بررسی ساختار جمله انشایی امر و اغراض آن در سوره مائده

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

ابراهیم نامداری ¹ , عسگر بابازاده اقدم ²

1 - استادیار دانشگاه پیام نور
2 - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

تاريخ الإرسال : 09 الأحد , شعبان, 1440 تاريخ التأكيد : 09 الأحد , شعبان, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الأربعاء , جمادى الثانية, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

اساساً قرآن کریم دربردارنده عالی‌ترین معارف و آموزه‌هایی است که از طریق وحی بر انسان نازل شده است و برای درک مفاهیم آن به علوم گوناگون نیاز است؛ از جمله این علوم، بلاغت است که خود شامل معانی، بیان و بدیع است؛ رعایت هر کدام از این موارد سبب زیبایی کلام و تأثیر بیش‌تر بر مخاطب می‌شود. جمله در علم معانی به خبر و انشاء تقسیم می‌شود که کشف معانی ثانویه بر عهده علم معانی است. این پژوهش به روش تحلیلی و توصیفی به بررسی جمله انشایی طلبی امر در سوره مائده می‌پردازد و اغراض ثانویه آن را در ضمن آیات بیان می‌کند ضمن آنکه به دنبال پاسخگویی به این سؤال است: فعل امر به عنوان انشای طلبی در چه معانی دیگری غیر از امر به کار رفته است و نهایتاً این اغراض چه تأثیری بر مخاطب خود می‌گذارد؟ با بررسی آیات به این نتیجه می‌رسیم که اسلوب امر، بیش‌تر مواقع از معنای اصلی خود خارج گردیده است و در معانی همچون تهدید، دعا، تخییر، وجوب، سرزنش، تحقیر و ... به کار رفته است تا مخاطب بعد از کشف مقصود و رسیدن به مراد خود، از لذت بیش‌تری برخوردار گردد.

المصادر:

قرآن کریم.

ابن عاشور، محمد طاهر. بی تا، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت- لبنان: مؤسسة التأریخ العربی.

ابن عطیه اندلسی، عبد الحق بن قالب. 1422ق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.

ابن منظور، محمد بن مکرم. بی تا، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

اندلسی، ابو حیان محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط، بیروت: دار الفکر.

بیضاوی، ناصر الدین. 1418ق، تفسیر البیضاوی(انوار التنزیل و أسرار التأویل)، به تحقیق محمد مرعشی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

تفتازانی هروی، سعد الدین. 1409ق، مطول شرح تلخیص المفتاح، قم: مکتب الداوری.

ثعالبی، عبد الرحمان. بی تا، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، به تحقیق علی معوض، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

جرجانی، ابو المحاسن حسین بن حسن. 1337ش، تفسیر جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران: چاپخانه دانشگاه تهران.

حسنی واعظ، ابو المکارم محمود بن محمّد. بی تا، دقائق التأویل و حقائق التنزیل، بی جا: بی نا.

حقی بروسوی، اسماعیل. بی تا، روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الفکر.

رازی، فخر الدین. بی تا، تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.

رضانژاد، غلام حسین. 1367ش، اصول علم بلاغت در فارسی، بی‌جا: انتشارات الزهراء.

زمخشری، محمود بن عمر. 1400ق، تفسیر کشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار المعرفه.

طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1417ق، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1395ش، مجمع ‏البیان، تهران: مکتبة الاسلامیه.

طیب، عبد الحسین. 1366ش، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.

قطب، سید. بی تا، تفسیر فی ظلال القرآن، الطبعة الخامسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

کاشانی، ملا فتح الله. 1344ش، تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

کاشانی، ملا فتح الله. 1423ش، زبدة التفاسیر، قم: بنیاد معارف اسلامی.

کزازی، میر جلال الدین. 1391ش، معانی(زیبایی‌شناسی سخن پارسی)، تهران: کتاب ماد.

مشهدی قمی، میرزا محمد. 1366ش، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1373ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

هاشمی، احمد. 1390ش، ترجمه و شرح جواهر البلاغه، ترجمه حسن عرفان، ج1، قم: نشر بلاغت.

 

مقالات

سالارزایی، حمزه و زهرا بیگ زاده. 1395ش، «بررسی ظرافت‌های بلاغی تربیتی آیه 32 سوره مائده در بیشگیری از وقوع جرم»، مجله مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد جیرفت، شماره 26، تابستان 95، صص 55- 74.

