesellschaft. Tübingen: Mohr.
Weick, K., 1979. The social psychology of organizing. Random House: New York
Wu, H.Y., Tzeng, G.H., and Chen, Y.H., 2009. A fuzzy MCDM, approach for evaluating banking performance based on Balanced Scorecard, Expert systems with Applications(36): 10135-10147.
Xia, H.C., Li, D.F., Zhou, J.Y. and Wang, J.M., 2014. Fuzzy Lin Map method for multi – attribute decision making under fuzzy environments, Journal of Operational Research (131): 587- 620.
Zanakis, SH., Soloman, A., Wishart, N and Dulish, S., 1998. Multi-attribute decision making: Assimilation comparison of select methods, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
_||_
