تحلیل شبکه¬ی عوامل تأثیرگذار بر روند آلودگی¬های محیط¬زیستی ناشی از گردشگری (مطاله موردی: جزیره قشم)
الموضوعات :اردشیر شایسته 1 , محسن دهقانی قناتغستانی 2 , مهدی جبار زاده 3 , حنانه محمدی کنگرانی 4 , لعبت تقوی 5
1 - دانشجوی دکتری آلودگی محیط¬زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بین¬الملل قشم، قشم، ایران.
2 - دانشیار گروه علوم و مهندسی محیط¬زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران. * (مسوول مکاتبات)
3 - استادیار گروه علوم و مهندسی محیط¬زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بین¬الملل قشم، قشم، ایران.
4 - دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
5 - دانشیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست و انرژی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: آلودگی¬های محیط¬زیست, گردشگری, تحلیل شبکه¬, مشارکت, جزیره قشم.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: گردشگری فعالیتی است که در دهههای اخیر در سراسر جهان دارای رشد بالایی است اما در عین حال یکی از تهدیدهای اصلی برای محیطزیست به شمار میرود. بهعبارتی، گردشگری بهصورت توأمان دارای اثرات مثبت و منفی است و چنانچه توسعه گردشگری براساس نگرشهاي زيستمحيطي و پايداري توسعه نباشد، اثرات منفي زیادی را در طول زمان بر محيطزيست وارد میکند. لذا بسیاري از کشمکشها در خصوص حفاظت از محیطزیست، نتیجهی صنعت گردشگري است. جزیرهی قشم یکی از مهمّترین مقاصد گردشگری اقتصادی استان هرمزگان محسوب میشوند که بیشترین جاذبههای گردشگری را دارد. امّا یکی از مسایل مدیریتی مطرح در این جزیره این است که چرا با وجود تلاش افراد و سازمانها، موفقیت چشمگیری در کاهش آلودگیهای محیطزیستی ناشی از توسعهی صنعت گردشگری در جزیره حاصل نشده‌است.
روش بررسی: این پژوهش تلاش دارد مهمترین عوامل تأثیرگذار بر روند آلودگیهای محیطزیستی ناشی از گردشگری در جزیرهی قشم را بررسی کند. بدینمنظور با استفاده از رویکرد تحلیل شبکهای که رویکردی جدید در حل مسایل چند بعدی و در هم تنیده مدیریتی است، عوامل و فاکتورهای تأثیرگذار در روند آلودگیهای محیطزیستی جزیرهی قشم، با استفاده از ابزار پرسشنامه و نرم‌افزارهای Ucinet و Netdraw تحلیل شد. بهعبارتی، نخست با طراحی یک پرسشنامه با دو سوال 1) هر یک از عوامل زیر در روند آلودگیهای محیطزیستی جزیرهی قشم چقدر اهمیت دارند؟ و 2) میزان تأثیر شیوههاي رفتار و برخورد شهروندان گردشگر و مشارکت و همکاري سازمانها و دستگاههاي اجرایی فعال درگردشگري در کاهش آلودگي و پخش آلایندههای محیطزیستی را تعیین کنید، دادههاي مورد نياز پژوهش از 72 پرسشنامهی تکمیل جمعآوری شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که از بین 10 عامل مورد بررسی دو عامل 1- دستگاهها و سازمانهاي اجرایی در حوزهي گردشگري و 2- روشهای پیشگیری از تخریب، انهدام و آلودگی محیطزیست با مرکزیت درجهی 69 و به ترتیب مرکزیت بینابینی 882/305 و 536/304 بیشترین اهمیت را در روند آلودگیهای محیطزیستی دارند.
بحث و نتیجه‌گیری: در واقع نتیجه این پژوهش بیان‌کننده‌ی این واقعیت است که مدیریّت مقاصد گردشگری و مدیریّت محیطزیست نیازمند همکاری و هماهنگی بسیاری از سازمانها و کنشگران دولتی و غیردولتی است. به این معنا که پیادهسازی برنامه‌های محیطزیستی، بدون توسعه و ارتقاء سطح همکاری و مشارکت بین دستگاهی امکان پذیر نیست و هرجا این همکاری صورت گرفته، تاثیرات قابل توجهی را در بهبود وضعیت محیط زیست صورت میگیرد.
