مروری بر مشکلات مدیریتی در روستاهای ایران با رویکرد محیط‌زیستی
الموضوعات :
لطیف محمدزاده
1
(دکتری ترویج کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ایران. *(مسوول مکاتبات))
بهمن خسروی‌پور
2
(- استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ایران)
الکلمات المفتاحية: روستا, محیط‌زیست, مدیریت روستا, چالشهای محیط‌زیستی,
ملخص المقالة :
امروزه مدیریت محیط طبیعی به ویژه در مناطق روستایی بسیار پر اهمیت است. از طرف دیگر، با عنایت به حرکت های جهانی در جهت تعامل مناسب با محیط زیست و حفظ آن برای نسل های آتی و همچنین، بهره گیری از شیوه های نوین در مدیریت منابع طبیعی می توان اثرات مثبت آن را مشاهده کرد. این امر ضرورت تحقیق در محیط زیست روستایی را دو چندان می کند. لذا، هدف از این مقاله بررسی مشکلات زیست محیطی روستاهای کشور و پیدا کردن راه حل های برطرف کردن این مشکلات است. تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای و با استفاده از منابع متعدد از جمله سایت های مختلف داخلی و خارجی جهت تحلیل مطالب انجام شد. نتایج حاکی از وجود مشکلاتی چون افزایش جمعیت و تمرکز آن در بخش های خاصی از زیست بوم ها می باشد، که آثار مستقیمی بر کیفیت محیط زیست در مناطق روستایی داشته است. بدین صورت که رشد جمعیت، فقر و فرسایش محیط زیست در کشورهای رو به رشد، دور باطلی را ایجاد کرده که بر زندگی مردم به شدت تأثیر گذاشته و تلاش های کشورهای در حال توسعه را برای دست یابی به توسعه پایدار، بی نتیجه گذاشته است. لذا، می توان با فرهنگ سازی، آموزش دادن و مشارکت مردم در برنامه های مختلف زیست محیطی، بکارگیری یک سیستم مدیریتی جامع و در نهایت استفاده از دانش بومی خود مردم منطقه، به نتایج ارزنده ای دست یافت.
1- احمدی، علی. شوراهای اسلامی روستایی، مشارکت مردمی، و توسعه روستایی (مطالعه موردی: دهستان حکیم‌آباد شهرستان زرندیه استان مرکزی)، 1388. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیای تهران.
2- ارسطویاری، حصار، بوچانی، محمدحسن.، مهدوی، داوود. و پریشان، مجید. تدوین راهبردهای توسعه مدیریت روستایی ایران با استفاده از رویکرد برنامهریزی استراتژیک، فصلنامه پژوهشهای روستایی، 1389، دوره 4، شماره 4. صص 672-691.
3- ازکیا، مصطفی. جامعه شناسی توسعه، 1381، چاپ چهارم، تهران: موسسه نشر کلمه.
4- آسایش، حسین، برنامه ریزی روستایی در ایران. تهران: انتشارات پیام نور، خرداد، 1382، چاپ پنجم.
5- افتخاری، عبدالرضارکنالدین.، سجاسیقیداری، حمدالله. و عینالی، جمشید، نگرشی نو به مدیریت روستایی با تاکید بر نهادهای تاثیرگذار، 1386، فصلنامه روستا و توسعه، سال 10، شماره 2، ص 31-2.
6- بحرینی، حسین؛ حاجی بنده، مونا، الگوی دهکده شهری رهیافتی کارآمد در جهت تحقق پایداری سکونتگاههای روستایی (روستای میلانات واقع در حوزه صفارود: شهرستان رامسر).1390، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره 134، ص 74- 49.
7- بدری، سید علی، چالشهای مدیریت روستایی در ایران و ارایه سیاستهای راهبردی، 1390، فصلنامه برنامه ریزی و سیاستگذاری، سال 2، شماره 3.
8- رشوند، سعید. و مصفایی، جمال، بررسی تاثیر روند فشار جمعیت انسانی بر محیط زیست (مطالعه موردی: زیر حوضه شور قزوین)، 1392، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 25، ص 55- 42.
9- رضاییفر، سلطانمراد، نقش مالکیتها در توسعه پایدار بخش کشاورزی شهرستان ایذه، 1387، مجموعه مقالات دومین همایش راهکارهای توسعه کشاورزی شهرستان ایذه، جلد دوم.
10- رضوانی، محمد رضا.. مقدمهای بر برنامهریزی توسعه روستایی در ایران، 1383. تهران: نشر قومس.
11- رضوانی، محمدرضا. رهبری، مهناز، بوم روستا؛ الگویی برای پایداری سیستمهای روستایی در ایران، 1394، جغرافیا و توسعه، شماره 41، ص 44 – 23.
