مقایسة دو منظومة سعادت‌نامة ‌استرآبادی و ساقی‌نامة ظهوری‌ از منظر معناشناسی اعداد

الموضوعات :

زینب نوروزعلی ¹ , احمد خیالی خطیبی ² , علی اصغر حلبی ³

1 - دانشجوی دوره دکتری، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
2 - استادیار و عضو هیات علمی دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی
3 - استادیار و عضو هیات علمی دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاريخ الإرسال : 01 الثلاثاء , رمضان, 1442 تاريخ التأكيد : 19 الخميس , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: اعداد, نماد, ادبیات‌تطبیقی, کهن‌الگو,

ملخص المقالة :

دنیای اعداد در اساسیترین وجه خود دنیایی بسیار شگفت‌انگیز است. عدد اولین و مشخصترین نماد علم به‌شمار می‌رود، به جامة آمار درمیآید و به هر بحثی سندیت میبخشد. اَعمال چهارگانه را به خود میپذیرد و قلب کوچک‌ترین ذرات نوترونی را نشان میدهد. ساختن بزرگ‌ترین بناهای جهان همیشه از یک عدد کوچک و یک محاسبة ساده شروع میشود و همین عدد است که بالا و پایین شده، جذر و کسر میگیرد و مسیر رسیدن موشکی تا سطح کرة ماه را مشخص میکند. ازطرفی همین عدد منطقی و منظم که پایة جهان فیزیکی‌ست به‌راحتی میتواند در دنیای اسطورهها بتازد، رنگ قصه به‌خود بگیرد و مفاهیم گستردة کهن‌الگویی را در خود جای دهد. در مبحث کهن‌الگویی برای اعداد قدرت و نشانه‌ای خاص قائل هستند که میتوان با آن بر زندگی بشر و کل کائنات تاثیر گذارْد. اعداد از پرکاربردترین انگاره‌های کهن‌الگویی هستند. در این مقاله به‌بررسی و تطبیق اعداد در سعادت‌نامة‌ نظام‌الدین‌استرآبادی و ساقی‌نامة‌ظهوری‌ترشیزی می‌پردازیم. به‌نظر می‌رسد، استرآبادی و ترشیزی شناخت عمیق و دقیقی از کهن‌الگوی اعداد داشته و آنها را با استفاده از عنصرخیال در آثار خود به‌کار برده‌اند. نگاه هر دو‌ در مفاهیم کاربردی اعداد به‌هم شبیه بوده و از آن در اشعار خود و به‌ویژه در ابیات مذهبی استفاده کرده‌اند. اعداد با معانی نمادین مشابه ولی با بسامد متفاوت در هر دو دیوان آمده است. این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و دیجیتالی انجام شده‌است.

المصادر:

قرآن کریم.

اسـترآبادی، نظام‎الدین.3911. دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، تحقیق و تصحیح شایسته ابراهیمی. مرضیه بیک‌وردی‌لو. تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

الیاده، میرچاه. 1376. افسانه و واقعیت، ترجمة نصرالله زنگویی. تهران: پاپیروس.

کتاب‌ها

قرآن کریم.

اسـترآبادی، نظام‎الدین.3911. دیوان اشعار نظام‌الدین اسـترآبادی، تحقیق و تصحیح شایسته ابراهیمی. مرضیه بیک‌وردی‌لو. تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

الیاده، میرچاه. 1376. افسانه و واقعیت، ترجمة نصرالله زنگویی. تهران: پاپیروس.

بهار، مهرداد. 1375. پژوهشی در اساطیر ایران، چ2. تهران: آگه.

پراپ، ولادیمیر. 1386. ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای. چ2. تهران: توس.

پلی، ا ارنست. 1378. رؤیا‌ و تعبیر‌ رؤیا‌، ترجمة دل‌آرا قهرمان. تهران: میترا.

ظهوری‌ترشیزی، نورالدین‌محمد. 1394. ساقی‌نامه، تصحیح علی‌اصغر باباسالار و سیده‌پرنیان دریاباری. تهران: دانشگاه تهران.

حیدری، اصغر. 1392. شناخت روحیات ملل، تهران: مه‌کامه.

رزمجو، حسین. 1381. قلمرو ادبیات‌حماسی ایران، ج1. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی‌ومطالعات فرهنگی.

ساجدی، طهمورث. 1387. از ادبیات تطبیقی تا نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

سرمدی، محمود. 1380. واژگان پژوهی قرآنی، قم: الهادی.

شبستری، عبدالحسین. 1376. اعلام‌القران، ج1، قم: مرکز انتشارات حوزة علمیه.

شمیسا، سیروس. 1383. داستان یک روح، چ6، تهران: فردوسی.

شوالیه، ژان و دیگران. 1388. فرهنگ نمادها، ترجمة سودابه فضائلی. ج2. چ3 تهران: جیحون.

صفا، ذبیح الله. 1382. تاریخ‌ ادبیات‌ در‌ ایران. دورة پنج جلدی. جلد5،4،3. چاپ دوازدهم. تهران: فردوس.

عارفی، راهب. 1395. آشنایی با کهن‌الگو و نمادها، تهران: راشدین.

فرشیدورد، خسرو. 1368. دربارة ادبیات و نقد ادبی، جلد2. تهران: امیرکبیر.

فیومی، سعید صلاح. 1379. معجز الارقام و الترقیم، مصر: مکتبه القدسی.

کاسیرر، ارنست. 1378. فلسفة صورت‌های سمبلیک اندیشة‌اسطوره‌ای، ترجمة یدالله موقن. تهران: هرمس.

کربن، هانری. 1383. آئین جوانمردی، ترجمة احسان نراقی. تهران: سخن.

کومُن، فرانتس. 1383. آیین پر رمز و راز میترایی، ترجمة هاشم رضی، چ2، تهران: بهجت.

