تأثیر محیط زیست طبیعی در انتخاب نام مناطق مسکونی
الموضوعات :
1 - استادیار گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
الکلمات المفتاحية: محیط زیست, زیست‌بوم طبیعی, نام مناطق مسکونی, نام‌گذاری.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: اهمیت محیط زیست در زندگی روزمرۀ بشر به‌گونه‌ای است که در جزئی‌ترین تا کلی‌ترین امور مربوط به انسان دارای نقش اساسی است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مختص انسان که هم از محیط زیست متأثر می‌شود و هم در حفظ و یا زوال محیط زیست نقشی پررنگ دارد زبان است. محیط زیست در لایه‌های متفاوت واژگانی، صرفی و نحوی زبان تأثیر می‌گذارد و سبب شکل‌گیری انگاره‌های ذهنی‌ای می‌شود که به نوبۀ خود نگرش‌های متفاوتی نسبت به محیط زیست را در ذهن گویشوران خلق می‌کند. در بخش واژگان زبان، جای‌نام‌ها به‌لحاظ طرز تلقی گویشوران یک زبان نسبت به محیط زیست قابل اعتنا هستند. در میان جای‌نام‌ها نیز نام مناطق مسکونی که بخشی از زیست‌بوم اصلی انسان را تشکیل می‌دهند و جنبه‌های متفاوتی از محیط فرهنگی و زیستی انسان در آن نمود می‌یابد به‌لحاظ تأثیر محیط زیست در انتخاب آنها درخور توجه‌اند.
روش بررسی: در این تحقیق، گردآوری اطلاعات و داده‌ها با روش کتابخانه‌ای و با استفاده از متون مرتبط انجام گرفته و داده‌ها با روشی توصیفی و تحلیلی بررسی شده‌اند.
یافته‌ها: یافته‌های این تحقیق نشانگر آن است که در انتخاب نام مناطق مسکونی در ایران، محیط زیست طبیعی نقشی اساسی داشته و همین امر نشان‌دهندۀ دغدغه‌های ذهنی گزینندگان و به‌کاربرندگان این نام‌ها نسبت به محیطی بوده‌است که در آن زندگی می‌کرده‌اند. در عین حال این رویکرد در انتخاب نام مناطق مسکونی می‌تواند به‌طور غیرمستقیم منجربه توجه به محیط زیست و حفظ و پایداری آن شود.
بحث و نتیجه‌گیری: نام‌های مناطق مسکونی علاوه‌بر آنکه به‌لحاظ زبانی درخور توجه‌اند به‌لحاظ زیستی‌محیطی نیز شایستۀ بررسی و تحلیل هستند، چراکه بسیاری از واژه‌هایی که در ساخت نام مناطق مسکونی به‌کار می‌روند متأثر از شرایط جغرافیایی، زیستی و سایر مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی هستند. ازآنجاکه این نام‌ها برپایۀ فرهنگی شکل می‌گیرند که خود تابع محیطی است که گویشوران در آن زندگی می‌کنند، با بررسی آنها می‌توان تأثیر جغرافیا و محیط زیست را در شیوۀ نام‌گذاری آنها بازشناخت و از این طریق اشتراکات و افتراقات فکری مردم ساکن در یک ناحیه را مشخص کرد. از همین رو می‌توان گفت که فراوانی واژه‌هایی چون آب، رود، کوه، جنگل، و نام‌های گونه‌های گیاهی و جانوری در نام مناطق مسکونی مصداق روشنی است بر اهمیت محیط زیست برای ایرانیان. داده‌های بررسی‌شده نشان می‌دهد که رویکرد بوم‌محورانه در انتخاب نام‌های مناطق مسکونی ایران رویکرد غالب است.
