شگرد‌هایی از هنجارگریزی در غزلیات سنایی

الموضوعات :

سمانه اعظمی قادیکلایی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران)
حبیب الله جدید الاسلامی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران)

تاريخ الإرسال : 10 السبت , ذو القعدة, 1440 تاريخ التأكيد : 10 السبت , ذو القعدة, 1440 تاريخ الإصدار : 17 الأربعاء , رمضان, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

یکی از روش‌های برجسته‌سازی زبان، هنجار‌گریزی است؛ چنین شگرد و ترفندی همچو جاروبی غبار عادت و تکرار و دلزدگی را از ادبیات می‌زداید و همواره جامه‌ای نو و دلکش بر آن می‌پوشاند. در زیر لوای چنین شگردی چه بسیار هنرنمایی‌ها و تازگی‌ها نمودار می‌شود که ذهن خموده و ایستای هر خواننده‌ای را بر سر ذوق می‌آورد و پویا و آگاه می‌کند. شاعران بسیاری با بکارگیری چنین شگردی، بر غنای شعر خود افزوده‌اند. سنایی نیز یکی از شاعرانی است که از این شگرد بسیار سود برده است و اشعارش را مزیّن نموده است. مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است با تکیه بر قاعده هنجارگریزی که به‌منظور یافتن سه نوع هنجارگریزی واژگانی، نحوی و معنایی در غزلیات سنایی انجام شده‌ است. بدین ‌منظور، پس از بیان مقدمه‌ای درباره برجسته‌سازی و انواع آن، به اصل مطلب پرداخته شده‌است. سنایی با عدول از زبان معیار و آشنازدایی، سبب ایجاد تازگی شکل بیان و بیداری خواننده شده‌است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که سنایی برای برجسته‌سازی اشعارش از هنجارگریزی واژگانی، نحوی، معنایی بسیار استفاده کرده است.

المصادر:

قرآن کریم.

انوشه، حسن. 1376ش، فرهنگنامه ادبی فارسی، ج 2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

خلیلی جهانتیغ، مریم. 1380ش، سیب باغ جان؛ جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا، تهران: سخن.

سنایی، مجدود بن‌آدم. 1386ش، غزل‌های حکیم سنایی غزنوی، مصحح: یدالله جلالی پندری، تهران: علمی و فرهنگی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1379ش، شاعر آینه‌ها، تهران: آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1385ش، در اقلیم روشنایی: تفسیر چند غزل از حکیم سنایی غزنوی، چاپ سوم، تهران: آگه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1389ش، موسیقی شعر، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس. 1381ش، بیان، تهران: فردوس.

صفوی، کوروش. 1390ش، از زبان‌شناسی به ادبیات، ج 1، تهران: سوره مهر.

فرشیدورد، خسرو. 1388ش، دستور مفصل امروز، تهران: سخن.

مدرسی، فاطمه. 1386ش، از واج تا جمله، تهران: چاپار.

میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت. 1388ش، واژه‌نامه هنر شاعری: فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن، تهران: کتاب مهناز.

ناتل خانلری، پرویز. 1374ش، تاریخ زبان فارسی، ج2، تهران: سخن.

وزیرنیا، سیما. 1379ش، زبان شناخت، تهران: نشر قطره.

References:

 

Holy Quran

 

Ahmadi, B (1393), Text Paraphrase Structure, Tehran, Markaz Pub

Anoushe, H (1376), Persian Literary Encyclopedia, 2^nd vol. Tehran, Printing & Publishing Organization

Khalili Jahantiq, M (1380), Spirit Garden Apple, Tehran Sokhan Pub.

Sanaei, Majdoud Ibn Adam (1386), Sanaei's Sonnets, Edited by Yadollah Jalali Pandari, Tehran, Elmi Farhangi Pub

Shafiei Kadkani, M (1389), Poem's music, Tehran, Agah Pub

Shamisa, S (1381), Speech, Tehran, Ferdows Pub

Shamisa, S (1385), Literary Criticism, Tehran, Mitra Pub

Safavi, K (1390), From Linguistic to literature, 1^st Vol. Tehran, Soureh Mehr Pub.

Alavi Moqaddam, M (1381), contemporary literary criticism Theories, Tehran, Samt Pub

Modarresi, F (1386), from phoneme to sentence, Tehran, Chapar Pub

Mirsadeqi, M (1388), Poetic art Dictionary, Tehran, Mahnaz Pub

Khanlari, P (1374), Persian Language History, 2^nd Vol. Tehran, Sokhan Pub

Vazirnia, Sima (1379), language studies, Tehran, Qatreh Pub