بررسی تطبیقی ارسال مثل و امثال سائره در دیوان صائب تبریزی و متنبّی

الموضوعات :

شهلا حاج طالبی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی نجف ‌آباد)
سیّدمحمّد امیری ² (استادیار زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی نجف ‌آباد)

تاريخ الإرسال : 28 الجمعة , رمضان, 1438 تاريخ التأكيد : 28 الجمعة , رمضان, 1438 تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , شعبان, 1438

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

متنبّی و صائب دو شاعر بزرگ حکمت‌سرا می‌باشند و دیوان این دو، سرشار از مفاهیم عمیق حکمی و اخلاقی است؛ این مفاهیم با استناد به روابط فرهنگی دو زبان، دائماً بین شاعران عربی و فارسی در آمد و شد و تبادل‌اند. از آنجا‌ که کثرت استعمال مثل و ارسال مثل در دیوان صائب و متنبّی فراوان است و نیز با توجّه به اینکه هر دو شاعر در حوزه امثال سائره شهره‌اند و در زمینه‌های حکمی و اخلاقی نیز اشتراکاتی دارند، این پژوهش سعی دارد امثال سائره و ارسال مثل را در دیوان این دو شاعر به صورت تطبیقی بررسی نماید و به این نتیجه برسد که صائب در بیان ارسال مثل و تمثیل موفّق‌تر از متنبّی عمل نموده است و این به دلیل بهره جستن وی از تمثیل و تشبیه و استعارات زیبا و بی‌بدیل در قالب اسلوب معادله است.

المصادر:

قرآن کریم.

برقوقی، عبدالرّحمن. 1407ق/ 1986م، شرح دیوان المتنبّی، بیروت: دار الکتاب العربی.

ثعالبی، عبدالملک ‌محمّد. 1403ق/ 1983م، یتیمة ‌الدّهر فی محاسن اهل‌ العصر، شرح و تحقیق مفید محمّد قمیحه، چ 2، بیروت: دار الکتب العلمیه.

حافظ، خواجه ‌شمس‌ الدّین‌ محمّد. 1362ش، دیوان حافظ، تصحیح پرویز ناتل خانلری، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.

خاتمی، احمد. 1371ش، پژوهشی در سبک هندی و دوره بازگشت، تهران: بهارستان.

دامادی، محمّد. 1379ش، مضامین مشترک در ادب فارسی و عربی(شامل هزار مدخل)‌، تهران: دانشگاه تهران.

دریاگشت، محمّدرسول. 1371ش، صائب و سبک هندی در گستره تحقیقات ادبی، تهران: قطره.

دهخدا، علی‌اکبر. 1363ش، امثال و حکم، 4 جلد(با صفحه شماره پیاپی)، چ 6، تهران: امیرکبیر.

دهخدا، علی‌اکبر. 1373ش، لغتنامه دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1384ش، سیری در شعر فارسی، تهران: سخن.

زمخشری، بی تا، الکشّاف عن حقایق غوامض ‌التنزیل، جلد1، تهران: آفتاب.

صائب‌تبریزی، محمّدعلی. 1383ش، دیوان صائب، تهران: نشر علم.

صفا، ذبیح الله. 1376ش، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: شرکت مؤلّفان و مترجمان.

عسگری، ابوهلال. بی تا، جمهرة الامثال، جلد 1، قاهره: بی نا.

عظیمی، صادق. 1382ش، فرهنگ بیست هزار مثل و حکمت و اصطلاح، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه مک گیل.

العکبری، ابوالبقاء. 1423ق/2003م، التّبیان فی شرح الدّیوان، تصحیح مصطفی السقاء، بیروت: دار الفکر للطباعه والنشرو التوزیع.

قهرمان، محمّد. 1364ش، دیوان صائب تبریزی، تهران: سخن.

گلچین معانی، احمد. 1381ش، فرهنگ اشعار صائب، چاپ سوم، تهران: مؤسّسه انتشارات امیرکبیر.

منصور مؤیّد، علیرضا. 1361ش، ارسال المثل در مثنوی، تهران: امیرکبیر.

منوچهریان، علیرضا. 1382ش، ترجمه و تحلیل دیوان متنبّی، همدان: نور علم.

مولوی، جلال‌الدّین‌محمّد. 1319ش، مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی رومی با هفت کتاب نفیس دیگر، به تصحیح و مقابله و همّت محمّد رمضانی، تهران: کلاله خاور.

 

مقالات

جمال‌زاده، سید محمدعلی. 1339ش، «سیر و سیاحتی در مثنوی مولانا(امثال و حکم)»، مجلّه یغما، س 13، ش 9(پیاپی 148)، صص 439- 446.

خانلری، پرویز. 1355ش، «صور خیال پویا در شعر صائب»، مجلّه سخن، شماره 12.

ریاحی، محمدامین. 1355ش، «صائب تبریزی»، مجلّه یغما، ج 29.