نقد اکولوژیکی و زیباشناختی پارکهای جنگلی (مطالعه موردی: پارک جنگلی لویزان، منطقه 4 شهرداری تهران)
الموضوعات :
1 - استادیار دانشکده علوم و فنون نوین، دانشگاه تهران، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی اکوهیدرولوژی، دانشکده علوم و فنون نوین، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: پارک جنگلی, تفرج, ابعاد کارکردی و زیبا شناختی, شهر تهران,
ملخص المقالة :
پاسخ‌گویی مناسب به نیازهای جسمی، مادی و روحی انسان از ضروریاتی است که می‌باید فضاهای شهری درقالب عملکردهای متعدد و خاص دراین جهت ساماندهی گردند. بشر امروزه با درک اهمیت و جایگاه فضاهای سبز و عرصه‌های عمومی تفرج و تفریح در زندگی روزمره و انواع کارکردهای این فضاها درمیان ساختار تجمع‌گاه‌های بشری، تلاش درجهت حفظ واحیاء منابع موجود را در دستور برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های خود قرارداده است. شهرهای بزرگ کشورمان و به ویژه شهر بزرگ تهران، با حد و اندازه‌های لازم در برخورداری از فضاهای اجتماعی، خصوصاً در زمینه فضاهای تفریحی- تفرجی فاصله‌ای بسیاردارد. لذا سیاست ایجاد فضای سبز و تفریحی- تفرجی درحاشیه شهرها ومسافت‌های نزدیک و درعرصه‌های متعامل با شهرها، از استقبال بیش‌تری مواجه است. از جمله این فضاهای بسیار مورد توجه در شهرتهران، پارک جنگلی لویزان است که درشمال شرقی شهر تهران و در تعاملی سازنده و مستقیم با شهر واقع شده است و به عنوان کمربند سبز شهر، ضوابط و مقررات خاصی را در ایفای چنین نقشی برعهده داشته است. در این پژوهش با هدف بررسی وضعیت منظر و شرایط اکولوژیکی پارک جنگلی لویزان و فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌رو آن، اقدام به مطالعه کتابخانه‌ای و میدانی در رابطه با این پارک گردید. در ابتدا با توجه به نقشه‌ها، موقعیت منطقه‌ای که پارک در آن قرار گرفته؛ از لحاظ مسایل محیط‌زیستی بررسی شد. سپس نقاط قوت و ضعف پارک از لحاظ زیباشناختی مطرح شد و سرانجام با فرض پارک به عنوان لکه، محدودیت‌های اکولوژیکی و تفرجی بیان و راهکارهای حل آن شرح داده شد. نتایج حاصل از این تحقیق اهمیت ویژه پارک جنگلی و رویکردهای مناسب برای توسعه پارک را نشان داد و برای کمبودهای موجود از لحاظ اکولوژیکی و تفرجی راهکارهایی از جمله توجه به ارتباط لکه‌ها، کاشت گیاهان مناسب و... را ارایه نمود.
1- Lerman, S.B., Warren, P.S., 2011. The conservation value of residential yards:linking birds and people. Ecol. Appl. Vol. 21, pp.1327–1339.
2- Goddard, M.A., Dougill, A.J., Benton, T.G., 2010. Scaling up from gardens: biodiversity conservation in urban environments. Trends Ecol. Evol. Vol. 25, pp.90–98.
3- مهرآرا، مریم و لاهیجانیان، اکرم الملوک، 1392، بررسی وضعیت پارکهای شهری در جهت حفظ محیط‌زیست و ارایه راهکارهای مدیریتی مناسب(مطالعه موردی: پارکهای منطقه 7 شهر تهران)، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، بهار92، شماره29.
4- لاهیجانیان، اکرم الملوک و معلم، رضا، 1392، مدیریت بهینه پارک جنگلی با تأکید بر توسعه پایدار(مطالعه موردی: پارک جنگلی خرگوش دره منطقه 22 تهران)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، تابستان92، شماره2.
5- آتک مهندسین مشاور، 1375، گزارش نهایی طرح ساماندهی تهران، جلد 3 و 4، تهران.
6- حسنعلی لقایی و همکاران، 1388، شناخت کمی و کیفی پارکهای سبز شهر تهران، مطالعه موردی منطقه 8 تهران، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، شماره8.
7- میرزایی، خلیل، 1388، پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌نامه نویسی، انتشارات جامعه شناسان، تهران.
8- مولایی، مرتضی، 1388، ارزشگذاری اقتصادی-زیست‌محیطی اکوسیستم جنگلی ارسباران، رساله دکتری اقتصاد کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، 192ص.
9- Lindsay, K., Craig, J., and low, M., 2008. The effects of track proximity on avian reproductive success and nest selection in an open sanctuary.Tourism Management, Vol. 29. pp. 730-739.
10- Ellis, E.A., Porter-Bolland, L., 2008. Is community-based forest management more effective than protected areas? A comparison of land use/land cover change in two neighboring study areas of the Central Yucatan Peninsula, Mexico. Forest Ecology and Management, Vol. 256, pp. 1971–1983.
11- Bray, D.B., Duran, E., Romas, V.H., Mas, J.F., Velazquez, A., McNab, R., Barry, B.D., Radachowsky, J., 2008. Tropical deforestation, community forests, and protected areas in the Maya Forest. Ecology and Society, Vol. 13. p.56.
12- Rusterholz, H.P., Kissling, M., and Baur, B., 2009. Disturbance by human trampling alter the performance, Sexual reproduction and genetic diversity in a clonal woodland herb, Perspectives in plant ecology. Evolution and Systematic, Vol. 8. pp. 109-116.
13- Tian, Y., Jim, C.Y., Wang, H., 2014. Assessing the landscape and ecological quality of urban green spaces in a compact city, Landscape and Urban Planning, Vol. 121. pp. 97-108.
14- Town Planning Board, 2013. Outline zoningplan(map). Prepared bythe Planning Department under the direction of the Town Planning Board, HongKongGovernment.
15- جایکا، 1380، گزارش نهایی پروژه پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ، آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن و مرکز مطالعات زلزله و محیط‌زیست تهران بزرگ.
16- مهندسین مشاور عرصه، 1382، ده جلد مطالعات تفصیلی منطقه چهار تهران. نهاد مدیریت و برنامه‌ریزی تهیه طرح‌های توسعه شهر تهران.
17- ابراهیم زاده، عیسی، عبادی جوکندان، اسماعیل، 1387، تحلیلی بر تویع فضایی-مکانی کاربرد فضای سبز در منطقه 3 شهری زاهدان، جغرافیا و توسعه، بهار 1387، شماره11.
18- ابراهیم زاده، عیسی، سرایانی، اعظم، عرفانی، محمد، 1391، تحلیلی بر توزیع فضایی – مکانی کاربری فضای سبز و مکان‌یابی بهینه آن در منطقه یک شهر زاهدان، فصلنامه آمایش محیط، تابستان1391، شماره17.
19- سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، جهاد دانشگاهی تهران، 1380، دانشکده هنرهای زیبا، گزارشات 1 و 5 پروژه باغ موزه معماری.
20- جوانا گیبونز، برنارد اوبر عولستر، 1380، طراحی منظر در خیابان‌های شهری، مترجم: سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، چاپ اول، تهران.
21- سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، 1376، استخوان‌بندی شهر تهران، دوره سه جلدی، تهران.
22- سعیدنیا، احمد، 1379، طراحی فضاها و مبلمان شهری، جلد دوازدهم از سری کتاب‌های سبز شهرداری تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
23- سعیدنیا، احمد، 1383، فضای سبز شهری، جلد نهم، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
_||_