تعیین و اولویت¬بندی معیارهای انتخاب گونه¬های گیاهی شهری
الموضوعات :زهره اخگری سنگ آتش 1 , سیدحامد میرکریمی 2 , مرجان محمدزاده 3 , فاطمه هاشمی 4
1 - دانشجوی دکتری محیط¬زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
2 - دانشيار دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان. * (مسوول مکاتبات)
3 - دانشيار دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان.
4 - استادیار گروه اگرواکولوژی دانشگاه آرهوس، دانمارک.
الکلمات المفتاحية: اولویت بندی معیار, گونه های گیاهی, خدمات اکوسیستمی, محیط¬زیست شهری, فضای سبز.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: امروزه توجه به کیفیت محیط¬زیست در طراحی شهری، نقش مهمی در بهبود سطح کیفیت زندگی افراد پیدا کرده است. فضای سبز شهری به عنوان نوعی از کاربری زمین با بازدهی بالا از نظر چهار محور ارایه خدمات اکوسیستمی، اکولوژیک، زیبایی¬شناختی بصری و اقتصادی برای شهروندان، تاثیر به سزایی در بهبود کیفیت محیط¬زیست شهری دارد. از این¬رو، هدف این پژوهش شناسایی و اولویت¬بندی معیارهای انتخاب گونه¬های گیاهی در چهار محور یاد شده، جهت بهبود کیفیت محیط¬زیست شهری است. روش بررسی: در این پژوهش 96 معیار از مرور منابع علمی و نظرات کارشناسان در چهار محور شاخص خدمات اکوسیستمی، اقتصادی، اکولوژیک و زیبایی¬¬شناختی بصری استخراج گردید. سپس با استفاده از روش دلفی در سه چرخه دریافت اطلاعات از پرسشنامه در سال 1402، نظرات 14 نفر از نخبگان دانش¬های محيط¬زيست، هنر، فضای سبز و برنامه¬ریزی شهری و گیاه¬شناسان پرسیده شد. در نهایت 76 معیار از 96 معیار معرفی شده برای انتخاب گونه¬ها، اولویت¬بندی و انتخاب شدند و 20 معیار از چرخه حذف گردیدند. یافته¬ها: نتایج نشان داد در محور شاخص خدمات اکوسیستمی معیارهای ارزش زیبایی¬شناختی، گردشگری، تصفیه هوا، در محور شاخص اقتصادی معیارهای نهال، تجهیزات آبیاری، استهلاک و فرسودگی تجهیزات، در شاخص اکولوژیک معیارهای نیاز به آب، تعداد روزهای یخبندان در سال، متوسط تعداد روزهای آفتابی در سال و در شاخص ویژگی¬های زیبایی¬شناختی بصری فضای سبز معیارهای تنوع رنگ، تنوع بافت و حظ بصری جایگاه اصلی را به خود اختصاص دادند و برای اولویت¬بندی معیارهای زیبایی¬شناختی در نظر گرفته ¬شدند. بحث و نتیجه¬گیری: در نظرگیری معیارهای یاد شده، منتج به انتخاب گونه¬های گیاهی متناسب با شرایط اکولوژیک و اقتصادی و با در نظرگیری جنبه¬های زیبایی¬شناختی بصری و میزان ارایه خدمات اکوسیستمی آن¬ها خواهد شد. از این¬رو، طراحان و مدیران شهری می¬توانند با استفاده از اولویت¬بندی معیارهای گونه¬های گیاهی معرفی شده در این پژوهش با صرف وقت و هزینه کمتر به انتخاب گونه¬هایی مناسب برای محیط شهری دست یابند.
1. Johnson, J., Jones, S., Wood, S., Chaplin‐Kramer, R., Hawthorne, P.L., Mulligan, M., Pennington, D., DeClerck, F. “Mapping Ecosystem Services to Human Well‐being: A toolkit to support integrated landscape management for the SDGs”. Journal of Ecological Applications. vol. 29. pp, 45-80. 2019, https://doi.org/10.1002/eap.1985.
2. United Nations. 2018.
3. Lourdes, T., Hamel, P., Gibbins, C., Sanusi, R., Azhar, B., Lechner, A. Planning for green infrastructure using multiple urban ecosystem service models and multicriteria analysis. Landscape and Urban Planning. vol. 226. pp. 1-12. 2022, https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2022.104500.
4. MEA [Millennium Ecosystem Assessment]. Ecosystems and Human Well-being: Synthesis. Island Press, Washington, DC. 2005.
5. Rabiei Sadeghabadi, M., Noori, O., Deihimfard, R. 2020. Plant selection for semi-arid urban landscapes with an emphasis on climate change (case study: Tehran). Jornal of Environmental Sciences. vol. 18. pp. 219-236. 2020, Doi: 10.29252/envs.18.1.219. (In Persian)
6. Kalfas, D., Zagkas, D., Dragozi, E. Estimating value of the ecosystem services in the urban and peri-urban green of a town Florina-Greece, using the CVM. Journal of Sustainable Development & World Ecology. vol. 27. pp. 1- 12. 2020, doi.org/10.1080/13504509.2020.1714786.