12- رکن الدین افتخاری, عبدالرضا و حمداله سجاسی قیداری، بازافرینی مدیریت توسعه روستایی در ایران، ۱۳۸۸، دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران، وزارت جهاد کشاورزی، http://www.civilica.com/Paper-JAHADI02-JAHADI02_019.html
13- شرفی، لیدا و علیبیگی، امیرحسین، الگوی سنجش پایداری محیط زیست روستایی (مطالعه موردی: روستای شروینه در شهرستان جوانرود)، ۱۳۹۳، فصلنامه اقتصاد و توسعه روستایی، سال 4، شماره 2، صص 132- 115.
14- فیروزآبادی، سید احمد. و اعظمزاده، دلارام، فقر روستایی و تخریب محیط زیست (مورد مطالعه روستاهای سرخون و بیدله از توابع استان چهار محال و بختیاری)، ۱۳۹۱، نشریه توسعه روستایی، دوره 4، شماره 2، صص 121-99.
15- گراوندی، شهپر، عبدالحمید پاپ زن و افشار زاد، نشمیل، مدل سازی توسعه پایدار زیستمحیطی با مدیریت روستایی ( آموزسش مکاتبه ای دهیاران) معونت آموزشی پژوهشکده مدیریت شهری و روستایی با همکاری دفتر امور روستایی استانداری ۱۳۹۰، بوشهر.
16- مطیعیلنگرودی، سیدحسن.، رضوانی، محمدرضا.، و کاتبازگمی، زهرا، بررسی اثرات اقتصادی تغییر کاربری کشاورزی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان لیچارکی حسن رود بندرانزلی)، ۱۳۹۱، مجله پژوهش و برنامهریزی روستایی، شماره 1، صص 25- 1.
17- مهدوی، داوود. و کریمیپور، زیور، تدوین الگوی مطلوب مدیریت نوین توسعه روستایی ایران، ۱۳۹۱، گاهنامه پژوهشی دانشگاه پیام نور استان چهارمحال و بختیاری، شماره 6، صص
18- مولاییهشتجین، نصرالله.، آمار، تیمور.و حاجعلیزاده، احمد، چالشهای مدیریت روستایی از دیگاه شوراهای اسلامی در ماندگاری جمعیت در روستاهای ناحیه مرکزی اردبیل، ۱۳۹۳، فصلنامه علمی-پژوهشی و بینالمللی انجمن جغرافیای ایران، سال 12، شماره 4، ص 91 -74.
19- هاشمی، سیدسعید؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن؛ قدیری معصوم، مجتبی؛ رضوانی، محمدرضا و مقیمی سیدمحمد، تبیین نقش دهیاری ها و شوراهای اسلامی در توسعة کارآفرینی روستایی (مطالعة موردی: بهاباد استان یزد)،۱۳۹۰، فصلنامة پژوهشهای روستایی، سال دوم، شمارة1، صص 114-93.
20- Barr, S. 2007. Factors Influencing Environment Attitudes and Behaviors: A U.K. Case Study of Household Waste Management. Journal of Environment and Behavior. 39(4), 435-473.
21- Brown, P.R., Nelson, R., Jacobs, B., Kokic, P., Tracey, J., Ahmed, M., & DeVoil, P. 2010. Enabling Natural Resource Managers to Self-assess their Adaptive Capacity, Agricultural Systems, Vol. 103, No. 8, PP. 562-568.
22- Fidelisa, T., and Roebeling, P. 2014. Water resources and land use planning systems in Portugal— Exploring better synergies through Ria de Aveiro, journal of Land Use Policy, Vol. 39 (2014), pp. 84–95.
23- Givens, J.E and Jorgenson, A.K. 2013. Individual Environmental Concern in the World polity: A multilevel analysis, Journal of Social Science Research, 42, PP. 418–431.
24- Krywkow, J. and Hare, M. 2008. Participatory Process Management, International Congress on Environmental Modeling and Software, EMSs, PP. 888-899.
25- Lautze, J., S. de Silva, M. Giordano and L. Sanford. 2011. Putting the cart before the horse: Water governance and IWRM; in: Natural Resources Forum 35(1), pp 1–8.
26- Liu, Y., Feng, Y., Zhao, Z., Zhang, Q., and Su, Shiliang. 2016. Socioeconomic drivers of forest loss and fragmentation: A comparison between different land use planning schemes and policy implications, Journal of Land use policy, 54, 58 – 68.
27- Murty, M. N. 2009. Environment, Sustainable Development, and Well- Being Valuation, Taxes, and Incentives. Oxford University Press, New York, 240 p.
