نقد و بررسی روش‌های تاریخ‌گذاری قرآن

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

منصور پهلوان ¹ , ابراهیم اقبال ² , محمدعلی حیدری مزرعه آخوند ³

1 - * عضو هیأت علمی دانشگاه تهران(استاد).
2 - ** عضو هیأت علمی دانشگاه تهران(استادیار).
3 - *** دانشجوی دکتری دانشگاه تهران.

تاريخ الإرسال : 03 الأحد , شوال, 1436 تاريخ التأكيد : 03 الأحد , شوال, 1436 تاريخ الإصدار : 04 الثلاثاء , رمضان, 1435

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

در تاریخ‌گذاری آیه‌ها و سوره‌های قرآن کریم روش‌های نقلی، تاریخی، موضوعی، سیاق و اسلوب، آماری، روان‌شناختی و ذوقی و سلیقه‌ای متداول است که هر یک با نقدهای جدّی مواجه است؛ برخی از روش‌ها، نظیر روان‌شناختی و ذوقی و سلیقه‌ای در تاریخ‌گذاری قرآن جایگاهی ندارند و برخی دیگر نظیر نقلی، تاریخی، موضوعی، سیاق و اسلوب و آماری به تنهایی کارآیی کافی را ندارند، در این امر بهتر است روشی فراگیر در پیش گرفت که آمیخته‌ای از نقل و اجتهاد است. در این روش نخست روایات ترتیب نزول سوره‌ها، به اعتبار سند و متن مورد بررسی قرار می‌گیرد و مکی یا مدنی بودن هر سوره به دست می‌آید، آنگاه با توجه به روایت‌های سبب نزول و مباحث تاریخی و نقد و بررسی آن‌ها، محدوده زمانی هر سوره‌ای مشخص می‌شود؛ سپس با در نظر گرفتن ضوابط و خصائص اسلوبی و موضوعی سوره‌ها در دو دوره مکی و مدنی و حتی داده‌های آماری، تاریخ‌گذاری تقویت می‌شود.

المصادر:

آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، به تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمی.

بازرگان، مهدی. 1336، سیر تحول قرآن، ج1، به اهتمام سید محمد مهدی جعفری، تهران: قلم.

بلاشر، رژی. ۱۳۷۲، درآم‍دی‌ ب‍ر ق‍رآن‌، ت‍رج‍م‍ه‌ اس‍دال‍ل‍ه‌ م‍ب‍ش‍ری‌، ت‍ه‍ران: ارغ‍ن‍ون‌‏‫.

جفری، آرتور. 1972م، مقدمتان فی علوم القرآن و هما مقدمه کتاب المبانی و مقدمه ابن عطیه، قاهره: الخانجی.

دروزه، محمد عزه. 1383، التفسیر الحدیث، قاهره: دار الاحیاء الکتب العربیه.

زرقانی، محمد عبد العظیم. 1422ق، مناهل العرفان فی علوم القرآن، تحقیق احمد بن علی، قاهره: دارالحدیث.

زمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتب العربی.

سیوطی، جلال الدین. 1421، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتب العربی.

شبراوى، عبدالله بن محمد. 1386ش، الاتحاف بحب الاشراف، قم: دار الکتاب الاسلامى.

طباطبایی، سید محمد حسین. 1417 ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات اسلامی.

طبری، ابو جعفر محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.

معرفت، محمد هادی. 1415ق، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.

منابع لاتین

Bell, Richard, introduction to the quran, London, 1928.

Hirshfeld, hartwig, new researches into the composition and exegesisi of the quran, London, royal aslatic, 1902

Muire, wiliam, the quran, its composition and teaching, London, pot yong.

Noldoke, the origins of the Koran, edited by ibn warraq, 1998.