بینامتنیت دعای پنجاهم صحیفه سجادیه و قرآن
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
کیوان احسانی
1
,
نوال حزباوی
2
1 - استادیار دانشگاه اراک
2 - دانشجوی دکتری دانشگاه اراک
الکلمات المفتاحية: صحیفه سجادیه", امام سجاد(ع)", بینامتنیت", دعای پنجاهم", قرآن", ",
ملخص المقالة :
بینامتنی یکی از رویکردهای مورد توجه در پژوهشهای دهه اخیر در عرصه ادبیات است. بینامتنی، نظریه‌ای است که به بررسی رابطه بین دو متن می‌پردازد. قرآن کریم که در رأس میراث دینی قرار دارد، همواره سرچشمه اقتباس بسیاری از متون ادبی و دینی بوده است و صحیفه سجادیه که از آن به اخت القرآن تعبیر می‌شود، مفاهیم و تعابیر قرآنی بسیاری در آن تجلی یافته است. پژوهش حاضر به بررسی رابطه بینامتنی قرآن و فرازهای دعای پنجاهم صحیفه سجادیه پرداخته و با روش توصیفی- تحلیلی به این نتیجه دست یافته است که بین آیات قرآن و کلام امام سجاد(ع) پیوند دوسویه و رابطه تنگاتنگی وجود دارد. امام(ع) در طول این دعا، از انواع بینامتنی ساختاری، مضمونی و واژگانی بهره برده‌اند به گونه‌ای که قرآن در درخواست‌هایشان تجلی یافته است و ساختار کلام او در این دعا، بیشتر از نوع بینامتنی مضمونی و نوع رابطه آن، از نوع نفی متوازی است.
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی.
انصاریان، حسین، 1375ش، دیار عاشقان، تحقیق محسن فیض پور، تهران: دارالعرفان.
جمعه، حسین، 2003م، المسبار فی النقد الادبی، دمشق: اتحاد الکتّاب العرب.
دارابی، محمد بن محمد، 1379ش، ریاض العارفین فی شرح صحیفه سید الساجدین، با تعلیقات شیخ محمد تقی شریعتمداری، تحقیق حسین درگاهی، سازمان اوقاف و امور خیریه، تهران: اسوه.
رضایی اصفهانی، محمد علی، 1387ش، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش های تفسیر و علوم قرآن.
شیرازی، سید محمد، 1388ش، شرح الصحیفه السجادیه، قم: دارالعرفان.
طباطبایی، سید محمد حسین، 1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طیب، عبدالحسین، 1369ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
عزام، محمد، 2005م، شعریه الخطاب السّردی، دمشق: منشورات اتحاد الکتّاب العرب.
قائمی نیا، علیرضا، 1393ش، بیولوژی نص، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کریستوا، ژولیا، 1381ش، «کلام، مکالمه، رمان»، ترجمه: پیام یزدانجو، تهران: نشر آگه.
مدرسی چهاردهی، محمد علی، 1379ش، شرح صحیفه سجادیه، تهران: مرتضوی.
مدنی شیرازی، سید علی خان، 1409ق، ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین، تحقیق سد محسن حسینی امینی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر، 1371ش، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ممدوحی، حسن، 1392ش ، شهود و شناخت، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
موسی، خلیل، 2000م، فی الشعر العربی الحدیث، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
موسوی، عباس علی، 1411ق، فی رحاب الصحیفه السجادیه، قم: دارالمرتضی.
نامور مطلق، بهمن، 1390ش، درآمدی بر نظریه بینامتنیت: نظریهها و کاربردها، تهران: انتشارات سخن.
وعدالله، لیدیا، 2005م، التناص المعرفی فی شعر عزالدین المناصره، بیجا: دارالمندلاوی.
مقالات
حلبی، احمد طعمه، 2007م، «اشکال التناص الشعری شعر البیاتی نموذجا»، نشریه الموقف الادبی، ع430، صص60-83.
سیفی، طیبه، 1390ش، «بینامتنی اشعار عبدالوهاب البیاتی با قرآن کریم»، پژوهشهای میان رشتهای قرآن کریم، س2، ش2، صص71-79.
عباس زاده، حمید، 1389ش، «اقتباس قرآنی در نهج البلاغه»، نشریه مطالعات تفسیری، س1، ش1، صص38-55.
