ارزیابی قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع‌داری (مطالعه موردی: حوضه آب خیز سد تاجیار استان آذربایجان شرقی)

الموضوعات : landuse

مرضیه علی خواه اصل ¹ , نفیسه رضاپور اندبیلی ²

1 - استادیار، گروه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - کارشناسی ارشد رشته محیط زیست، گروه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران شرق، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الأربعاء , ربيع الأول, 1438 تاريخ التأكيد : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: سد تاجیار, AHP, کشاورزی – مرتع‌داری, ارزیابی قابلیت اراضی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: در عصر حاضر که انواع تغییرات در محیط طبیعی ایجاد شده است، باید جهت دست‌یابی به توسعه پایدار، برنامه ریزی و مدیریت سرزمین بر اساس توان بالفعل و بالقوه آن صورت پذیرد. هدف از این مطالعه ارزیابی توان اکولوژیک برای کاربری های کشاورزی و مرتع‌داری و بررسی میزان انطباق کاربری های فعلی کشاورزی و مرتع‌داری با توان اکولوژیک منطقه برای کاربری های مذکور می باشد.روش بررسی: در این پژوهش، ابتدا با بررسی منابع مختلف و کسب استانداردها، معیارها و زیرمعیارها انتخاب شدند. معیارهای اصلی مورداستفاده در این مطالعه، عبارتند از: نقشه های خاک‌شناسی، سنگ شناسی، توپوگرافی، اقلیم، پوشش گیاهی، میزان آب و کاربری اراضی. سپس، با استفاده از طراحی و توزیع پرسش‌نامه‌هایی، لایه ها مورد ارزیابی قرار گرفتند و توسط فرایند تحلیل سلسله مراتبی و ماتریس مقایسات دوتایی، وزن دهی شدند. درنهایت، کلیه‌ی لایه‌ها با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‌دار تلفیق شدند و نقشه ی نهایی توان اکولوژیک منطقه به دست آمد.یافته ها: در نقشه نهایی قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع‌داری که در سال 1394 تهیه گردید، طبقات 1 و 2 و 7 کاربری های مذکور وجود ندارد به دلیل این‌که در منطقه مورد مطالعه محدودیت های توپوگرافی بیش از بقیه معیارها، امکان انجام کشاورزی درجه 1 و 2 را سلب می کند و از نظر معیارهای مرتعداری، تا طبقه 3 مرتع‌داری را می توان در محدوده مورد مطالعه مشاهده نمود. کشاورزی درجه 3 با 9/31 درصد، بیش‌ترین و مرتعداری درجه 3 با 5/11 درصد، کم‌ترین مقدار را از نظر درجه تناسب سرزمین دارا می باشند.بحث و نتیجه گیری: یافته ها حاکی از آن است که تلفیق فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی، دارای قابلیت بالایی جهت ارزیابی توان اکولوژیک اراضی برای کاربری های کشاورزی مرتع‌داری می باشد. و با توجه به این‌که حوضه آبخیز سد تاجیار دارای پتانسیل لازم برای توسعه فعالیت های کشاورزی و مرتع‌داری می باشد، در صورت بهره برداری متناسب با توان اکولوژیک، مردم بومی منطقه از اثرات رونق اقتصادی این فعالیت ها منتفع خواهند گردید.