دین، اخلاق و محیط زیست

الموضوعات :

سید عبدالحسین نبوی ¹ (دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز *(مسئول مکاتبات))
مرضیه شهریاری ² (استاد دانشگاه شهید چمران اهواز)

تاريخ الإرسال : 28 الأحد , ربيع الثاني, 1434 تاريخ التأكيد : 29 الخميس , جمادى الثانية, 1434 تاريخ الإصدار : 13 السبت , شعبان, 1434

الکلمات المفتاحية: دین, اخلاق, محیط‏زیست, خودبومشناسی, رویکرد انسان محور و طبیعت محور,

ملخص المقالة :

امروزه، وخامت بحران های محیط زیستی تا حدی است که حیات انسان و سایر موجودات بر کره خاکی را به مخاطره انداخته است. از این رو تبیین اخلاق محیط زیستی براساس مفهوم خداباوری می تواند رهیافت فراگیرتری نسبت به، تعامل انسان با محیط زیست طبیعی فراهم آورد. در قرآن آیات زیادی (آیه ۱۸۵سوره اعراف، آیه ۱۰۱ انعام، آیه ۵۴ سوره اعراف، آیه ۴ سوره سجده و آیه ۴۵ سوره نور) وجود دارد که در آن ها خداوند تنها خالق هستی معرفی شده است. به این ترتیب، مفهوم یگانگی انسان و طبیعت، که برای حفاظت محیط زیست ضروری دانسته می شود، در چارچوبی جامع تر ترسیم می گردد. داده های ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش تحقیق پیمایش و تکنیک ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ، از نمونه ای با حجم ۴۰۰ نفر، از شهروندان شهر اهواز با روش نمونه گیری طبقه ای و تصادفی انجام گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها، از آﻣﺎر ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ و تحلیل های آماری نظیر ضریب همبستگی پیرسون، ارتباط بین متغیرها بررسی می گردد. در این پژوهش ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ؛ رابطه مستقیم و معناداری بین ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی اﺣﺴﺎس ﻣسئوﻟﻴﺖ، اﺧﻼق محیط زیستی و احیای ارزش های دﻳﻨﻲ و متغیر ﺣﻔﻆ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ وجود دارد. بررسی تطبیقی مبانی اسلام و جهان غرب در اخلاق محیط زیست نشانگر آن است که اسلام به دلیل گونۀ نگرش به جهان هستی، از مبانی و اصول مستحکم تری برای هدایت فکری عامل انسانی برخوردار است.

المصادر:

1. ﺻﺎﻟﺤﻲ، ﺳﭙﻴﺪه، (۱۳۸۵)، ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ در ﺷﻬﺮﻛﺮج  پایان نامه ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﺷﻤﺎل.


2. ﻓﺮﺻﺖ، ﻣﺤﻤﺪ، (۱۳۸۴)، ارزﺷﻴﺎﺑﻲ آموزش زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر  ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ دﻛﺘﺮی، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﻋﻠﻮم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت، رﺷﺘﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ .
   
   
   1. Salehi, S, (2010), Pepole and the environment, amazon.
   
   


3. عمیق، محسن، حسینی، فضل الله، (1385)، اخلاق زیست محیطی در اسلام، قم، نشر استاد مطهری.


4. اﺻﻐﺮی ﻟﻔﻤﺠﺎﻧﻲ، ﺻﺎدق،(۱۳۷۸)، ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ در اسلام، ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ، اﺳﻼﻣﻲ، ﺗﻬﺮان، ﭼﺎپ اول.


5. هرسینی، سارا، (1387)، نظریه های مهم راجع به اخلاق محیط زیست، کارشناس ارشد فلسفه غرب، روزنامه جوان.


6. اژدری، افسون، (1382)، توسعه فرهنگی و محیط زیست، فصلنامه علمی سازمان حفاظت محیط زیست، شماره 39، 28-27.


