بررسی جامعه شناختی تاثیر قدرت سیاسی بر شهرنشینی وشهرسازی در دوره پهلوی اول
الموضوعات : مطالعات مدیریت شهریشبنم بوستانچی 1 , سیدرضا صالحی امیری 2 , رضا علی محسنی 3
1 - دانشجوی دوره دکتری رشته جامعه شناسی سیاسی، گروه علوم اجتماعی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران shabnam_60@ymail.com
2 - دانشیار و عضو هیئت علمی گروه مدیریت واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ، نویسنده مسئول dr.salehiamiri@gmail.com
3 - عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران mohseni.net14@gmail.com
الکلمات المفتاحية: قدرت سیاسی, شهرنشینی و شهرسازی,
ملخص المقالة :
مقدمه: در این مقاله از منظری جامعه شناختی به بررسی تاثیر قدرت سیاسی بر شهرنشینی و شهرسازی در عصر پهلوی اول پرداخته شده است. رضاشاه با تحولاتی که در نظام آموزشی، اداری، مالی و نظامی و..ایجاد کرد، شکل و محتوای جامعه و روابط اجتماعی را دگرگون ساخت . شروع تحولات شهرسازی و شهر نشینی به مفهوم جدید آن نیز تا حد زیادی مربوط به این روزگار است. روش پژوهش: با استفاده از روش تاریخی و تکنیک اسنادی به عنوان رویکردی غالب به این موضوع پرداخته شده است.در این پژوهش مهمترین منابعی که مورد استفاده قرار گرفته است؛ کتابها، مقالات و مجلاتی هستند که به بررسی مقوله قدرت و قدرت سیاسی در عصر پهلوی اول پرداخته اند و از آنجا کهقدرت سیاسی در این مقاله دولت مطلقه در نظر گرفته شده؛ بر این اساس دولت شامل مدیران (نخبگان اداری)، ارتش، سیستم اداری و بووکراسی و دستگاه قضایی می‌باشد.همچنین از مقالات و کتابهایی که در ارتباط با شهرسازی و شهرنشینی و کلاً تاریخ سیاسی و اجتماعی دوره پهلوی اول می‌باشد بهره گرفته شده است. یافته‌ها: ساختار قدرت سیاسی ایران در دوره پهلوی اول با زیرساخت هایی چون دولت مطلقه و نهادهای سیاسی رابطه تنگاتنگی دارد زیرا نظام سیاسی این دوره به اتکای سلطه مطلقه خود، عالی ترین قدرت را در جامعه اعمال می‌کرد و تصمیماتش برای هم خرده نظام‌ها الزامی بود. از سوی دیگر، بسیج منابع برای نیل به اهدافی که حاکمیت داشت توسط نهادهای سیاسی آن هدایت می‌شد.استقرار حکومت رضاخان سرآغاز عصری جدید در تاریخ شهرنشینی و شهرسازی ایران است. نتیجه گیری: دولت مطلقه همواره سعی داشت در عرصه مدیریت شهری قدرت خود را به نحوی در فضا متجلی سازد.این قدرت نمایی به صورتهای گوناگون از جمله در قالب قصرها و کاخهای باشکوه، معابد عظیم، قلعه‌های حصین، راهوارها و مرکوبهای فاخر، متجلی شده است. در این دوره بیست ساله برای تجلی کالبدی به عناصر خاصی توجه شده است که مهمترین آنها عبارت بودند از کاخها، مجسمه‌ها، پادگانها و همچنین اسامی شهرها، خیابان‌ها و میادین.
آبراهامیان، یرواند، )1379 (، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی ومحمد ابراهیم محمدی، چاپ پنجم، تهران، نشر نی
ازغندی، علیرضا (1376)، ناکارآمدی نخبگان ایران بین دو انقلاب، تهران، انتشارات قومس
ایوانف، میخائیل سرگیویچ (1356)، تاریخ نوین ایران، ترجمه هوشنگ تیزابی و حسن قائم پناه، بی جا، انتشارات حزب توده
اشرف، احمد-بنوعزیزی، علی (1388).طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران.ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران، نیلوفر
آوری، پیتر (1362)، تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، عطایی
ادیبی، حسین (1358)، طبقه متوسط جدید ایران، تهران:جامعه
بابائی، غلامرضا.آقائی، بهمن (1365).فرهنگ علوم سیاسی، جلد اول، تهران، ویس
توسلی، محمود (1369)، اصول وروشهای طراحی شهری –جلد اول-وزارت مسکن و شهرسازی .تهران)
جامی، (1367)گذشته چراغ راه آینده است، چاپ پنجم، تهران، ققنوس
حسامیان، فرخ (و دیگران) (1388)، شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه، تهران.
حبیبی، سید محسن.دولت و توسعه تهران.مجله محیط شناسی.شماره 15، ص17)
رزاقی، ابراهیم (1367)، اقتصاد ایران، تهران، نشر سخا.
رهنمایی، محمد تقی (1367)، روند مطالعات شهری، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 11، ص 88-87)
زونیس، ماروین (1387)، روانشناسی نخبگان ایران، مترجمان پرویز صالحی، سلیمان امین زاده، زهرا لباد
سعید نیا، احمد (1376)؛تهران پایتخت، کتاب تهران، انتشارات روشنگران، جلد 5و6
شوای، فرانسواز (1375)؛"شهرسازی تخیلات و واقعیات"، ترجمه محسن حبیبی، دانشگاه تهران، تهران، چاپخش
شجیعی، زهرا.وزارت و وزیران در ایران.جلد اول –موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی –تهران.1355.ص 158
عظیمی، فخرالدین (1372)، بحران دموکراسی در ایران (1322-1320)، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری، تهران، انتشارات البرز
فلور، ویلهم (۱۳۸۸) نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی، ترجمه حسین زندی، تهران:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فوران، جان (1388)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران
کرونین، استفانی (1393)، رضاشاه و شکل گیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران، جامی
کاتوزیان، محمد علی (1373)، دموکراسی، استبداد و نهضت ملی، تهران:نشر مرکز
کاتم، ریچارد (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران:کویر
کاتوزیان، محمدعلی (1366)، اقتصاد سیاسی ایران (ازمشروطیت تا سقوط رضاشاه پهلوی)، ترجمه محمدرضا نفیس، انتشارات پاپیروس، تهران
گل محمدی، احمد (1392)، چیستی، تحول و چشم انداز دولت، تهران، نشرنی
مکلیف، س (1358)، استقرار دیکتاتوری رضاخان در ایران، ترجمه سیروس ایزدی، تهران، نشر شرکت سهامی
مجتهدزاده، غلامحسین (1378)؛"برنامه ریزی شهری در ایران"، انتشارات پیام نور
معرفت، مینا (1375)؛"پیش کسوتانی که به تهران مدرن شکل دادند، تهران پایتخت دویست ساله"، انتشارات سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران و انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران
متین دفتری، احمد (۱۳۲۲). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران:بی نا
وینست، اندرو (1376)، نظریه‌های دولت، ترجمه حسین بشیریه، نشر نی، چاپ دوم، تهران
_||_
Robert H .Lowie ,The origins of the state ,New York,1927
