ارزیابی آماری فلزات سنگین و عناصر رادیواکتیو موجود در رسوبات و نمک‌های برجای مانده در بستر خشک شده دریاچه ارومیه

الموضوعات :

اصغر اصغری مقدم ¹ (استاد گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. *(مسوول مکاتبات))
فاطمه نظری ² (کارشناس ارشد گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)
محسن مؤذن ³ (استاد گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)
وارطان سیمونز ⁴ (استادیار گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 30 الجمعة , شعبان, 1438 تاريخ التأكيد : 29 الأربعاء , ذو الحجة, 1438 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1441

الکلمات المفتاحية: تحلیل عاملی, ضریب همبستگی, تحلیل خوشه‌ای, فلزات سنگین, دریاچه ارومیه,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: در سال های اخیر، سطح آب دریاچه ارومیه، به طور فزاینده ای کاهش یافته و حجم عظیمی از رسوبات و نمک در بستر آن برجای مانده است. با توجه به زمین شناسی اطراف دریاچه و نیز پساب ها و فاضلاب هایی که به دریاچه وارد شد ه اند، عناصر مضری وارد آب دریاچه شده است. با پس‌روی دریاچه آلودگی های مجتمع در آب، به رسوبات و نمک های بستر دریاچه منتقل شده است که در صورت تبدیل احتمالی این رسوبات و نمک های حاوی عناصر خطرناک به ریزگرد، مناطق اطراف را تحت تأثیر قرار خواهند داد. در این مطالعه، محتوای فلزات مضر سنگین (As، Cr، Ni، Cu، Pb، Zn، Co، Mn، V، Cd و Hg) و مواد رادیواکتیو (Th و U) در رسوبات و نمک‌های بستر دریاچه ارومیه مورد ارزیابی قرار گرفت. هدف از این پژوهش، شناسایی و مطالعه منشا آلودگی عناصر مضر موجود در رسوبات و نمک های برجای مانده در بستر خشک شده قسمت نیمه شرقی و میان گذر دریاچه ارومیه می باشد. روش بررسی: جهت بررسی، نمونه برداری از رسوبات و نمک های سطحی دریاچه، از قسمت شرقی و میان گذر دریاچه صورت گرفت و نمونه ها مورد ارزیابی ژئوشیمیایی و آنالیز آماری قرار گرفتند. یافته ها: مقایسه نتایج غلظت‌های به‌دست‌آمده با متوسط پوسته‌ای نشان داد که عناصر As، Cu، Ni،Co ، Hg، Cd، Th و U در منطقه بیش تر از متوسط پوسته‌ای هستند. بحث و نتیجه گیری: عناصر مورد مطالعه با ارزیابی های آماری هم چون ضریب همبستگی، تحلیل خوشه‌ای و تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از هر سه روش تاییدکننده یکدیگر بود. طبق این نتایج، منشأ عناصر U و Hg، زمین‌شناسی و منشأ سایر عناصر انسانی می‌باشد. منابع اصلی آلودگی انسانی ناشی از پساب‌ها و فاضلاب‌های شهری و صنعتی مناطق اطراف دریاچه می باشند.

المصادر:

1. Salomons, W., and Forstner, U., 2012. Metals in the hydrocycle. Springer science and Business media.


2. Clark, R.B., Frid, C. and Attrill, M., 1997. Marine Pollution, Oxford: Clarendon Press, Vol. 4.


3. Morillo, J., Usero, G. and Gracia, I., 2004. Heavy metal distribution in marine sediments from the southwest of Spain. Chemosphere, Vol.3. pp.431-42.


4. Omidiani, S.,h. and Bayat, I., 2003, Investigation and measurement of radioactive uranium and thorium elements in some fishes of the Persian Gulf in terms of control of radioactive substances in the environment, Sixth National Conference on Environmental Health, Sari, Mazandaran University of Medical Sciences and Health Services.(In Persian)


5. Karbasi,A., Sanaei, M., Heidary, Sh. And Gorbani, P., 2015, Investigation of the severity of heavy elements pollution in the northwestern region of Urmia Lake. Second International Conference on Environmental Engineering, Center for Strategies for Achieving Sustainable Development, Tehran, Iran. (In Persian)


6. Ahmadian, M. A. and Asghari, S., 2013.  Environmental consequences of lowering the water level of Urmia Lake and Solutions to its survival. Geographical Quarterly of the Land, Year 10, Number Forty. (In Persian)


7. Hassani Pak. A. A. and Sharafuddin, M., 2001, Exploratory data analysis, University of Tehran Publishers, P. 990. (In Persian)


8. McDonough, W.F. and Sun, S.S., 1995. The composition of the Earth. Chemical Geology, vol.3-4. pp. 223-253.


9. Yalcin, M. G., Battaloglu, R., and Ilhan, S. 2007. Heavy metal sources in Sultan Marsh and its neighborhood, Kayseri, Turkey. Environmental geology, vol.2. pp. 399-415.