حوزه‌های وحدت، عوامل و راهکارهای ایجاد آن از منظر قرآن
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
غلامرضا شهرکی
1
(عضو هیأت علمی گروه معارف، دانشگاه زابل، زابل، ایران)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
از مهم‌ترین ضروریات مکتب اسلام وحدت اسلامی می‌باشد. این مقاله با بکارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها در صدد تبیین حوزه‌های وحدت و راهکارهای ایجاد آن است. مسأله وحدت به قدری حائز اهمیت است که از همان صدر اسلام مورد توجه بوده، به گونه‌ای که در آیات بسیاری از قرآن به صورت تلویحی- در آیات مکی- و تصریحی - در آیات مدنی- آمده است. انواع وحدت در سه حوزه جوامع بشری، ادیان و اسلام مطرح است. وحدت در حوزه جوامع بشری در آیاتی همچون ﴿یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا﴾(الحجرات/13) نمود می‌یابد. در حوزه وحدت ادیان، مصادیقی از جمله مصدق هم بودن کتب آسمانی، یکسانی ملاک جزا و پاداش در مورد همه انسان‌ها و پیروی از دین واحد ابراهیم اهمیت می‌یابد. در حوزه وحدت اسلامی هم عواملی همچون قرآن، توحید، کتاب و ... نقش محوری داشته و مواردی چون تحکیم مشترکات، مدارا، انصاف و ... به عنوان راهکارهای ایجاد آن هستند.
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن ابی الحدید. 1378ق، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
ابن حنبل، احمد. بی تا، مسند احمد، بیروت: دار صادر.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن هشام، ابومحمد عبدالملک. 1385ش، سیره ابن هشام، مترجم: هاشم محلاتی، تهران: کتابچی.
اندلسی، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
آلوسی، محمود. 1415ق، روح المعانی فی التفسیر القرآن العظیم، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
بحرانی، سید هاشم. 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، تهران: بنیاد بعثت.
حر العاملی، محمد بن حسن. 1414ق، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: آل البیت لإحیاء التراث.
سید بن قطب، ابراهیم. 1412ق، فی ضلال القرآن، چاپ هفدهم، بیروت: دار الشرق.
سیوطی، جلال الدین. 1404ق، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
شاطبی، ابراهیم بن موسی. 1421ق، الموافقات فی اصول الشریعة، مصر: دار ابن عفان.
طباطبایی، محمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، تفسیر جوامع الجامع، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عیاشی، محمد بن مسعود. 1380ش، کتاب التفسیر، تهران: چاپخانه علمیه.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فضل الله، محمدحسن. تفسیر من وحی القرآن، چاپ دوم، بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. 1388ش، الکافی، چاپ سوم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الانوار، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الوفاء.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
یعقوبی، احمد بن واضح. 1419ق، تاریخ یعقوبی، بیروت: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.
مقالات
رضوی، حنان. «وحدت و انسجام اسلامی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه»، اندیشه تقریب، سال هشتم، 1390، شماره 29.
شاکری اردکانی، زهره. 1379ش، «مبانی و الگوهای وحدت و تفرقه در قرآن کریم»، دانشگاه تربیت مدرس.
_||_
Alusi, Mahmood, Rooh Al-Ma'ani fei altafsir Al-Quran al-Azim, , Beirut, dar alkotob alelmei, First Edition, 1415.
Andalusi, Mohammed bin Youssef, Al- bahr al-mohit fei tafsir, Beirut, Dar alfekr,1420.
Bahrani, hashem, Al- borhan fei tafsir al-Quran, Tehran, Be'stat, , First Edition, 1416.
Fakhr Razi, Mohammad bin omar, Mafati al-Ghaib, Beirut, Dar Ehya al-toras al-Arabi, third edition, 1420.
Fazlullah, Mohammad Hassan, Tafsir men vahy al-Quran, Beirut, Dar al-Malak Llatba'at and Al-Nashir, Second Edition, 1419.
Hor Al-Amoli, Mohammed ibn Hasan, Wasael al-Shi'a ela al-tahsil masael al-Sharia, Qom, Al-al-Bait le ahya altoras, 1414.
Ibn Abi al-Hadid, sharhe Nahj al-balaghah, research fellow: Mohammad Abolfazl Ebrahim, Beirut , Dar ehia alkotob Al-Arabiya's, 1378.
Ibn Hanbal, Ahmad, Mosnad ahmad, Beirut, Dar Alsadar, No date.
Ibn Hasham, Abu Mohammad Abdul Malek, Sira Ibn Hisham, Translator: Hasham Mahalati, Tehran, ketabchi, 1385.
Ibn Kasir Damashghi, Ismail Ben Amr, tafsir al-Quran al-Azim, Beirut, dar alkotob alelmei First Edition,1419.
Koleini, Mohammad bin Yaghoub, al-Kafi, Tehran, Dar al-kotob Al- Islamiyya, Third edition, 1388.
Majlesi, Mohammad Bagher, Beharalanvar, Second Edition, Beirut, Al-Wafa Institute, 1403.
Mohammad Ben-Masoud, ketab al-tafsir, Tehran, Al-elmie Printing, 1380.
Sayyid bin-Qottb, ebrahim, Fei zalal al-Quran, Beirut, dar alshargh, Seventeenth Edition, 1412.
Shatebi, ebraham ibn Musa, Al-Mufaqat fei al-osool al-Shariah, Egypt, Dar Ibn Afan, 1421.
Siouti, Jalal al-Din, Al-dor al-masour fei tafsir al-Ma'athur , Qom, Ayatollah Marashi Najafi Library, 14-4.
Tabarsei, Fazl ibn Hussein, Tafsir Javame' al-Jama', Tehran, Tehran University Publications, First Edition, 1377.
Tabataba'I, Mohammad Hussein, Al-Mizan fei al-tafsir al-Quran, Qom, Islamic Publications Offic, fifth edition, 1417.
Tusi, Mohammad Bin-Hassan, Al-Tabayan Fei Tafsir al-Quran, Beirut, Dar Al-Reyat Al-Arabi, No date.
Yaqoubi, Ahmad ibn Vazeh,Tarikh Yaghoubi, Dar al-kobob al-Islamiyyah Publications, Beirut, 1419.
Makarem Shirazi, Nasser, Tehran, Dar al-kobob al-Islamiyyah Publications, First edition, 1374.
Razavi, Hanan, "Islamic Unity and Consistency from the Perspective of the Qur'an and Nahj al-Balagheh", Andishe Taghrib, Eighth, 1390, Number: 29
Shakeri Ardakani, Zohreh, "The Principles and Patterns of Unity and Divorce in the Holy Qur'an," Tarbiat Modarres University, 1379.