1. Fahimi, A and Mashhadi, A, 2014, Pensees et des reflexions de droit de lenvironneent, Universite de Qom. (In Persian)
2. Bidhendi, M; Karbasizadeh, A and Shiravand, M, 2015, Philosophy and Environment: Philosophical Views of ullasadra and Francis Bacon in Environmental Ethics. (In Persian)
3. Sejasi Khedari, H; Jafari, F; Akhlaghi, M, 2020, investigating the instability caused by tourism waste in rural environments, The Second National Conference in Geography, Environment, Security, and Tourism. Iran. (In Persian)
4. Tahmasebi, A and Zavarniya, M, 2020, Network Analysis of Organizational Cooperation in Tourism Destination Management, Social Studies in Tourism, Issue 15 Vol. 8. (In Persian)
5. Nasernasir, E., Parvaresh, H., 2020, Environmental Risk Assessment of Using EFMEA Method for Sustainable Tourism Management (Case Study: Hormoz Island). Tourism Management Studies, Vol 15. Number.52. pp.: 345-372. (In Persian)
6. Abdollahzadeh, G., Salehi, K., Sharaghani, T. 2016. Analyzing Environmental impacts of tourism development in rural areas and its determinants case of Aqso area in Golestan province). Geography and Environmental Planning, Vol 27. Number.2, 147-170. Doi: 10.22108/gep.2016.21821. (In Persian)
7. Golchubi diva, S., Salehi, E. 2018. Environmental Impact Assessment of Urban Recreation (Case Study: Morvarid Tourism Area of Neka). Urban tourism, Vol 5. Number 3, PP.101-115. doi: 10.22059/jut.2018.255297.467 (In Persian)
8. Jamshidnezhad, A, 2016, Tourism and its impact on the environment, donya-e-eqtesad Newspaper, news number: 3278534, https://donya-e-eqtesad.com (In Persian)
9. Mishra, P. K.; Rout, Himanshu B and Kestwal, Ashish K. 2019. Tourism-Energy-Environment-Growth Nexus: Evidence from India, Journal of Environmental Management and Tourism, [S.l.], Vol 10, Number 5, pp. 1180-1191
10. Souza, G. de; Dabezies, J. M. 2019. Tourism development and environmental conservation: tensions in the protected landscape of Lunarejo Valley, Uruguay, Rosa dos Ventos, Vol.11, Number 2: 253-268.
11. Golchin, S., Ramezani, B. 2019. Investigating the environmental consequences of tourism development by the Rapid Impact Assessment Matrix method (Case study: Costal area of Chaf-Chamkhaleh, Guilan). Journal of Environmental Science and Technology, Vol. 21, Number 4, 161-172. doi: 10.22034/jest.1970.11092. (In Persian)
12. Carlos Mestanza a, b, Camilo M. Botero c, Giorgio Anfuso a, J. Adolfo Chica-Ruiz a, Enzo Pranzini d, Alexis Mooser, 2019, Beach litter in Ecuador and the Galapagos islands: A baseline to enhance environmental conservation and sustainable beach tourism, Marine Pollution Bulletin, Volume 140, Pages 573-578.
13. Mohammadi Kangarani, H., Tamasoki, E., Ghaderi, E., Zakeri Qeshmi, M., Malekhosseini, B., Samandari, M., 2018, Strategic planning of tourism spatial development in Hormozgan province, land management plan of University of Hormozgan. (In Persian)
14. Ghorbani, M., Dehbozorgi, M. 2014. Stakeholders’ Analysis, Social Power and Network Analysis in Natural Resources Co-Management. Journal of Range and Watershed Managment, Vol. 67, Number 1, 141-157. doi: 10.22059/jrwm.2014.50835. (In Persian)
15. Mohammadi Kangarani, H., Shamekhi, T., Hosseinzadeh, M. 2011. Investigation and analysis of formal and informal organizational interrelationship networks through Network Analysis Approach (Case study: Kohgiloye va Boyerahmad Province). Journal of Public Administration, Vol. 3, Number 6, 149-312. (In Persian)
16. Behrouzi Khorgu, S., & Mohammadi Kangarani, H. 2017. Delineation and Analysis of Relation Networks among Fishing Stakeholders and Its Role in Rural Tourism Development: A Case Study of Salakh Village, Qeshm Island of Iran. Village and Development, Vol. 20, Number 2, 47-67. Doi: 10.30490/rvt.2017.59494. (In Persian)
17. Riddle, M and Henan, R, 2015, Introduction to social network methods, Translated by Mohammad Reza Mehrregan, Elham Mohammadi and Hananeh Mohammadi Kangarani, Hormozgan University. (In Persian)
18. Mohammadi kangarani, H., & Rafsanjani Nezhad, S. 2015. Investigation of Policy Structure in Legal Authorities of Institutions Related to Water Policy Making and Management. Iranian Journal of Public Policy, Vol. 1, Number 3, 121-138. Doi: 10.22059/ppolicy.2015.57682. (In Persian)
19. Khodapanah, K. 2021. Analysis of Tourism Network in Ardebil Tourism Centers. Geographical Planning of Space, 10(38), 259-270. Doi: 10.30488/gps.2020.214782.3162. (In Persian)
20. Aghaei, F., Soltani, A., & Hosseinpoor, M. 2020. Identifying Development Priorities for Balanced Regional Development Using Network Centrality Indicators. Town and Country Planning, 12(2), 275-298. Doi: 10.22059/jtcp.2020.301857.670107 (In Persian)
21. Qeshm Island Unesco Global Geopark, 2022, http://qeshmgeopark.ir/fa/pages/about/qeshm-island.
22. Rezaian, S., Ali Jozi, S., Pirasteh, A. 2018. Presentation of the Strategic Management Plan for Ecotourism Development in Gheshm Island by SWOT Method. Journal of Environmental Science and Technology, 15(1), 91-109. (In Persian)
23. Eftekharifar, Z; Abdul Hosseini, M; Farzaneh, M.R and Momeni F. 2019. Investigating Organizational Components of Qeshm Island Water and Wastewater Resources Management. Journal of Water and Sustainable Development, 6(2), 61-68. doi: 10.22067/jwsd.v6i2.80827 . (In Persian)
24. Asadpour, Gh. A and Mir Hosseini, S. M, 2009, Investigating the environmental effects of water desalination devices with a special look at Qeshm Island, the third specialized conference and exhibition of environmental engineering, Tehran. https://civilica.com/doc/68671. (In Persian)
