پهنه بندی اقلیمی استان‌ خراسان جنوبی با نرم‌افزار GIS

الموضوعات :

حمید رضا گل کار حمزیی یزد ¹ , محمد رضایی نژاد ² , مجتبی طاوسی ³

1 - استادیار گروه مهندسی آب، واحد فردوس، دانشگاه آزاد اسلامی، فردوس، ایران
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب، واحد فردوس، دانشگاه آزاد اسلامی، فردوس، ایران
3 - مربی گروه مهندسی آب، واحد فردوس، دانشگاه آزاد اسلامی، فردوس، ایران

تاريخ الإرسال : 09 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1437 تاريخ التأكيد : 22 الأحد , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 21 الخميس , ذو الحجة, 1437

الکلمات المفتاحية: تحلیل خوشه‌ای, GIS, " پهنه بندی اقلیمی, تحلیل عاملی, خراسان جنوبی,

ملخص المقالة :

طبقه بندی اقلیمی نواحی جغرافیایی از گذشته های دور انجام می شده است. با این تفاوت که در گذشته از روش‌های سنتی و امروزه با پیشرفت تکنولوژی GIS از روش‌های نوین استفاده می شود. همچنین استفاده از چند پارامتر اقلیمی در روش‌های سنتی به تنهایی می‌توانست گویای واقعیت اقلیم نواحی باشد. بنابراین در سالیان اخیر محققان کوشیده‌اند با استفاده از غالب پارامترهای مؤثر بر اقلیم و روش‌های نوین، تصویری واقعی از اقلیم نواحی ارائه دهند. هدف این مقاله پهنه بندی اقلیمی استان خراسان جنوبی با روش تحلیل عاملی و خوشه‌ای است و غالب عناصر اقلیمی در تعیین نوع آب و هوای منطقه دخالت داده می‌شود. برای بهبود نتایج پهنه‌بندی اقلیمی از آمار ایستگاه‌های هواشناسی سینوپتیک و کلیماتولوژی استفاده گردید. برای این امر یک ماتریس 34 *11 شامل 7 ایستگاه سینوپتیک و 4 ایستگاه کلیماتولوژی و 34 متغیر اقلیمی تشکیل شد. بررسی نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که اقلیم استان متأثر از 6 عامل که به ترتیب اهمیت عبارتند از: دما (درجه حرارت)، رطوبت اتمسفری، بادی-غباری، یخبندان، بارشی، آفتابی (تابش). مؤلفه‌های یاد شده حدود 96/5 درصد رفتار اقلیمی استان را تبیین کردند. تحلیل خوشه‌ای بر روی عوامل یاد شده وجود 6 ناحیه آب و هوایی را در استان نشان داد. این نواحی عبارت از ناحیه نیمه گرم و خشک معتدل، ناحیه گرم و بیابانی، ناحیه گرم و خشک نیمه بیابانی، ناحیه کوهستانی سرد و نیمه خشک، ناحیه بیابانی، ناحیه گرم و خشک بیابانی می باشند.

المصادر:

اسماعیلی، ر.، منتظری، م. و اسمعیل نژاد م. 1390. پهنه بندی اقلیمی خراسان رضوی با استفاده از روشهای چند متغیره. نشریه پژوهش های اقلیم شناسی، سال دوم، شماره‌ی 8-7: 56-44.

پاپلی یزدی، ح. و جهانبانی، ر. 1381. هفت‌اقلیم، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره پیاپی 64-63، زمستان 1380 و بهار 1381، مشهد.

جعفر پور،ابراهیم،1377،اقلیم‌شناسی،چاپ چهارم،انتشاراتدانشگاهتهران.

حاتمی بیگلو خ، مستمند ر.1390. پهنه بندی اقلیمی استان فارس، مجله رشدآموزش جغرافیا، 25 (4): 51-47.

خزانه‌داری، ل. 1376. واژگان اقلیم، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 45: 17-24.