ممتحن، مهدی و اختر سلطانی. «بررسی روش قرائت البزی و قنبل در دو سوره نساء و مائده»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد جیرفت، زمستان 1392، صص 123-139.

The Holy Quran.

Ibn Ashoor, Mohammad Taher (No date), Commentary al-Tahrir VA al-tanvir, Publisher: Mustafa Al-Ta'riq Al-Arabi, Beirut-Lebanon.

Ibn Atiyah Andalusian, Abdul Haq ibn alghaleb (2001), Al-Muharr alvaJiz fi, Tafsir al-ketab al-Aziz, Beirut: Dar al-kotob al-arabiah.

Ibn Manzoor, Muhammad ibn Makram (No date), Lassan al-Arab, Beirut: dar sader.

Andalusia, Abouhian Mohammad bin Youssef (1998), Al-Bahr al-Mohit, Beirut Daral-Fakr.

Baydawi, Nasir al-Din (1997), Al-Baydawi's commentary (Anwar al-taNzil VA assarar al-Tawiyil) to the research of Mohammad Marashi, Beirut: Dar ehia Altoras al-Arabi.

Taftazani Haravi, SA'd al-Din (1988), The Explanation of Talkhis Al-Meftah, Qom: maktab al-davari.

Tha'alebi, Abdul Rahman (No date), Al-Jawaher al-Hesan, Tafsir al-Quran, to the research of Ali Moawad, Beirut: Dar ehi' al-toras Al-Arabi.

Jorjani, Abu al-Mahasen Hussein ibn Hassan (1918), commentary on Jalo-al-aZahan VA jlaoal-Ahzān, Tehran: Tehran University, First edition.

Hassani Vaez, Abu al-Makaram Mahmoud ibn Muhammad (No date), Daqaeq al-Ta'wil and hqaeq al-Tanzil.

Haghi Brosuy, Ismail (No date), roho Al-Bayan fi Tafsir al-Quran, Beirut: Dar al-Fakr.

Razi, Fakhr al-Din (No date), Great commentary (Meftih al-Ghaib), Beirut: Dar al-Kotob al-Islam.

Reza Nezhad, Gholam Hossein (1988) Principles of Rhetoric Science in Farsi, Al-Zahra Publishing House.

Zamakhshari, Mahmud ibn Umar (1979), commentary on Ghavamez al-Tanzil's story, Beirut: Darolamarrefa.

Salarzaiy hazah and zahraa beygzadeh(1395)"searching in balghy methods of 32 aye in maaedah quranic searching of azad universuty of jiroft no26 pp74-55.

Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hussein (1996), Al-Mizan, Translator: Mohammad Bagher Mousavi Hamedani, Qom Seminary Publication.

Tabarsi, Fazl ibn Hasan (2016), Assembly of Al-Bayan, Tehran: maktabo al-Islam.

Tayyeb, Abdul Hussein (1987), Atyabo al-Bayan Fi Tafsir al-Quran, Tehran: Islam Publishing, Third edition.

Qutb, Sayyid (No date), fi zelal al-Quran, Beirut: Dar ehi Altorath Al-Arabi, fifth edition.

Kashani, Mulla Fathollah (1965), Interpretation of the Manuscripts of Al-Sadiqin Fi elzam Al-mokhalifin, Tehran: maktab al-Islamiyah.

Kashani, Mullah Fathollah (2002), Zobdat al-Tafasir, Qom: Islamic Foundation.

Kazazi, Mir Jalaluddin (2012), Ma'ani (Aesthetics of Persian Speech), Tehran: Mad. Ninth edition.

Mashhadi Qomi, Mirza Muhammad (1987), Commentary on Kanz al-Daghāeq and Bahr al-yharraib, Tehran: Organization for the Publishing of Islamic Culture and Culture.

Makarem Shirazi, Nasser and his colleagues (1994), Sample Commentary, Tehran: Dar al-Kaotob al-Eslamyyah, Twenty-Sixth editio.

Momtahen mehdi and Akhtar soltany(1392)"searching in albazy and gonbol method in maida and nisaa surah quranic searchings of jiroft azad university no16 pp123-139.

Hashemi, Ahmad (2011) Translating and publishing Javahir al-Balaghah, translator Hassan Erfan, Qom: publisher balayhat, thirteenth edition.