28- Ogunkan, D. V. 2010. Religious Value: An Instrument for Sustainable Environmental Management in Nigeria, Global Journal of Human Social Science, Vol. 10, No. 3, p 25-30.
29- Sewornu, R. E. 2010. The role of good governance in improving woman’s access right to land. International Journal of Sustainable Development, 1(5), 37-53.
30- Shreffler, K.M. and Nii-Amoo Dodoo, F. 2009. ‘The role of intergenerational transfers, land, and education in fertility transition in rural Kenya: the case of Nyeri district’, Vol. 30, No. 3, pp.75–92.
31- Siracusa. G, D. Angela, R. La, p. Paolo, L. Emiliano. 2008. New frontiers for sustainability: Emergy evaluation of an ecovillage, Environ Devsustain.PP:845-846.
32- UNEP & UNDP. 2010. Poverty and environment mainstreaming: Conference on exploring win-win strategies for sustainable local development Egypt. UNEP.
33- UNEP. 2012. The UN-Water Status Report on The Application of Integrated Approaches to Water Resources Management. United Nations Environment Pro-gramme.
_||_
1- احمدی، علی. شوراهای اسلامی روستایی، مشارکت مردمی، و توسعه روستایی (مطالعه موردی: دهستان حکیم‌آباد شهرستان زرندیه استان مرکزی)، 1388. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیای تهران.
2- ارسطویاری، حصار، بوچانی، محمدحسن.، مهدوی، داوود. و پریشان، مجید. تدوین راهبردهای توسعه مدیریت روستایی ایران با استفاده از رویکرد برنامهریزی استراتژیک، فصلنامه پژوهشهای روستایی، 1389، دوره 4، شماره 4. صص 672-691.
3- ازکیا، مصطفی. جامعه شناسی توسعه، 1381، چاپ چهارم، تهران: موسسه نشر کلمه.
4- آسایش، حسین، برنامه ریزی روستایی در ایران. تهران: انتشارات پیام نور، خرداد، 1382، چاپ پنجم.
5- افتخاری، عبدالرضارکنالدین.، سجاسیقیداری، حمدالله. و عینالی، جمشید، نگرشی نو به مدیریت روستایی با تاکید بر نهادهای تاثیرگذار، 1386، فصلنامه روستا و توسعه، سال 10، شماره 2، ص 31-2.
6- بحرینی، حسین؛ حاجی بنده، مونا، الگوی دهکده شهری رهیافتی کارآمد در جهت تحقق پایداری سکونتگاههای روستایی (روستای میلانات واقع در حوزه صفارود: شهرستان رامسر).1390، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره 134، ص 74- 49.
7- بدری، سید علی، چالشهای مدیریت روستایی در ایران و ارایه سیاستهای راهبردی، 1390، فصلنامه برنامه ریزی و سیاستگذاری، سال 2، شماره 3.
8- رشوند، سعید. و مصفایی، جمال، بررسی تاثیر روند فشار جمعیت انسانی بر محیط زیست (مطالعه موردی: زیر حوضه شور قزوین)، 1392، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 25، ص 55- 42.
9- رضاییفر، سلطانمراد، نقش مالکیتها در توسعه پایدار بخش کشاورزی شهرستان ایذه، 1387، مجموعه مقالات دومین همایش راهکارهای توسعه کشاورزی شهرستان ایذه، جلد دوم.
10- رضوانی، محمد رضا.. مقدمهای بر برنامهریزی توسعه روستایی در ایران، 1383. تهران: نشر قومس.
11- رضوانی، محمدرضا. رهبری، مهناز، بوم روستا؛ الگویی برای پایداری سیستمهای روستایی در ایران، 1394، جغرافیا و توسعه، شماره 41، ص 44 – 23.
12- رکن الدین افتخاری, عبدالرضا و حمداله سجاسی قیداری، بازافرینی مدیریت توسعه روستایی در ایران، ۱۳۸۸، دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران، وزارت جهاد کشاورزی، http://www.civilica.com/Paper-JAHADI02-JAHADI02_019.html
13- شرفی، لیدا و علیبیگی، امیرحسین، الگوی سنجش پایداری محیط زیست روستایی (مطالعه موردی: روستای شروینه در شهرستان جوانرود)، ۱۳۹۳، فصلنامه اقتصاد و توسعه روستایی، سال 4، شماره 2، صص 132- 115.
14- فیروزآبادی، سید احمد. و اعظمزاده، دلارام، فقر روستایی و تخریب محیط زیست (مورد مطالعه روستاهای سرخون و بیدله از توابع استان چهار محال و بختیاری)، ۱۳۹۱، نشریه توسعه روستایی، دوره 4، شماره 2، صص 121-99.
