مدل استراتژیک SOAR گامی به سوی برنامه‌ریزی راهبردی توسعه کشاورزی فراسرزمینی ایران

الموضوعات : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

فرزانه رضایی ¹ (گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
فرحناز رستمی ² (عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه)

تاريخ الإرسال : 21 الثلاثاء , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 03 الأحد , شعبان, 1443 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: مدل استراتژیک SOAR, کشاورزی فراسرزمینی, کشور میهمان(سرمایه‌گذار), برنامه‌ریزی راهبردی, کشور میزبان(سرمایه‌پذیر),

ملخص المقالة :

چکیدهکشاورزی فراسرزمینی به سرمایه‌گذاری خارجی در بخش کشاورزی از طریق خرید یا اجاره قطعات زمین در مقیاس بزرگ و بهره‌برداری از آنها در کشورهای دارای ظرفیت و پتاسیل مناسب از نظر امکانات و منابع تولید گفته می‌شود. در طول چند سال اخیر، اقدامات بسیاری در زمینه‌ کشاورزی فراسرزمینی ایران نیز صورت گرفته است؛ با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد فقر اطلاعاتی عمیقی در خصوص کشاورزی فراسرزمینی ایران وجود دارد و با گذشت چند سال از مطرح شدن بحث کشاورزی فراسرزمینی در کشور هنوز از اجرای یک برنامه‌ریزی استراتژیک بلندمدت خبری نیست. لذا در این مطالعه با استفاده از مدل SOAR و دیدگاه مثبت‌شناسی، به بررسی نقاط قوت و فرصت‌های کشاورزی فراسرزمینی پرداخته شد. روش تحقیق در این پژوهش از نظر نوع، کیفی و از نظر گردآوری داده، توصیفی-تحلیلی با ماهیت کاربردی است که برای جمع‌آوری اطلاعات از مصاحبه‌ و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل SOAR استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه، 16 نفر از کارشناسان، مسئولان ذیربط و سرمایه‌گذاران می‌باشد. از مهم‌ترین نتایج مورد انتظار توسعه کشاورزی فراسرزمینی، کاهش فشار بر روی منابع داخلی کشور، کسب سود برای تولیدکنندگان، تأمین تقاضای بازار داخلی با منابع بیرونی و ایجاد روابط دوستانه بین ایران و کشورهای دیگر می‌باشد.

المصادر:

آزادفر، م؛ لشگرآرا، ف؛ فرج اله حسینی، س. ج و امیدی نجف آبادی، م. (1400). شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر بهبود امنیت غذایی بر اساس نقش فناوری نانو. مجله پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 14، شماره 3، صفحه 1-16.

ابدام، ع و شریف‌زاده، م. (1396). چالش های مدیریت آب زراعی گندم کاران شهرستان خرم بید. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 13، شماره 2، صفحه 218-205.

بدری، س.ع و نعمتی، م. (1388). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه اقتصادی با رویکرد مشارکتی(مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان لنگه). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی،جلد 42، شماره 68، صفحه 83-69.

بهرامی، ح؛ نادری خورشیدی، ع و کثیری‌نژاد، ت. (1389). چیستی و چرایی برنامه‌ریزی راهبردی و بررسی الگوهای رایج آن. ماهنامه توسعه انسانی پلیس، جلد 7، شماره 33، صفحه 32-11.  

بیژنی، م. (1397). کشاورزی فراسرزمینی، پلی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی. هفته‌نامه چشمه، دانشگاه تربیت مدرس. جلد 68، جلد 3، صفحه 11-10.

جهانگیری، ا. (1395). آیین‌نامه کشت فراسرزمینی. وزارت جهاد کشاورزی.

خاشعی، و و اصلانی ‌افراشته، ا. (1394). کاوشی بر مدل تدوین استراتژی بر اساس مدل SOAR. فصلنامه پژوهش‌های رهبری و مدیریت آموزشی، جلد 2، شماره 5، صفحه147-123.

