سازوکارهای ترمیمی در قبال جرائم زیست‌محیطی در نظام عدالت کیفری ایران
الموضوعات :
1 - استادیارگروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
الکلمات المفتاحية: جبران خسارت, جرائم زیست‌محیطی, سازوکار ترمیمی, معاضدت حقوقی, میانجی‌گری, نظام عدالت کیفری.,
ملخص المقالة :
جرائم زیست‌محیطی به عنوان یک پدیده مجرمانه، مستلزم پیش‌بینی تدابیر واکنشی از جانب متولیان نظام عدالت کیفری است. سازوکارهای ترمیمی به عنوان بخشی قابل اعتنا از تدابیر واکنشی و جایگاه آن‌ها در نظام عدالت کیفری، موضوعی است که کمتر از دیدگاه تحلیلی، به آن پرداخته شده است. در این پژوهش، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و ضمن استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای، به تبیین و ارزیابیِ سازوکارهای ترمیمی در قبال جرائم زیست‌محیطی در نظام عدالت کیفریِ حال حاضر ایران پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است که اگرچه در نظام عدالت کیفریِ حال حاضرِ ایران و در قبال جرائم زیست‌محیطی، سازوکارهای ترمیمی، سهمی همچون سازوکارهای کیفری و سرکوبگر ندارند، لیکن این امر، به معنای عدم توجه مطلق قانونگذار کیفری به آن‌ها نبوده و مواردی همچون میانجی‌گریِ زیست‌محیطی، پیش‌بینی کارکرد ترمیمی برای سازمان‌های مردم‌نهاد، محکومیت به جبران خسارت در تکمیل مجازات‌های کیفری و همچنین امکان معاضدت حقوقی به بزه‌دیدگان جرائم زیست‌محیطی، در این راستا، قابل تبیین و ارزیابی است. علیرغم توجه نسبیِ قانونگذار کیفریِ ایران به سازوکارهای ترمیمی در قبال جرائم زیست‌محیطی، کاستی‌هایی در ارتباط با اِعمال بهینه سازوکارهای مورد اشاره به چشم می‌خورند که محدودبودن مداخله سازمان‌های مردم‌نهاد در فرآیند رسیدگی به اعلام جرم و شرکت در جلسات رسیدگی، تصویب اسامی سمن‌های مجاز به انجام وظیفه فوق توسط رییس قوه قضاییه، عدم اجباری‌نمودن بیمه مسئولیت محیط زیست برای مشاغل آلاینده و همچنین فقدان مقرره قانونی در خصوص صندوق‌های تأمین خسارتِ ویژه محیط زیست از جمله مهم‌ترین آن‌هاست.
1. Taghizadeh Ansari, M., (1997), Criminal Laws of the Environment, 1st ed, Tehran: Qom Publishing House, p.14. (In Persian)
2. Hosseini, SM., and Mohammadi, M., (2016), Study of Human Rights on the Environment, Bi-Quarterly Journal of Islamic Human Rights Studies, Vol.6, No.12, pp.127-151. (In Persian)
3. Mashhadi, A., (2016), Mahsha Collection of Environmental Laws and Regulations, 1st ed, Tehran: Khorsandi Publications, Vol.1, p.29. (In Persian)
4. Allah Dadi, I., Akbari, GH-A., and Yazdani, F., (2007), Dictionary of Environmental Words and Terms, 1st ed, Tehran: Jihad Academic Publications, p.74. (In Persian)
5. Kashkulian, E., Shaikhul-Islami, A., and Naqvi, M., (2018), Environmental crimes and strategies to prevent them, Journal of Ethical Ethics, Vol.9, No.32, pp.101-110. (In Persian)
6. Kashkulian, E., and Shaikhul-Islami, A., (2022), Judicial challenges of dealing with environmental crimes in Iran's criminal law, Civilization Quarterly, Vol.5, No.10, pp.115-135. (In Persian)
7. Babakhani, E., (2018), Organized environmental crimes with an emphasis on French law, Detective Quarterly, Vol.13, No.49, pp.28-50. (In Persian)
8. Asadzadeh, S., Ahadi, F., and Kanjuri, M., (2022), Examination of the restorative justice process and its challenges in environmental crimes, Legal Civilization Quarterly, Vol.5, No.11, pp.337-353. (In Persian)
9. Gholami, H., (2017), Adalat al-Shammani, 7th ed, Tehran: Samit Publications, p.9. (In Persian)
10. Zehr, H., (2013), The Little Book of Restorative Justice, Translated by Gholami, H., 1st ed, Tehran: Majd Publications, p.19. (In Persian)
11. Shiri, A., (2017), The right of the victim in determining the punishment and how to implement it, Judicial Law Perspectives Quarterly, Vol.23, No.81, pp.77-105. (In Persian)
12. Gorji Fard, HR., (2013), Green Criminology and Environmental Crimes, Master's Thesis of Environmental Law, Tehran: Shahid Beheshti University, Faculty of Law and Political Science, p.123. (In Persian)
13. Ahmadi, L., (2014), Mediation an Effective Method for Appling Restorative Justice, Social Work Mag, Vol.3, No.1, pp.44-51. (In Persian)
14. Mirfardi, A., Heydari, A., and Demsaz, T., (2017), Study the effect of responsibility on the environmental behavior by media mediating (Case study: Ahvaz), Environmental Education and Sustainable Development, Vol.6, No.1, pp.55-68. (In Persian)
15. Falakuddin, A., Ghasemi, M., and Nosrati, Y., (2021), Introduction to the application of restorative justice doctrines in the field of environmental crimes; A step towards changing lenses in order to prevent and repair biological damages, Journal of Bioethics, Vol.11, No.36, pp.1-18. (In Persian)
16. Shia Ali, A., Zare, V., and Zare, M., (2015), The position of reactive participatory criminal policy in the criminal prosecution stage in Iranian law, Criminal Law and Criminology Quarterly, Vol.2, No.4-5, pp.287-310. (In Persian)
17. Ramezani Qawamabadi, MH., and Javadmanesh, J., (2015), Comparative study of the scope of the concept of beneficiary in environmental litigation in Iranian and European Union law, Public Law Studies Quarterly, Vol.46, No.4, pp.977-1001. (In Persian)
18. Jam, F., (2008), Access to environmental justice: An exploration of the theory of position and the filing of public interest lawsuits in the United States of America, Journal of Constitutional Law, Vol.7, No.9, pp.81-96. (In Persian)
19. Vorwai, A., Mohammadi, H., and Noorian, A., (2015), Participation of non-governmental organizations in criminal Procedure, Journal of Law and Politics, Vol.12, No.2 (28 consecutive), pp.27-43. (In Persian)
20. Boyd, J., and Ingberman, DE., (1995), Do Punitive Damages Delerrence?, Working Paper No.BLE-95-08, Business Law & Economics Center of Washington University.
21. Virgo, G., (2006), The Principles of the Law of Restitution, 2nd ed, Oxford: Oxford University Press.
22. Jalali, H., (2022), Analyzing the Mechanisms of Civil Liability for Compensating Environmental Damages, Human and Environment Quarterly, Vol.20, No.4, pp.231-240. (In Persian)
23. Zikriarii Chafi, A., (2016), The role of the judicial system in protecting environmental rights and restoring public rights in the light of Article 50 of the Constitution, Master's thesis in criminal law and criminology, Islamic Azad University, Naraq Branch, p.96. (In Persian)
