نقش جادههای جنگلی در زادآوری گونههای درختی (مطالعۀ موردی: طرح‌های جنگلداری لیره سر، گلندرود و مکارود)
الموضوعات :مریم بازیاری 1 , حمید جلیلوند 2 , سید عطا اله حسینی 3 , یحیی کوچ 4
1 - (مسوول مکاتبات): دانش آموخته کارشناسی ارشد رشتۀ جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.
2 - استاد گروه جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.
3 - دانشیار گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران.
4 - استادیارگروه جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، ایران..
الکلمات المفتاحية: تنوع زادآوری, غنا, یکنواختی, جاده آسفالته, جاده خاکی,
ملخص المقالة :
چکیده زمینه و هدف: هدف اصلی از مدیریت منابع طبیعی، استمرار تولید و پاسخ گویی به نیاز انسان به همراه حفظ تنوع زیستی و تداوم زادآوری در اکوسیستم های طبیعی است. زادآوری طبیعی از مهمترین عوامل مؤثر بر بقا و پایداری جنگل های طبیعی تلقی می شود. روش بررسی: این تحقیق با هدف بررسی تنوع زادآوری طبیعی گونه های چوبی از حاشیه جاده ها به سمت بخش های داخلی آن در سه عرصه مختلف و در جاده های آسفالته و خاکی می پردازد. بصورت انتخابی شرایط مشابه از نقطه نظر شرایط توپوگرافی، شیب و جهت مشخص شد و در هر طرف جاده از میکروپلات های 2×2 متر برای اندازه گیری تنوع زیستی و ترکیب زادآوری استفاده شد. یافته ها: نتایج این بررسی نشان داد که شاخص های تنوع زادآوری در بالا و پایین جاده های آسفالته و خاکی و در سه منطقه مورد بررسی تفاوت معنی داری نشان نداند و تنها عامل اثرگذار موقعیت است که با فاصله از جاده های آسفالته و خاکی تنوع زادآوری کاهش می یابد. همچنین گونه های نورپسند همانندQuercus castaneifolia C.A.M.Browics & Menitsky ،Alnus subcordata (L) Gaertn و Diospyros lotus L.در کنار جاده ها به نسبت فاصله از جاده ها بیشتر مستقر می شوند. نتیجه گیری: بطور کلّی در این تحقیق در جاده های آسفالته، میزان تنوع زادآوری و غنا به میزان اندکی بیشتر از جاده های خاکی بود.
1- Metslaid, M., Jo˜giste, K., Nikinmaa, E., Keith Moser, W., Porcar-Castell, A., 2007. Tree variables related to growth response and acclimation of advance regeneration of Norway spruce and other coniferous species after release. Forest Ecology and Management, Vol. 24, pp. 1-8.
2- Smith, F., 1996. Biological diversity, ecosystem stability and economic development. Journal Ecological Economics, Vol. 16, pp. 191-203.
3- McMinn, J.W., 1992. Diversity of woody species 10 years after four harvesting treatment sinthe oakpine type. Canadian Journal Forest Research, Vol. 22, pp.1179-1183.
4- Roberts, M.R., and Gilliam, F.S., 1995. Patterns and mechanisms of Plant diversity in forested ecosystems: implications for forest management. Ecology Applied, Vol. 5, pp. 969-977.
5- Roberts, M.R., Zhu, L., 2002. Early response of the herbaceous layer to harvesting in a mixed coniferous-deciduous forest in New Brunswick, Canada. Forest Ecology and Managment, Vol. 155, pp. 17-29.
6- Swindel, B.F., Conde, L.F., Smith, J.E., 1984. Speciesdiversity: concept, measurement, and response to clear cutting and site preparation. Forest Ecology and Managment, Vol. 20, pp.195-208.
7- Nagaik, T., Kamitani, T., Nakshizuka, T., 2005. Effects of different forest management systems on plant species diversity in a Fagus crenata forested landscape of central Japan. Canadaian Journal Forest Reseasrch, Vol. 12(35), pp. 2832- 2840.
8- پوربابائی، حسن، «تنوع زیستی گونههای چوبی در جنگلهای استان گیلان(هیرکانی غربی)»، رسالۀ دکتری جنگلداری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم دریایی نور، 1378؛ ص 264.
9- Forman, R.T.T., Alexander, l.e., 1998. Roads and their major ecological effects. Annual Review of Ecology and Systematics, Vol. 29, pp. 207-231.
10- Lamont, B.B., Rees, R., Witkowski, E., Whitten, V.A., 1994. Comparative size, fecundity and ecophysiology of roadside plants of Banksia hookeriana. Journal Applied Ecology, Vol. 31, pp. 137-144.
11- Parendes, LA., Jones, J.A., 2000. Role of light avalability and dspersal in exotic plant invasion along roads and streams in the H. J. Andrews Experimental Forest, Oregon. Conserv, Vol. 14, pp. 64-75.
12- Gustavsson, T., 1990. Variation in road surface temperature due to topography and wind. Theor. Appl. Climatol, Vol. 41, pp. 227-236.
13- Hansen, M.J., Clevenger, A.P., 2005. The influence of disturbance and habitat on the presence of non-native plant species along transport corridors. Biological Conservation, Vol. 125, pp. 249–259.
14- ترابی- م، نجفی- ا، حسینی- م، معافی- م، عزتی- س، «مقایسه تنوغ زیستی و تراکم زادآوری درختی در دو ترانشه خاکبرداری و خاکریزی جادههای جنگلی »- سوّمین همایش ملّی جنگل، بهار 1388- تهران- ایران.
15- Goldblum, D., Beatty, S.W., 1999. Influence of and old/forest edge on a northeastern United States deciduous forest understory community. Journal of the Torrey botanical society, Vol. 4, pp. 335-343.
16- Nagaike, T,. 2003. Edge effects on stand structure and regeneration in a subalpian coniferous forest on Mt.Fuji, Japan, 30 years. Arctic Antarctic and Alpian Research, Vol. 4, pp. 454-459.
17- Nielsen, J.N., Severich, W., Fredericksen, T., Nabe-Nielsen, L.I., 2007. Timber tree regeneration along abandoned logging roads in a tropical Bolivian forest. New Forests, Vol. 34, pp. 31-40.
18- بینام، « طرح جنگلداری سری 4 لیرهسر حوزۀ 35 »، 1371، ص 236.
19- بینام، « طرح جنگلداری سری 1گلندرود حوزۀ 48 »، 1377، ص 342.
20- بینام، « طرح جنگلداری سری 2مکارود حوزۀ 36 »، 1377، ص 254.
21- کنت، مارتین، کاکر، پدی.(نویسندگان) مصداقی، منصور.(مترجم). «توصیف و تحلیل پوشش گیاهی». انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد 1380، ص 287.
22- Delgado, J.D., Arroyo, N.L., Arevalo, J.R, Fernández – Placios, J.M, 2007. Edge effects of roads on temperature, light, canopy cover, and canopy height in laurel and pine forests (Tenerife, Canary, and Islands). Landscape and Planning, vol. 81, pp.328-340.
23- Arevalo, J.R., Delgado, J.D., Otto, R., Naranjo, A., Salas, M., Fern´andez- Palacios, J.M., 2005. Exotic species in the roadside plant communities through an altitudinal gradient in Tenerife and Gran Canaria (Canary Islands). Perspect. Plant Ecology, vol. 7, pp.185 – 202.