خالدی، ک . (1393). "کشاورزی فراسرزمینی: ظرفیت های تولید محصولات کشاورزی کشورهای همسایه و طرف های اصلی تجاری". تهران: موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی.

خاوریان‌گرمسیر، ا؛ استاورس، ژ و علیان، م. (1392). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری با استفاده از مدل استراتژیک  SOAR(نمونه موردی شهر تفت). نشریه مدرس علوم انسانی-برنامه‌ریزی و آمایش فضا، جلد 17، شماره 3، صفحه 143-127.

رضایی، م؛ خاوریان‌گرمسیر، ا و غفورزاده، م. (1394). توسعه صنعت در استان یزد با استفاده از چارچوب استراتژیک SOAR و ماتریس ANSOFF . فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، جلد 6، شماره 21، صفحه  56-45.

سیفی، ر؛ چیذری، م و عباسی، ع. (1396). سازه ‏های مؤثر بر رفتار حفاظت خاک کشاورزان استان آذربایجان غربی: ‌کاربرد رویکرد فرهنگی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 13، شماره 2، صفحه  234-219.

شورای آمایش سرزمین (1394). ضوابط ملی آمایش سرزمین. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: www.edu.nkums.ac.ir

عرب، م؛ پورنبی، ن؛ براتعلی، م و براتعلی، ح. (۱۳۹۵)1. بررسی سه کشور آفریقایی به عنوان کشورهای هدف برای ایران، در موضوع کشت فراسرزمینی. دهمین کنگره پیشگامان پیشرفت، تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.

عرب، م؛ پورنبی، ن و عابدی، ا. (۱۳۹5). راهکار نجات ایران از بحران آب؛ کشت فراسرزمینی. نهمین کنگره پیشگامان پیشرفت، تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.

فتحی‌نیا، ا. (۱۳۹۷). تاثیر کشت فراسرزمینی در توسعه ملی (با تاکید بر ایران). دومین همایش بین المللی پژوهش های کاربردی در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست، همدان: دبیرخانه دایمی کنفرانس.

فیروزی، م.ع و زادولی خواجه، ش. (1396). مدل استراتژیک SOAR گامی به سوی برنامه ریزی راهبردی توسعه‌ی گردشگری شهری (نمونه موردی: کلانشهر تبریز). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، جلد 7، شماره 25، صفحه 40-29.

قربانی، م. (1397). ارزیابی انطباق سیاست کشت فراسرزمینی با مدیریت پایدار منابع آب بر اساس رویکرد تجارت آب مجازی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

کشت فراسرزمینی و امنیت غذایی (1396). ماهنامه سنبله، جلد 30، شماره 257، صفحه57 برگرفته از: magiran.com/p1772812

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب. (1396). تشکیل انجمن کشت فراسرزمینی از سوی بخش‌خصوصی. برگرفته از:   www.awnrc.com

نصراصفهانی، ا. (1393). کشاورزی فراسرزمینی: ظرفیت های تولید و مبانی حقوقی کشورهای منتخب. تهران: موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی.

وبسایت رسمی دفتر هیئت دولت (1395). آیین‌نامه اجرایی کشت فراسرزمینی. برگرفته از: www.cabinetoffice.ir

وزارت جهاد کشاورزی (1396).کشت فراسرزمینی. برگرفته از: https://www.maj.ir/Index.asp

یزدان‌پناه، م؛ زبیدی، ط؛ صلاحی‌مقدم، ن و روزانه، د. (1398). عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری آبیاری نوین توسط کشاورزان (مورد مطالعه شهرستان بهبهان). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 15، شماره 1، صفحه 141-127.

Araya, M. (2013). Effects of Large-scale agricultural investments on smallholder farming in Sub-Saharan Africa (Case study: Ethiopia). Master thesis, Lund University.

Azadi, H., Vandergeten, E., Teklemariam, D., Nyssen, J., Witlox, F., & Vanhaute, E. (2016). Agricultural outsourcing or land grabbing: a meta-analysis. Springer Science, Business Media Dordrecht.       

