اصول طراحی محوطه‌های درمانی با تاکید بر مولفه‌های باغ‌های شفابخش، محوطه‌های باغبانی درمانی و باغ ایرانی

الموضوعات :

نازیتا زجاجی ¹ , علی نیکبخت ² , محسن کافی ³

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی طراحی محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - مسوول مکاتبات): استادیار گروه علوم باغبانی و گروه پژوهشی مهندسی فضای سبز دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.
3 - استاد مهندسی فضای سبز، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 07 الثلاثاء , رجب, 1435 تاريخ التأكيد : 08 الثلاثاء , ربيع الأول, 1436 تاريخ الإصدار : 22 الأربعاء , ربيع الأول, 1438

الکلمات المفتاحية: باغ‌های شفابخش, باغبانی‌درمانی, باغ ایرانی, شفابخشی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: گذراندن ساعت‌های طولانی در محیط‌های درمانی معمولاً برای بیماران، ملاقات‌کنندگان و کارکنان، تجربه‌ای تنش‌زا و ناخوشایند است. در این پژوهش تلاش شده است تا با ادغام عناصر باغ‌‌‌های شفا‌بخش، محوطه‌های باغبانی درمانی و باغ‌ ایرانی، اصول و مولفه‌های طراحی در مراکز درمانی متناسب با ویژگی های فرهنگی و اقلیمی ایران استخراج گردد تا به دنبال طراحی و اجرای فضاهای سبز شفابخش، کاربران آن بتوانند با آرامش خاطر و احساسی خوشایند در این گونه محوطه‌ها حضور یابند. روش بررسی: با توجه به این که یکی از مهم‌ترین مولفه‌های باغ‌های شفابخش و فضاهای باغبانی درمانی کاربر محور بودن این باغ‌ها است و لازم است که این گونه فضاها با علایق و سلیقه‌های روحی هر جامعه هم خوانی داشته باشد بنابر‌این این پژوهش براساس روش راهبردهای ترکیبی و در ادامه پژوهش موردی انجام شد که به دلیل تفصیل موضوع، مبحث پژوهش موردی به تفصیل در مقاله ای دیگر در دست ثبت است. یافته ها: در این پژوهش اصول باغ ایرانی با اصول باغ‌های شفابخش و محوطه های باغبانی درمانی تلفیق گردید و در ادامه اصول طراحی محوطه های درمانی با تاکید ویژه بر آرامش بخشی از طریق تحریک حواس پنجگانه کاربران، سادگی، لذت بصری، افزایش تعامل اجتماعی، توانبخشی به بیماران و غیره تدوین گردید. نتیجه گیری: اگرچه استفاده از باغ‌های شفابخش در دهه اخیر رونق بسیاری در کشورهای مختلف داشته و به استانداردی در این زمینه تبدیل شده است، اما در کشور ایران هنوز نمونه موردی اجرا شده از این باغ ها و یا محوطه‌های شفابخش وجود ندارد. نتایج این پژوهش در تلفیق اصول باغ ایرانی با اصول طراحی محوطه‌های شفابخش به همراه کاربرد کاشت گیاهان، می تواند فضایی را به وجود ‌آورد که با تجمیع خصوصیات آرامش بخشی، خوانایی فضایی، غنای حسی و غیره موجب کاهش استرس‌ها و فشارهای روحی، افزایش تعاملات اجتماعی، افزایش امید به زندگی، همچنین بهبودی و شفابخشی در کاربران شود.

المصادر:

1- Kaplan, R. 1972. Some psychological benefits of gardening. Environment and Behaviour. 162-145:5.

2- Ulrich, R. S. 1981. Natural versus urban scenes: Some psychophysiological effects.Environment and Behavior. 13: 523-556.

3- Ulrich, R. S., Simons, R. F., Losito, B. D., Fiorito, E., Miles, M. A., & Zelson, M . 1991. Stress recovery during exposure to natural and urban environments. Journal of Environmental Psychology, 11: 201-230.

4- Marcus, C. C. and Barnes, M. 1999. Healing gardens: Therapeutic Benefits and Design Recommendations, pp. 157–234.

5- گروت، ل و وانگ، د. روشهای تحقیق در معماری. 1392. ترجمه علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران. چاپ هفتم. صص 341- 362.