15- گراوندی، شهپر، عبدالحمید پاپ زن و افشار زاد، نشمیل، مدل سازی توسعه پایدار زیستمحیطی با مدیریت روستایی ( آموزسش مکاتبه ای دهیاران) معونت آموزشی پژوهشکده مدیریت شهری و روستایی با همکاری دفتر امور روستایی استانداری ۱۳۹۰، بوشهر.
16- مطیعیلنگرودی، سیدحسن.، رضوانی، محمدرضا.، و کاتبازگمی، زهرا، بررسی اثرات اقتصادی تغییر کاربری کشاورزی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان لیچارکی حسن رود بندرانزلی)، ۱۳۹۱، مجله پژوهش و برنامهریزی روستایی، شماره 1، صص 25- 1.
17- مهدوی، داوود. و کریمیپور، زیور، تدوین الگوی مطلوب مدیریت نوین توسعه روستایی ایران، ۱۳۹۱، گاهنامه پژوهشی دانشگاه پیام نور استان چهارمحال و بختیاری، شماره 6، صص
18- مولاییهشتجین، نصرالله.، آمار، تیمور.و حاجعلیزاده، احمد، چالشهای مدیریت روستایی از دیگاه شوراهای اسلامی در ماندگاری جمعیت در روستاهای ناحیه مرکزی اردبیل، ۱۳۹۳، فصلنامه علمی-پژوهشی و بینالمللی انجمن جغرافیای ایران، سال 12، شماره 4، ص 91 -74.
19- هاشمی، سیدسعید؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن؛ قدیری معصوم، مجتبی؛ رضوانی، محمدرضا و مقیمی سیدمحمد، تبیین نقش دهیاری ها و شوراهای اسلامی در توسعة کارآفرینی روستایی (مطالعة موردی: بهاباد استان یزد)،۱۳۹۰، فصلنامة پژوهشهای روستایی، سال دوم، شمارة1، صص 114-93.
20- Barr, S. 2007. Factors Influencing Environment Attitudes and Behaviors: A U.K. Case Study of Household Waste Management. Journal of Environment and Behavior. 39(4), 435-473.
21- Brown, P.R., Nelson, R., Jacobs, B., Kokic, P., Tracey, J., Ahmed, M., & DeVoil, P. 2010. Enabling Natural Resource Managers to Self-assess their Adaptive Capacity, Agricultural Systems, Vol. 103, No. 8, PP. 562-568.
22- Fidelisa, T., and Roebeling, P. 2014. Water resources and land use planning systems in Portugal— Exploring better synergies through Ria de Aveiro, journal of Land Use Policy, Vol. 39 (2014), pp. 84–95.
23- Givens, J.E and Jorgenson, A.K. 2013. Individual Environmental Concern in the World polity: A multilevel analysis, Journal of Social Science Research, 42, PP. 418–431.
24- Krywkow, J. and Hare, M. 2008. Participatory Process Management, International Congress on Environmental Modeling and Software, EMSs, PP. 888-899.
25- Lautze, J., S. de Silva, M. Giordano and L. Sanford. 2011. Putting the cart before the horse: Water governance and IWRM; in: Natural Resources Forum 35(1), pp 1–8.
26- Liu, Y., Feng, Y., Zhao, Z., Zhang, Q., and Su, Shiliang. 2016. Socioeconomic drivers of forest loss and fragmentation: A comparison between different land use planning schemes and policy implications, Journal of Land use policy, 54, 58 – 68.
27- Murty, M. N. 2009. Environment, Sustainable Development, and Well- Being Valuation, Taxes, and Incentives. Oxford University Press, New York, 240 p.
28- Ogunkan, D. V. 2010. Religious Value: An Instrument for Sustainable Environmental Management in Nigeria, Global Journal of Human Social Science, Vol. 10, No. 3, p 25-30.
29- Sewornu, R. E. 2010. The role of good governance in improving woman’s access right to land. International Journal of Sustainable Development, 1(5), 37-53.
30- Shreffler, K.M. and Nii-Amoo Dodoo, F. 2009. ‘The role of intergenerational transfers, land, and education in fertility transition in rural Kenya: the case of Nyeri district’, Vol. 30, No. 3, pp.75–92.
31- Siracusa. G, D. Angela, R. La, p. Paolo, L. Emiliano. 2008. New frontiers for sustainability: Emergy evaluation of an ecovillage, Environ Devsustain.PP:845-846.
32- UNEP & UNDP. 2010. Poverty and environment mainstreaming: Conference on exploring win-win strategies for sustainable local development Egypt. UNEP.
33- UNEP. 2012. The UN-Water Status Report on The Application of Integrated Approaches to Water Resources Management. United Nations Environment Pro-gramme.
