بررسی تطبیقی جلوه‌های میهن‌دوستی در سروده‌های خیرالدّین زرکلی و احمد شوقی

الموضوعات :

فاطمه قجری ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران)
عنایت الله فاتحی نژاد ² (استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران)

تاريخ الإرسال : 18 الأربعاء , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 29 الخميس , ربيع الأول, 1443 تاريخ الإصدار : 21 الأحد , شوال, 1443

الکلمات المفتاحية: استعمارستیزی, احمد شوقی, خیرالدین زرکلی, میهن‌دوستی, غربت,

ملخص المقالة :

در این مقاله به بررسی تطبیقی جلوه‌های میهن‌دوستی در سروده‌های خیرالدین زرکلی و احمد شوقی پرداخته‌ایم. روش تحقیق، کتابخانه‌ای بوده و نوع آن، تحلیلی-توصیفی است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه این دو شاعر همواره در اشعار خویش به موضوع میهن‌دوستی توجه ویژه نشان داده‌اند، اما بسامد مضامین مرتبط با میهن-دوستی در اشعار زرکلی بیشتر از اشعار شوقی است. علاوه بر این، شوقی به موضوع فلسطین واکنشی نشان نداده است. البته در کنار این تفاوت‌ها، اشتراکات زیادی در زمینه‌ی توجه دو شاعر به موضوع میهن‌دوستی وجود دارد. زرکلی در کل دوران زندگی خویش به موضوع میهن‌دوستی توجه نشان داده اما شوقی تا زمانی که در دربار بود، به موضوعات سیاسی چندان حسّاس نبود و در مراحل بعدی زندگی خویش به طور فزاینده به موضوع میهن‌دوستی و مضامین مرتبط با آن توجه و علاقه نشان داده است. زرکلی بیش از شوقی به وطن خویش عشق می‌ورزد و این موضوع با توجه به بازتاب چشمگیر موضوع غم غربت در اشعار زرکلی، قابل استناد و استنباط است. هر دو شاعر تنها راه رستگاری ملّت‌ها را اتحّاد ملی و منطقه‌ای می‌دانند. البته زرکلی به موضوع فلسطین توجه ویژه نشان داده اما شوقی به این موضوع چندذان نپرداخته است.

المصادر:

آل جندی، ادهم، (1954م). اعلام الادب والفن، دمشق: التکیه السلیمانیه.

اسلامی, اسماعیل, کرد, صفی الله. (1398). بررسی تطبیقی بیداری اسلامی در اشعار اقبال لاهوری و عبدالله البردونی. فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی, 13(52), 261-274.

الحمصی، نعیم (1979). الرائد فی الأدب العربی، دمشق: دار المأمون للتراث.

آل جندی، ادهم، (1954م). اعلام الادب والفن، دمشق: التکیه السلیمانیه.

اسلامی, اسماعیل, کرد, صفی الله. (1398). بررسی تطبیقی بیداری اسلامی در اشعار اقبال لاهوری و عبدالله البردونی. فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی, 13(52), 261-274.

الحمصی، نعیم (1979). الرائد فی الأدب العربی، دمشق: دار المأمون للتراث.

امین مقدسی، دکتر ابوالحسن، (1386). ادبیات تطبیقی، تهران: مؤسسه­ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

بهروز، اکبر، (1359ش). تاریخ ادبیات عرب، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.

پروینی، خلیل، (1373). وطنی‌ات احمد شوقی، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: فیروز حریرچی فیروز.

جمیل قنبس، (2011م). اکرم، خیرالدین الزرکلی شاعر الوطن، دمشق: دارالعلم.

دقاق، عمر، (1989م). خیرالدین علم الاعلام، علم الاعلام، بیروت: دارالعلم للملایین.

دهان، سامی، (1968م). الشعرا الاعلام فی سوریه، بیروت، نشرالضیف.

رمضان، یوسف، (1995م). تتمه اعلام، بیروت: دار ابن حزم.

زرکلی، خیرالدین، (1977م). شبه الجزیرة فی عهد الملک عبدالعزیز، بیروت: موسسة الرسالة.

ــــــــــــــــ، (1980م). دیوان؛ به کوشش سلیم زرکلی، بیروت: موسسة الرسالة.

ــــــــــــــــ، (1984م). الوجیز فی سیرة الملک عبدالعزیز، بیروت: دارالعلم للملایین.

ــــــــــــــ، (1990م). الاعلام، مقدمه، بیروت: دارالعلم للملایین.

ــــــــــــــ، (بی­تا). عامان فی عمان، دمشق: مطبعة مجلة صوت سوریة.

شوقی، احمد، (بی­تا). دیوان (الشوقیات)، بیروت: دارالجیل.

صبری، شفیق، (1987م). خیرالدین الزرکلی حامل لواء الشعر العربی، علم الاعلام، دمشق: مکاتب.

ضیف، شوقی، (بی­تا). الفن و مذاهبه فی النثر العربی، قاهره: ناصریه.

طلاس، مصطفی، (1985م). علم الاعلام، بیروت: نثرالجواهر.

عطار، انور، (1989م). علاونه، ذیل الاعلام؛ خیرالدین الزرکلی، علم الاعلام، دمشق: مکاتب.

فریاطی، دائر، (بی­تا). مع العلامة الزرکلی فی کتابه الاعلام، ریاض: دارالکتاب.

کیالی، سامی، (بی­تا). الادب العربی المعاصر فی سوریه، دمشق: مرسول.

محمود محمد، طناحی، (1985م). الموجز، قاهره: نشر االنور.

موسی­آبادی، رضا؛ فخراسلام، بتول، (1397). بررسی تطبیقی مبانی ناسیونالیسم در شعر احمد شوقی و سیّد اشرف الدّین حسینی، جستارنامه­ی ادبیات تطبیقی، سال دوم، شماره 3، صص 51-37.