گنون، رنه و دیگران. 1387. هرمس و زبان مرغان، ترجمة امین اصلانی. تهران: جیحون.

گورین‌، ویلفرد و دیگران. 1376. راهنمای رویکردهای‌ نقد‌ ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه. چ3. تهران: اطلاعات.

گویارد، ام.اف. 1374. ادبیات تطبیقی، ترجمة علی‌اکبر خان‌محمدی. تهران: پاژنگ.

منزوی، احمد. 1348. فهرست نسخه‏‌‏های خطی فارسی، ج15. تهران: سازمان همکاری‌ منطقه‌ای.

مورنو، آنتونیو. 1386. یونگ خدایان و انسان مدرن، ترجمة داریوش مهرجویی. تهران: مرکز.

میرصادقی،‌ جمال. 1382. داستان‌نویس‌های‌ نام‌آور معاصر ایران، تهران: اشـاره.

نورآقایی، آرش. 1388. عدد نماد اسطوره، تهران: افکار.

ورمازون، مارتین. 1380. آئین میترا، ترجمة بزرگ نادرزاده. چ3. تهران: چشمه.

هینلز، جان. 1382. شناخت اساطیر ایران، چ8.. ترجمة ژاله آموزگار. تهران: نشر افکار.

یاوری، حورا. 1374. روان‌کاوی و ادبیات، تهران: تاریخ ایران.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌. 1373. انسان و سمبول‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه. چ7. تهران: چشمه.

مقالات

ساسانی، مریم؛ علوی‌مقدم. 1386. «بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطوره ها در شعر معاصر». فصل‌نامة مطالعات ادبیات تطبیقی. دورة1. ش3. صص11-36

کیستی، جوتین. 1385. «نشانه‌شناسی و اسطوره در فرش شرقی». ترجمة مینو بهرامی. کتاب ماه هنر ش 95 و 96.

نیکوبخت،‌ ناصر‌ و همکاران. 1389. «خویش‌کاری‌های مشترک فلز، آب و آتش در اساطیر و باورهای ایرانی». شعرپژوهی‌. سال2. ش4. صص191-210.

نیکوبخت، ناصر و همکاران. 1388. «بررسی کهن‌الگوی آب و درخت در شعر طاهره صفارزاده». پژوهش‌های ادبی. سال6. ش24. صص145-173.

Resources

The Holy Quran.

Astrabadi Nizamuddin. (1391). Diwan's Poems by Nizamuddin Astarabadi. Proper research and correction. Ebrahimi. Marziyeh Beykverdiloo. Tehran: Library of the Museum and Documentation Center of the Islamic Consultative Assembly.

Eliade Mirchah. (1376). Myth and reality. Translated by Nasrullah Zangui. Tehran: Papyrus.

Bahar Mehrdad.(1375). Research in Iranian mythology. Edition 2. Tehran: Ad.

Prop Vladimir. (1386). Morphology of fairy tales. Translated by Fereydoun Badrah. Edition 2. Tehran: Toos.

Polly Ernst .(1378). Dream and interpretation of dream. Translation of the heart of the hero. Tehran: Mitra.

Zohuri Tarshizi NorodinMohammad. (1394).Saqhinameh. Corrected by Ali Asghar Babasalar and Seyed Parnian Daryabari. Tehran: University of Tehran.

Heydari Asghar. (1392). Understanding the spirits of nations. Tehran: Mahkameh.

Razmjoo Hussein. (1381). The realm of Iranian epic literature. volume 1. Tehran: Research Institute of Humanities, Cultural Studies.

 Sajedi Tahmures. (1387). From comparative literature to literary criticism. Tehran: Amirkabir

Sasani, Maryam; Alavi moqadam. 2007. "A Comparative Study of the Recreation of Myths in Contemporary Poetry". Quarterly Journal of Comparative Literature Studies. Volume 1. ش 3. Pp. 11-36.

Sarmadi Mahmud. (1380). Quranic lexicography. Qom: Al-Hadi.

Shabestari Abdolhoseyn. (1376). Announcement of the Quran. Volume 1. Qom: Seminary Publishing Center.

Shamisa Sirus. (1383). The story of a soul. Edition 6 Tehran: Ferdowsi.

Knight Jean and others. (1388). Culture of symbols. Translated by Soodabeh Fazaeli. Volume 2. Edition 3 Tehran: Jeyhun.

Safa Zabihollah. (1382). History of literature in Iran. Five-volume course. Volumes 5, 4, 3. Twelfth edition. Tehran: Ferdows.

Mystic monk. (1395). Familiarity with archetypes and symbols. Tehran: Rashedin.

Farshidvard Khosrow. (1368). About literature and literary criticism. Volume 2. Tehran: Amirkabir.

Fyumi Saeed Salah. (1379). Miracle of numbers and translators. Egypt: Holy School.

Cassirer Ernst. (1378). Philosophy of symbolic forms. Mythical Thoughts. Translated by Yadullah Mowqan. Tehran: Hermes.

Carbon Henry. (1383). The ritual of chivalry. Translated by Ehsan Naraghi. Tehran: Sokhan.

Commune Franz. (1383). The mysterious ritual of Mithraism. Translated by Hashem Razi, second edition, Tehran: Behjat.

Guenon Rene and others. (1387). Hermes and the language of birds. Translated by Amin Aslani. Tehran: Jeyhun.

Gurina and others. (1376). A Guide to Literary Criticism Approaches. Translated by Zahra Mihankhah. Print 3. Tehran: Information.

Goyard M.F. (1374). Comparative literature. Translated by Ali Akbar Khan Mohammadi. Tehran: Pajeng.

Monzavi Ahmad. (1348). List of Persian manuscripts. Cover