بررسی شرایط سینوپتیک همزمان با رخداد بارش‌های سیل‌آسای غرب و جنوب غرب کشور مورخ 11 و 12 فروردین 1398

الموضوعات :

مهدی خزائی ¹ , امیر حسین نیک‌فال ²

1 - دانش‌آموخته دکتری اقلیم‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. * (مسوول مکاتبات)
2 - دانشجوی دکتری هواشناسی، پژوهشگاه هواشناسی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 08 الجمعة , ذو الحجة, 1440 تاريخ التأكيد : 03 الأربعاء , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: غرب و جنوب غرب کشور, بارش سیلاب‌ساز, منابع رطوبتی, سامانه‌های همدیدی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: بارش‌های سیل‌آسا همه ساله خسارات فراوانی را به بخش‌های مختلف کشور وارد می‌سازد.هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و بررسی سامانه‌های سینوپتیک منجر به رخداد سیلاب فراگیر و مخرب منطقه غرب و جنوب غرب کشور در مورخ 11 و 12 فروردین 1398 می‌باشد. روش بررسی: جهت بررسی شرایط سینوپتیک همزمان با رخداد بارش‌های شدید منجر به سیلاب‌های مورد نظر، علاوه بر استفاده از تصاویر ماهواره ای نوآ 18، داده‌های فشار و نم ویژه تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل و امگای فشار تراز 850، 700 و 500 هکتوپاسکل؛ نم‌نسبی فشار تراز 700 هکتوپاسکال، مولفه باد مداری و نصف‌النهاری از فشار تراز 1000 تا فشار تراز 200 هکتوپاسکال با تفکیک مکانی 5/2 درجه در 5/2 درجه عرض جغرافیایی از مرکز ملی پیش‌بینی محیطی و مرکز ملی پژوهش‌های جوی ایالات متحده(NCEP/NCAR) دریافت و نقشه‌های مورد نظر ترسیم گردید. یافته‌ها: وجود چرخندی عمیق در فشار تراز دریا تا فشار تراز 500 هکتوپاسکال از شرق دریای مدیترانه تا غرب ایران و همچنین استقرار جت جنب حاره‌ای با جهت نصف النهاری(جنوب غربی ـ شمال شرقی) در منطقه جنوب غرب و غرب کشور و در نهایت چینش شدید قائم باد افقی از فشار تراز دریا تا فشار تراز 200 هکتوپاسکال در منطقه مورد مطالعه، به عنوان عوامل اصلی موجد ناپایداری در منطقه غرب و جنوب غرب کشور شناخته شده است. وجود نم ویژه 14 تا 18 گرم بر کیلوگرم در فشار تراز دریا و رطوبت نسبی 95 تا 100 درصد در فشار تراز 700 هکتوپاسکال نیز، به عنوان شرایط مناسب رطوبتی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در روزهای 11 و 12 فروردین 1398 جو منطقه غرب و جنوب غرب کشور در تمام عمق لایه تروپوسفر، ناپایداری شدیدی را به علت استقرار ضلع شرقی چرخندی عمیق، تجربه کرده است. در بالای چرخند یادشده، جریانات نصف‌النهاری جت جنب حاره‌ای واقع شده که سبب تشدید ناپایداری تا عمق لایه وردسپهر شده است. همچنین فرارفت رطوبت از غرب دریای عرب، دریای سرخ و خلیج فارس سبب تشکیل سلول‌هایی از ابرهای همرفتی ضخیم در تمام منطقه غرب و جنوب غرب کشور شده است. بارش‌های خیلی شدید منتج از همین ابرهای همرفتی موجب سیلاب‌های شدید و فراگیر در این منطقه از کشور شده است.

المصادر:

1. Barry RG, Chorley RJ. Atmosphere, weather and climate. Routledge; 2009 Oct 20.


2. Bryant EA. Natural Hazards, © Cambridge University Press. Cambridge, New York, Melbourne. 2005.


3. Yu Z, Chen Y, Wu D, Chen G, Bao X, Yang Q, Yu R, Zhang L, Tang J, Xu M, Zeng Z. Overview of severe Typhoon Fitow and its operational forecasts. Tropical Cyclone Research and Review. 2014 Feb 1; 3(1):22-34.


4. Ahrens CD. Meteorology today: an introduction to weather, climate, and the environment. Cengage Learning; 2009 May 31.


5. Tye MR, Cooley D. Developing a Spatial Model to Examine Rainfall Extremes in Colorado's Front Range. InAGU Fall Meeting Abstracts 2014 Dec.


6. Pielke Jr RA, Downton MW. Precipitation and damaging floods: Trends in the United States, 1932–97. Journal of Climate. 2000 Oct; 13(20):3625-37.


7. Zhai P, Zhang X, Wan H, Pan X. Trends in total precipitation and frequency of daily precipitation extremes over China. Journal of climate. 2005 Apr; 18(7):1096-108.


8. Kundzewicz ZW, Radziejewski M, Pinskwar I. Precipitation extremes in the changing climate of Europe. Climate Research. 2006 Jun 26; 31(1):51-8.


9. Lashkari, H. The Development Mechanism of the Tropical Convergence Zone of the Red Sea, Journal of Geographical Research. 2001 Jan, 15(3, 4):164- 184. (In Persian)


10. Lashkari, H. Mechanism of Development, Reinforcement and Development of Sudan Low Pressure Center and Its Role on Precipitation in South and Southwest of Iran, Journal of Geographical Research. 2004 Jan, 35(46):1-18. (In Persian)


11. Parandeh Khouzani, A, Lashkari, H. Synoptic Investigation of Flooding Systems in Southern Iran, Iranian Journal of Water Resources Research. 2011 Apr, 22(1):66-73. (In Persian)


12. Khaledi, Sh; Faramarz, Kh, Khazaei, M. Synoptic Analysis of Thunderstorms in Kermanshah Province, Planning Studies of Human Settlements, 2011 Jan, 5(13): 12-32. (In Persian)


13. Khoshhal, J, Khosravi, M, Nazari Pour, H. Identification of the Origin and Path of Moisture of Heavy Precipitation in Bushehr Province, Geography and Development Quarterly, 2010 Jan, 7(16):7-28. (In Persian)


14. Ahmadi, M, Jafari, F. (2015) Analysis of Heavy Precipitation March 23, 2013 Destructive Flood Generator in Bandar Abbas City, Hazardous Knowledge, 2015 Oct, 2(3) 307- 324. (In Persian)


15. Masoudian, S.A, Kasesaz, S. (2014) Synoptic Analysis of Heavy Rainfall Thickness Patterns in South Zagros Region, Journal of Geography and Development, 2015 Jan, 12(37) 15-27. (In Persian)