بررسی جایگاه زنان در اشعار معجز شبستری و سید اشرف‌الدین گیلانی
الموضوعات :
زیبا اسماعیلی
1
(استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: دوره مشروطه, ادبیات تطبیقی, شعر ترکی, ادبیات جنسیت,
ملخص المقالة :
انقلاب مشروطه، مسائل زنان را به عنوان یکی از محوری‌ترین موضوعات اجتماعی مورد توجه قرار داد. شاعران ترک‌زبان در کنار شاعران فارسی‌گو به انتشار مشکلات اجتماعی مربوط به زنان پرداختند. شاعرانی چون معجز شبستری و سیداشرفالدین گیلانی در این زمره‌اند. این پژوهش به بررسی وجوه اشتراک و افتراق خطوط فکری این دو شاعر در مسائل مربوط به زنان با تکیه بر روش تطبیقی- توصیفی پرداخته است تا مسائل بازتاب یافته در شعر دو شاعر و موضع‌گیری اجتماعی آن‌ها در موضوع زنان را تحلیل و ارزیابی کند. آموزش زنان، تأسیس مدارس برای دختران، مبارزه با مذهبیون مخالف آموزش، مقایسه زنان ایران با زنان کشورهای دیگر، مبارزه با خرافات و ایجاد آگاهی برای زنان، آزادی زنان با رعایت حجاب، مشاغل زنان و ازدواج ایشان از محوری‌ترین مضامین مشترک در شعر هر دو شاعر است. هر دو شاعر بر آموزش زنان تأکید دارند و به مذهبیون مخالف آموزش دختران اعتراض می‌کنند. معجز بر شاغل بودن زنان تأکید دارد اما سیداشرفالدین موضع خود در مورد شغل زنان را آشکار بیان نمی‌کند.
آرین‌پور، یحیی. 1382ش، از صبا تا نیما، تهران: زوّار.
تاج السلطنه. 1362ش، خاطرات تاج السلطنه، به کوشش منصوره اتحادیه، تهران: تاریخ.
دولت‌آبادی، یحیی. 1362ش، حیات یحیی، جلد 3، تهران: فردوسی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1383ش، ادوار شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1390ش، با چراغ و آینه، در جست‌وجوی ریشه‌های تحوّل شعر معاصر ایران، چاپ دوم، تهران: سخن.
فتحی، مریم. 1379ش، جایگاه زن در انقلاب مشروطیت، تهران: انجمن زنان پژوهشگر تاریخ.
کار، مهرانگیز. 1376ش، حقوق سیاسی زنان ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
کراچی، روح‌انگیز. 1387ش، مشروطه و زنان شاعر، تهران: انجمن پژوهشی ایرانشهر.
کریمی موغاری، فریده. 1382ش، شمیم نسیم، زندگی و شعر سیداشرفالدین حسینی گیلانی (نسیم شمال)، تهران: ثالث.
گیلانی، اشرف‌الدین. 1371ش، کلیات جاودانه نسیم شمال سیداشرفالدین گیلانی، به کوشش حسین نمینی، تهران: اساطیر.
لنگرودی، شمس. 1378ش، تاریخ تحلیلی شعر نو، تهران: مرکز.
معجز شبستری، علی. 1365ش، کلیات میرزا علی معجز شبستری، جلد 1-2، تبریز: کتابخانه فردوسی، نشر لاله.
نصرتی، عبدالله. 1379ش، یاد آر ز شمع مرده، یاد آر(تحلیل اجتماعی شعر مشروطیت)، همدان: مفتون.
یزدانی، زینب. 1386ش، زن و شعر، تهران: تیرگان.
مقالات
بوشهری، مهدی. 1394ش، «بررسی تطبیقی سبک ادبی میرزا علی‌اکبر صابر طاهرزاده و اشعار سیداشرفالدین گیلانی»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره 2، صص 1-33.
توکلی محمدی، محمودرضا و محمدعلی آذرشب و معصومه شبستری. 1394ش، «زن در شعر صدقی زهاوی و ملک‌الشعرای بهار»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال نهم، شماره 34، صص 7-30.