7. ] ۳۳,۲۹,۱۰[ سروستانی، احمد، شاه ولی، منصور، محقق داماد، مصطفی، (1386)، ماهیت و دیدگاه های اخلاق زیست محیطی با تأکید بر دیدگاه اسلامی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال دوم، شماره های 1 و 2،68-61.


8. حیدری، لیث، (1382)، تمدن غربی، تمدن اسلامی و غرب گرایی، ترجمه فضل الله حسینی، تهران، نشر شلاک.
   
   
   1. Abaidoo, S. (1977), Human-Nature Interaction and the Modern Agricultural Regime: Agricultural Practices and Environmental Ethics. PhD Dissertation, Dept. of Sociology, University of Saskatchewan, Canada; 305 pp.
   
   


9. سروستانی، احمد، شاه ولی، منصور، (1387)، ضرورت و ویژگی های پژوهش در اخلاق زیست محیطی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال سوم، شماره های 3 و 4، 85.


10. وهاب زاده، عبدالحسین، (1385)، شناخت محیط زیست، مشهد، نشر جهاد دانشگاهی.


11. وهاب زاده، عبدالحسین، (1382)، اخلاق محیط زیست، مشهد، نشر جهاد دانشگاهی،628.


12. فهیمی، عزیزالله، مشهدی، علی، (1388)، ارزش ذتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط زیست (از رویکردهای فلسفی تا راهبردهای حقوقی)، فصلنامۀ علمی- پژوهشی دانشگاه قم، سال یازدهم، شمارۀ اول،197.


13. بری، جان، (1380)، محیط زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه حسن پویان و نیره توکلی، سازمان حفاظت محیط زیست، جلد اول،303.


14. بنون، جان، (1382)، اخلاق محیط زیست: مقدمات و مقالات، ترجمه: عبدالحسین وهاب زاده، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی،267.


15. ]۲۶,۲۱,۱۸[ حسینی، سادات، (1387)، اخلاق زیست محیطی، کارشناسی ارشد فلسفه غرب، روزنامه جوان.


16. ﻟﻮﭘﻲ، ﭘﻮﻳﻤﺎن، (1384)، اﺧﻼق زﻳﺴﺖ محیطی، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮔﺮوه ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن، ﻧﺸﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﺟلد اول، ﺗﻬﺮان.


17. سراج الدین، اسماعیل، پارت ریچارد، (1379)، اخلاقیات و ارزشهای معنوی در خدمت ارتقای توسعه پایدار براساس محیط زیست، ترجمه احمد رضا اشرف العقلایی، تهران، نشر حفاظت محیط زیست،81.


18. ]۲۷,۲۱[ رحمتی، انشاء الله، (1387)، دین، اخلاق و محیط زیست، ماهنامه پژوهشی اطلاعات حکمت و معرفت، سال سوم، شماره 3،5.


19. پویمان، لوپی. پ، (1384)، اخلاق زیست محیطی، ترجمه گروه مترجمان، نشر توسعه، جلد اول، تهران، چاپ اول،185.


20. بودن، ریمون، (1385)، فرهنگ انتقادی جامعه شناسی، ترجمه عبدالحخسین نیک گوهر، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ اول،385.


21. صالحی، امیری، رضا، (1386)، مفاهیم و نظریه های فرهنگی، نشر ققنوس،100-95.


22. آرون، ریمون، (1377)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی، ترجمه باقر پرهام، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ چهارم،4.


23. محقق داماد، مصطفی، (1380) ، الهیات محیط زیست، نامه فرهنگستان علوم، سال 6، شماره 17،30-7.


24. تالیافرو، چارلز، (1382)، فلسفه دین در قرن بیستم، ترجمه انشاء الله رحمتی، نشر سهروردی،373.


25. مطهری، مرتضی، (1383) ، فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات صدرا،254.


26. ارفع، کاظم، (1362)، اصلاح نفس،تهران، انتشارات پنگوئن،102.