1. Parsapoor, Z. (2013). About Ecocriticisim, Iran, Tehran, Institute for Humanities and Cultural Studies. (In Persian)
2. Shahnaseri, Sh. (2009). The Role of the Language and Science in Intensifying Environmental Crisis: An Ecolinguistic Perspective, Language and Linguistics, Vol. 5 (10), pp. 1-26. (In Persian)
3. Haugen, E. (2001). The Ecology of Language. Fill, A. and Muhlhausler, P. (Eds.), The Ecolinguistics Reader: Language, Ecology and Environment, pp. 57-66. London, Continuum.
4. Ghatreh, F. et al. (2015). Ecological Approach in Linguistic Researches. Zabanshenakht (Language Studies), Vol. 6, Issue 11, pp. 231-243. (In Persian)
5. Stibbe, A. (2016). Ecolinguistics, Tr. by F. Agha Glozadeh, Iran, Tehran, Neveeseh Parsi publisher. (In Persian)
6. Afshar, T. and Abdi Boloukani, M. (2020-2021). Analysis of Human-Nature Interaction in the Persian Proverbs: An Ecolinguistics Perspective. Journal of Language Researches, Vol. 11, No. 2, pp. 1-24. (In Persian)
7. Muhlhausler, P. (2003). Language of environment, environment of language: A Course in Ecolinguistics. London, Battle Bridge.
8. Sapir, E. (1912). Language and Environment. Americam Anthropologist, Vol. 14, No. 2, pp. 226-242.
9. Nettle, D. (1998). Explaining Global Patterns of Language Diversity, Journal of Anthropological Archeology, Vol. 17, pp. 354-374.
10. Steffensen, S.V. & Fill, A. (2014). Ecolinguistics: The State of the Art and Future Horizons, Language Sciences, Vol. 41, pp. 6-25.
11. Botkin, D.B. and Keller, E.A. (2011). Environmental Science: Earth as a Living Planet. USA, John Wiley & Sons, Inc.
12. Farshidvard, Kh. (2009). Contemporary Concise Grammar based on the New Linguistics. Iran, Tehran, Sokhan. (In Persian)
13. Refahi Alamdari, F. (2015). Principles of Toponymy and a Glance at Toponyms of Iran. Iran, Tehran, Author. (In Persian)
14. Ahadian, M.M. (2010). Morphological survey of Hamedan’s Toponyms. Language and Linguistics, Vol.6, Issue 12, pp. 129-148. (In Persian)
15. Razmara, H.A. (1949-1953). Geographical Dictionary of Iran. 10 vols. Iran, Tehran, Geographical Centre of the Army Headquarters. (In Persian)
16. Geographical Dictionary of the Settlements of the Islamic Republic of Iran (1992-1999). Iran, Tehran, Geographical Organization of the Armed Forces. (In Persian)
17. Kasravi, A. (1973). Kasravi’s Karvand (Collection of Articles). ed. Y. Zoka. Iran, Tehran, Franklin. (In Persian)
18. Sadeghi, A.A. (1992). Methods and Possibilities of Word Formation in Contemporary Persian (4-5). Knowledge Publication, Vol. 69-70, pp. 21-25; 39-45. (In Persian)
19. Sadeghi, A.A. (2005). Etymology of Some Geographical Names Related to Yazd. Iranian Studies. ed. I. Afshar et al. Iran, Tehran, Dr. Mahmoud Afshar Foundation. pp. 613-623. (In Persian)
20. Tame, M. (2021). The Study of Words Related to Nature and Natural Phenomena in Iranian Oykonyms: Their Use and Background, Journal of Iranian Studies, Vol. 40, pp. 233-266. (In Persian)
21. MacKenzie, D.N. (1986). A Concise Pahlavi Dictionary. London, Oxford University Press.
22. Beyzai, B. (2004). Searching the Roots of the Old Tree. Iran, Theran, Roshangaran and Motale’at-e Zanan. (In Persian)
23. Amuzgar, J. (1995). Mythological History of Iran. Iran, Tehran, Samt. (In Persian)
24. Yahaghi, M.J. (2007). Dictionary of Myths and Stories in Persian Literature. Iran, Tehran, Farhang-e Mo’aser. (In Persian)