سیفی، محسن و علی اسدی‌پور و سجاد اسماعیلی. 1393ش، «نقد تطبیقی آزادی زنان در اشعار سعاد الصباح و سیمین بهبهانی»، زن و فرهنگ، سال ششم، شماره 22، صص 41-55.
فقیهی، حسین و مهرناز عسگری. 1394ش، «مقایسه طنز اجتماعی دهخدا و سیداشرفالدین گیلانی»، رفاه اجتماعی، سال چهاردهم، شماره 54، صص 317-345.
کازرونی، سیداحمد حسینی. 1390ش، «نگاهی به ادبیات متعهد در غرب و تأثیر آن بر شعر مشروطیت»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال پنجم، شماره 18، صص 135-152.
_||_Arinpour, Yahya. 2003, from Saba to Nima, Tehran: Zavar.
Taj Al-Saltanah. 1983, Memoirs of Taj Al-Saltanah, by Mansoureh Etehadiyeh, Tehran: Tarikh Dawlatabadi, Yahya. 1983, Hayat Yahya, Volume 3, Tehran: Ferdowsi.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza. 2004, Persian Poetry Periods, Second Edition, Tehran: Sokhan Sokhan.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza. 2011, with lights and mirrors, in search of the roots of the evolution of contemporary Iranian poetry, second edition, Tehran: Sokhan.
Fathi, Maryam 2000, The Status of Women in the Constitutional Revolution, Tehran: Association of Women History Researchers.
Kar, Mehrangiz. 1997, Iranian Women's Political Rights, Tehran: Enlightenment and Women's Studies.
Karachi, Ruhangiz. 2008, Constitution and Women Poets, Tehran: Iranshahr Research Association. Karimi Moghari, Farideh. 2003, Shamim Nasim, Life and Poetry of Seyed Ashrafuddin Hosseini Gilani (North Nasim), Tehran: Sales.
Gilani, Ashrafuddin 1992, The Eternal Generalities of the North Breeze of Seyyed Ashrafuddin Gilani, by Hossein Namini, Tehran: Asatir.
Langroudi, Shams. 1999, Analytical History of New Poetry, Tehran: Markaz.
Mojez Shabestari, Ali. 1986, Generalities of Mirza Ali Mojaz Shabestari, Volume 1-2, Tabriz: Ferdowsi Library, Laleh Publishing.
Nosrati, Abdullah 2000, Remembering the Dead Candle, Remembering (Social Analysis of Constitutional Poetry), Hamedan: Maftun.
Yazdani, Zeinab 2007, Woman and Poetry, Tehran: Tirgan.
Articles
Bushehri, Mehdi 2015, "A Comparative Study of the Literary Style of Mirza Ali Akbar Saber Taherzadeh and the Poems of Seyyed Ashrafuddin Gilani", Contemporary Persian Literature, Institute of Humanities and Cultural Studies, Fifth Year, No. 2, pp. 1-33.
Tavakoli Mohammadi, Mahmoud Reza and Mohammad Ali Azarshab and Masoumeh Shabestari. 2015, "Women in the Poetry of Sedghi Zahavi and Malek Al-Shoaraye Bahar", Studies in Comparative Literature, Year 9, No. 34, pp. 7-30.
Seifi, Mohsen and Ali Asadipour and Sajjad Ismaili. 2014, "Comparative Critique of Women's Freedom in the Poems of Saad Al-Sabah and Simin Behbahani", Women and Culture, Year 6, No. 22, pp. 41-55.
Faqihi, Hossein and Mehrnaz Asgari. 2015, "Comparison of social humor of Dehkhoda and Seyed Ashrafuddin Gilani", Social Welfare, Fourteenth Year, No. 54, pp. 317-345.
Kazeruni, Seyed Ahmad Hosseini 2011, "Taking a Look at Committed Literature in the West and Its Impact on Constitutional Poetry", Comparative Literature Studies, Fifth Year, No. 18, pp. 135-152.