Azadi, H., Houshyar, E., Zarafshani, K., Hosseininia, G., & Witlox, F. (2012). Agricultural Outsourcing: A Two-Headed Coin? Global and Planetary Change, 100: 20-27.       

Cotula, L. (2014). Addressing the human rights impacts of ‘Land Grabbing’. Directorate-General for Exrernal Policies of the Union Directorate B. (DROI). Policy Departmet.

Daniel, S. (2011). Land grabbing and potential implications for world food security. Springer Science, Business Media B.V.    

Davis, K. F., D’Odorico, P., & Rulli, M. (2014). Land grabbing: a preliminary quantification of economic impacts on rural livelihoods. Popul Environ. 36:180–192.   

Da Vià, E. (2011). The Politics of “Win-Win” Narratives: Land Grabs as Development Opportunity? “Global Land Grabbing” Conference IDS, University of Sussex, UK.

Emadi, M., & Shanshan, l. (2016). Agricultural development in China: An overview of the development in the agricultural sector, challenges and potential areas of cooperation with Iran. Tehran: Institute of Cultural Studies and International Studies of Abrar.

Edelman, M., Oya, C., & Borras JR, S. (2013). Global Land Grabs: historical processes, theoretical and methodological implications and current trajectories. Third World Quarterly, 34(9): 1517-1531.

Fontanella, BJB., Luchesi BM., Saidel, MGB., Ricas, J., Turato, ER., & Melo DG. Sampling in qualitative research: a proposal for procedures to detect theoretical saturation. Cadernos de Saúde Pública 2011; 27 (2): 388-94.

Guba, E. G., & Y. S. Lincoln (2005). “Paradigmatic Controversies, Contradictions, and Emerging Confluences”, In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of Qualitative Research . Third Edition, Thousand Oaks, CA: Sage. P: 194

Hanjra, M. A., & Qureshi, M. E. (2010). Global water crisis and future food security in an era of climate change. Food Policy, 35(5): 365-377.‏

Hallam, D. (2009). Foreign Investment in Developing Country Agriculture – Issues, Policy Implications and International Response. Session 2.2. Promoting responsible international investment in agriculture. www.oecd.org/investment/gfi-8.       

Havnevik, K. (2009). Outsourcing of African lands for energy and food – challenges for smallholders. Nordic Africa Institute, Uppsala.       

Margulis, M., McKeon, N., & Borras Jr, S. (2013). Land Grabbing and Global Governance: Critical Perspectives, Globalizations, 10(1): 1-23.

Stein, H., Cunningham, S. (2015). Land Grabbing and Formalization in Africa: A Critical Inquiry. ASC Working Paper 124.   

Sablonnière, R. (1986-2016). How do we define Land Grabbing? European Coordination via campesina. 18-1000 Bruxelles. [e-mail] – www.eurovia.org.

Stavros, J., & G. Saint, (2010) "SOAR: Linking Strategy and OD to Sustainable Performance" in W.J. Rothwell, J.M. Stavros, R. Sullivan & A. Sullivan (Eds.), Practicing Organization Development: A Guide for Leading, San Francisco, CA: Jossey-Bass Change. www.kmsu.ac.ir

Stavros, J. M., & Cole, M. L. (2013). SOARing towards positive transformation and change. The ABAC ODI Visions.Action.Outcome., 1(1), 10-34.

Visser, O., & Spoor, S. (2010). Land grabbing in Eastern Europe: Global food security and land governance in Post-Soviet Eurasia. Paper prepared for presentation at the 118th seminar of the EAAE (European Association of Agricultural Economists). ‘Rural development: governance, policy design and delivery’ Ljubljana, Slovenia, August 25-27, 2010.

zhaoxin, Z. (2016). Challenge of overseas Chinese agricultural investment. Land Issues Research Center for Rural Economy, Ministry of Agriculture of China. s3 foreign direct investment.