7. Vieira, J., Matos, P., Mexia, T. Green spaces are not all the same for the provision of air purification and climate regulation services: The case of urban parks. Journal of Environmental Research. vol. 160. pp. 306-313. 2018, doi.org/10.1016/j.envres.2017.10.006.
8. Ramyar, R., Saeedi, S., Bryant, M., Davatgar, A., Mortaz Hedjri, G. Ecosystem services mapping for green infrastructure planning–The case of Tehran. Journal of Science of the Total Environment. vol. 703. pp. 1-39. 2020, doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.135466.
9. Akhgari Sangatash, Z., Mirkarimi, H., Mohammadzadeh, M., Salmanmahini, A. Urban landscape visual quality assessment (Study Areas: Mashhad and Gorgan). A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of M.Sc. in Environmental Sciences. 2017, pp. 50-53. (In Persian)
10. Jalilian, S., Nainava, P., Jalilian, S. Introducing suitable plant species for rill erosion control. Soil and water modeling and management. vol. 1. pp. 160-174. 2021, doi: 10.22098/mmws.2021.9231.1028. (In Persian)
11. Kaplan, S. Kaplan, R. 1982. Cognition and Environment: Functioning in an Uncertain World. New York: Praeger. the University of Michigan. Pp: 287
12. Junwei, H. The Visual Quantitative Analysis and Empirical Research of Commercial Pedestrian Streetscape. Journal of Theoretical and Applied Information Technology, vol, 50. pp. 76-83. 1998. 1998.
13. Nasar, J. Urban Design Aesthetics: The Evaluative Qualities of Building Exterior. In Proceedings of the International Symposium on Design Review (Routledge Revivals). pp. 67-78. Routledge. 2017, doi:10.4324/9781315531137-7.
14. Amini Parsa, V., Salehi, E., Yavari, A., & Bodegom, P. An improved method for assessing mismatches between supply and demand in urban regulating ecosystem services: A case study in Tabriz, Iran. Journal of PLOS ONE. vol. 14. pp. 1- 22. 2019, doi.org/10.1371/journal.pone.0220750
15. Makhdum, M. 2013. Fundamental of Landuse Planning. 1-289. (In Persian)
16. Saidi, S., Mohammadzadeh, M., Salman Mahini, A., Mirkarimi, H. Evaluation and modeling of the scenic value of the landscape using the method of weighted linear combination of a case study: Ziarat watershed hiking trails in Golestan province. Journal of Natural Environment. vol. 67. pp. 301-311. 2013, doi: 10.22059/jne.2014.52729 (In Persian)
17. Azmoodeh, M., Heidari, S., Zamani, Z. CBA Evaluation of Green Walls Implementation in Tehran City. Environmental Science and Technology. vol. 21. pp. 237-247. 2019, doi: 10.22034/jest.2019.14556 (In Persian)
18. Zoratipour, A., Almasieh, k. Selection of urban green space plant species, based on landscape design and appropriate to climate and soil. 5th National Conference on Biodiversity and its Impact on Agriculture and Environment, Urmia, 2019, https:// civilica.com/doc/1226932. (In Persian)
19. Amirian, H., Payamenoor, V., Akbarloo., M. Introduction of the most Salt Tolerant Plants and their Reproduction Methods in the Turkmensahra Region. Man and environment. vol. 19. pp. 91-104. 2021, doi: 20.1001.1.15625532.1400.19.2.8.2.
20. Amirian, S, Mohammadzadeh, M, Mirkarimi, SH, Saeidi, S. Identification of economic and cultural criteria affecting aesthetic values using Delphi method and popular questionnaire in Gorgan city. Renewable natural resources research. vol. 13. pp. 153-164. 2022, doi: 10.30495/jrnr.2023.70702.10275. (In Persian)
21. Donahoe, H. A Delphi consensus. Current Issues in Tourism. Journal of Defining culturally sensitive ecotourism. vol. 1. pp: 27-45. 2011, doi:10.1080/13683500903440689.
22. Danladi musa, H. Rusli Yacob, M. and Makmom Abdullah, A. Delphi method of developing environmental well-being indicators for the evaluation of urban sustainability in Malaysia. Journal of Environmental Sciences, Vol, 30. pp: 244- 249. 2015, doi.org/10.1016/j.proenv.2015.10.044.
23. Haddadinia, Somayeh, Danekar, Afshin. Prioritizing nature tourism criteria in desert and semi-desert ecosystems with Delphi method. Geography and regional urban planning. vol. 2. pp. 17-30. 2013, doi: 10.22111/gaij.2012.696. (In Persian)
24. Mafi- Gholami, D. Modeling of multiple environmental hazards in protected areas (Case study: Kouh-e-Khamin Protected Area of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Province). Journal of Natural Environment. vol. 75. 2023, doi: 10.22059/jne.2023.365968.2604 (In Persian)