خسروی م، و آرمش م. 1391. پهنه بندی اقلیمی استان مرکزی با استفاده از تحلیل عاملی-خوشه ای. ،مجله علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال بیست و سه، پیاپی 46 (2): 100-87.

دین‌پژوه،ی.،فاخری،ا.، مقدم،م.،جهانبخش، س.پیرنیا، م. ک. 1382.انتخاب متغیرها به منظور پهنه‌بندی اقلیم بارش ایران با روش‌های چند متغیره. مجله علوم کشاورزی ایران، 34(4): 823-809.

سلیقه، م. و اسمعیل نژاد، م. 1388. پهنه بندی اقلیمی استان سیستان و بلوچستان، مجله‌ جغرافیا و توسعه، 12: 10-17.

شهام، ا. و داد فر، ه. 1384. جغرافیای جهانگردی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران جنوب)، نشر طراوت، چاپ سوم، 112 صفحه.

شکوهی، ح. 1378. اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا، انتشارات گیتاشناسی، تهران، 89 صفحه.

علیجانی، ب. 1382. اقلیم‌شناسی سینوپتیک، انتشارات سمت، تهران، 108 صفحه.

علیجانی، ب. و دوستان، ر. 1385. تعیین نواحی مستعد کشت زرشک در استان خراسان جنوبی با استفاده از جی‌آی‌اس، مجله‌ جغرافیا و توسعه‌ی ناحیه‌ای، 8 : 33-13.

علیجانی، ب. 1383. جزوه درسی کاربرد اقلیم در برنامه‌ریزی محیطی، گروه جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 75 صفحه.

منتظری، غ. حسنعلی، م. 1383. پهنه بندی رژیم دمایی ایران با مؤلفه‌های مبنا و تحلیل خوشه‌ای. مجله جغرافیا و توسعه، 4: 15-24.

مسعودیان، ا. و کاویانی. م. 1387. اقلیم‌شناسی ایران، انتشارات دانشگاه اصفهان، 65 صفحه.

مسعودیان،ا.1384.شناساییرژیم‌های بارشایرانبهروشتحلیلخوشه‌ای،مجلهپژوهش‌هایجغرافیایی،52: 24- 32.

مسعودیان، ا. 1382. بررسی پراکندگی جغرافیایی بارش در ایران به روش تحلیل عاملی دوران یافته، مجله جغرافیا و توسعه، 1 (1): 1-14.

مسعودیان، ا. 1388 نواحیه بارشی ایران، مجله جغرافیا و توسعه:13 91-79.

هاشمی عناک، ع. و حاتمی بیگلو، خ.1390. پهنه بندی اقلیمی استان خوزستان، مجله رشدآموزش جغرافیا، 26 (2):51-46.

Jaesung, k. 2004. regionalization of daily flow characteristics using GIS and spatial interpolation algorithm:the case of Brazos river basin. Journal of Climatology, 9: 400-408.

Lee J, W.S.Wong D. 2009. Statistical Analysis with ArcView GIS - Science journal, 7: 208-216.

Puvanneswaran, M.1990.climatic classification for Queensland using multivariate statistical technique.International. Journal of Climatology, 10: 591-608.

Paul A. Longley, Michael Batty .1997.Spatial Analysis: Modeling in a GIS Environment- Technology, 400.

Peel M.Finlayson B.2007.Hydrology and Earth System Sciences, 11 pp.

Reimer E,Sodoudi s.2004.Climate Model for the Catchment Area of the Elbe river With Neurio Fuzzy Method EMS annual metting abstract,European Metorological Society, 1(1): 1.

Sing, k. 1996. Space-time variation and regionalization of seasonal and monthly summer monsoon rainfall of the sub-Himalayan region and Gangetic plain of India, Indian Technology Journal, 1 (3): 10- 18.

Unal Y, Kindap, T. 2003. International Journal OF Climatology, 10: 323-340.

White, F. J. and Perry, A. H. 1989. Classification of the climate of England and Wales based on agro climatic data, International Journal of climatology, 9: 271-291.