6- Eckerling, M. 1996. Guidelines for Designing Healing Gardens. Journal of Therapeutic Horticulture. 8, 21‐25.

7- نیکبخت، ع. پزشکی در منظر سازی نوین: باغهای شفابخش. 1383. فصل نامه باغ منظر 1(2) :صص 79 -82.

8- Asano, F. 2006. Healing at a hospital garden: integration of physical and non-physical aspects. In XXVII International Horticultural Congress-IHC 2006: International Symposium on Horticultural Practices and Therapy for Human 775, pp. 13-22.

9- دلفان، خ. دری، پ. حاتمی، م. طراحی و ایجاد باغ­های شفابخش با استفاده از گیاهان دارویی بومی ایران. نخستین همایش باغ گیاهشناسی ملی ایران. 1390 تهران.ایران.

10- Sadler, C. K. 2007. Design Guidelines for Effective Hospice Gardens Using Japanese Garden Principles. Doctoral dissertation, State University of New York.

11- Marcus, C. C. 2005. Healing gardens in hospitals. University of California, Berkeley.

12- Vapaa, A. G. 2002. Healing Gardens: Creating Places for Restoration, Meditation and Sanctuary: What are defining characteristics that make a healing garden. A thesis for Master‟ s of Landscape Architecture. Virginia Polytechnic Institute and State University: College of Architecture and Urban Studies.

13-No name. Definitions and positions. 2008. American Horticultural Therapy Association .Final HT Position Paper.  see information in: http://ahta.org/horticultural-therapy. 2013/10/07

14-Brown, S. P., Worden, E. C., Frohne, T. M., & Sullivan, J. 2011. Horticultural therapy. University of Florida IFAS Extension, Publication #ENH970. Received April 15, 2011.

15- Soderback, I. & M. Soderstrom, & E. Schalander, 2005. Horticulture therapy: the healing garden and gardening in rehabilitation measures at Danderyd Hospital Rehabilitation Clinic, Sweden. Paediatric Rehabilitation. Published: 7(4), 245-260. The journal is now entitled Developmental Neurorehabilitation since 2005. Preview article: p. 1-17.

16- Wichrowski, M., Whiteson, J., Haas, F., Mola, A. & Rey, M. 2005. Effects of horticultural therapy on mood and heart rate in patients participating in an inpatient cardiopulmonary rehabilitation program. Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation 25(5), 270-274.

17- Namazi, K.H. & Haynes, S.R. 1994. Sensory stimuli reminiscence for patients with Alzheimer’s disease: Relevance and implications. Clinical Gerontology 14(4), 29–45.

18- Relf, D. 1992. Human issues in horticulture. HortTechnology, 2(2), 159-171.

19- Pothukuchi, K. & Bickes, J. 2001. Youth nutrition gardens in Detroit: A report on benefits, potential, and challenges. Detroit, MI: Wayne State University.

20- Whitehouse, S., Varni, J.W., Seid, M., Cooper-Marcus, C., Ensberg, M.J., Jacobs, J.R. & Mehlenbeck, R.S. 2001. Evaluating a children’s hospital garden environment: Utilization and consumer satisfaction. Journal of Environmental Psychology 21: 301-314.

21- Wells, N.M. 2000. At home with nature: Effects of greenness on children’s cognitive functioning. Environment and Behavior 32:775–795.

22- شاهچراغی، آ. بازخوانی ارتباط انسان- طبیعت از طریق بررسی نماد باغ درآثار نقاشی معاصر ایران. 1389. نشریه علمی – پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران شماره ۱ پاییز ۱۳۸9.

23- پیرنیا، محمد کریم. باغ های ایران. 1373. مجله آبادی . شماره 15.

24- دهخدا، ع. لغت نامه دهخدا،1377. انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

25- نعیما، غ. باغ‌های ایران «که ایران چو باغی است خرم بهار»، 1385،انتشارات پیام.

26- میرفندرسکی،م. باغ ایرانی چیست؟ باغ ایرانی درکجاست؟.1383. خلاصه مقالات نخستین همایش باغ ایرانی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور.

27- حیدرنتاج، و. پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنرهای زیبا، 1380، دانشگاه تهران، تهران.

28- Rawlings, R. 1998. Healing gardens. Willow creek press.