مسبوق، مهدی، بیات، حسین، 1392، «بینامتنی قرآنی در اشعار احمد شرقی»، نشریه نقد ادب معاصر عربی، یزد، س 2، ش2، 205-224.
میرزایی، فرامرز و ماشاءالله واحدی، 1388ش، «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، نشریه ادب و زبان فارسی، ش 22.
_||_The Holy Quran, translated by Nasser Makarem Shirazi.
Sahifa Sajjadieh, translated by Abdul Mohammad Ayati.
Ansarian, Hossein, 1996, Diar Asheghan, research by Mohsen Feizpour, Tehran: Dar al-Erfan Publications.
Friday, Hussein, 2003, Al-Masbar Fi Al-Naqd Al-Adabi, Damascus: Ittihad Al-Kitab Al-Arab.
Darabi, Mohammad Ibn Mohammad, 2000, Riyadh Al-Arifin Fi Sharh Sahifa Seyyed Al-Sajeddin, with comments by Sheikh Mohammad Taghi Shariatmadari, research by Hossein Dargahi, Endowment and Charity Organization, Tehran: Aswa.
Rezaei Esfahani, Mohammad Ali, 2008, Quran Interpretation Mehr, Qom: Quran Interpretation and Science Research.
Shirazi, Seyyed Mohammad, 1388, Sharh al-Sahifa al-Sajadieh, Qom: Dar al-Irfan Publications.
Tabatabai, Seyyed Mohammad Hussein, 1995, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Qom: Islamic Publications of the Qom Seminary Teachers Association.
Tayeb, Abdul Hussein, 1990, Atib al-Bayan fi Tafsir al-Quran, Tehran: Islam Publications.
Azzam, Muhammad, 2005, Al-Sardi Al-Khattab Poetry: Damascus, Publications of the Unity of the Arab Book.
Ghaeminia, Alireza, 2011, Text Biology, Tehran: Institute of Islamic Culture and Thought.
Kristova, Julia, 2002, "Words, Conversation, Novel", translated by Payam Yazdanjoo, Tehran: Agha Publishing.
Modaresi Chahardehi, Mohammad Ali, 2000, Sharh Sahifa Sajjadieh, Tehran: Mortazavi Publications.
Madani Shirazi, Seyyed Ali Khan, 1409 AH, Riyad al-Salkin fi Sharh Sahifa Seyyed Al-Sajeddin, research of Mohsen Hosseini Amini Dam, Qom: Islamic Publications Office.
Makarem Shirazi, Nasser, 1992, Sample Interpretation, Tehran: Islamic Library.
Malabashi Shirazi, Mohammad Baqir bin Mohammad, 1240 AH, The Lights of the Throne Fields in the Explanation of the Sajjadiyya Book, Isfahan: Al-Zahra Cultural Studies Institute.
Mamdouhi, Hassan, 2013, Intuition and Cognition, Qom: Book Garden Institute.
Musa, Khalil, 2000, in the Arabic poetry of Hadith, Damascus: Ittihad al-Kitab al-Arab.
Mousavi, Abbas Ali, 1411 AH, Fi Rahab Al-Sahifa Al-Sajadieh, Qom: Dar Al-Murtada Publications.
Namvar Motlagh, February, 2011, Introduction to Intertextuality Theory: Theories and Applications, Tehran: Sokhan Publications.
Waadullah, Lydia, 2005, Introduction to the Poetry of Izz al-Din al-Manasra, Bija: Dar al-Mandlawi.
articles
Halabi, Ahmad Ta'meh, 2007, "Forms of poetic diversity of verse poetry," Al-Muqaf Al-Adabi, p. 430, pp. 60-83.
Seifi, Tayyeba, 1390, "The intertextuality of Abdul Wahab Al-Bayati's poems with the Holy Quran", Interdisciplinary researches of the Holy Quran, Vol. 2, No. 2, pp. 71-79.
Abbaszadeh, Hamid, 1389, "Quranic adaptation in Nahj al-Balaghah", Journal of Interpretive Studies, Vol. 1, No. 1, pp. 38-55.
Masbouq, Mehdi, Bayat, Hossein, 2013, "Quranic intertextuality in the poems of Ahmad Sharghi", Journal of Critique of Contemporary Arabic Literature, Yazd, Vol. 2, No. 2, 205-224.
Mirzaei, Faramarz and Mashaallah Vahedi, 2009, "The intertextual relations of the Qur'an with the poems of Ahmad Matar", Persian literature and language, vol. 22.
