وام‌گیری نهج البلاغه از عناصر تصویرساز قرآنی

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

ولی الله حسومی ¹ (استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان)
مرضیه ناروئی ² (دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث.)

تاريخ الإرسال : 16 السبت , شوال, 1439 تاريخ التأكيد : 16 السبت , شوال, 1439 تاريخ الإصدار : 07 الثلاثاء , رمضان, 1439

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

ارتباط متن شریف نهج البلاغه با قرآن از وجوه مختلف قابل بررسی است. یکی از این ابعاد تحلیل مناسبات بینامتنی و زمینه های شکل گیری و تأثیر قرآن در شکل گیری آن است. مناسبات بینامتنی وجوه مختلفی را شامل می‌شود. نوشتار حاضر با هدف نشان‌دادن این ارتباط بین قرآن و نهج البلاغه، مناسبات بینامتنی را در عناصر تصویرساز مورد بررسی قرار داده است. بدین منظور با روش توصیفی- تحلیلی وجوه اشتراک را شناسایی و تحلیل کرده تا پاسخ روشنی به این سؤالات ارائه کند: وجوه اشتراک نهج البلاغه با قرآن در استفاده از عناصر تصویرساز برای مفهوم سازی چیست؟ عناصر تصویرسازی که زمینه‌ساز مناسبات بینامتنی در قرآن و نهج البلاغه هستند از چه اموری انتخاب شده اند؟ مناسبات بینامتنی آن‌ها در چه حدی قابل شناسایی است؟ فراوانی عناصر تصویرساز در آن دو چگونه است؟

المصادر:

القرآن الکریم.

نهج البلاغه.

کتب عربی

ابن ابی الحدید، عزالدین عبدالحمید بن محمد بن محمد بن حسین. 1404ق، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.

ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی. 1422ق، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دار الکتب العربی.

إبن منظور، ابوالفضل جمال­الدین محمد بن مُکرم. 1988م، لِسانُ العرب، بیروت- لبنان: دار الفکر.

ابن میثم، کمال الدین میثم بن علی بن میثم البحرانی. 1362ش، شرح نهج البلاغه، به اهتمام گروهی از فضلاء، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

الإصبهانِی، حمزه بن الحسن. 1972م، الدّرة الفاخِرَة، تحقیق عبدالمجید قطامش، القاهره: دار المعارف.

الجاحظ، عمرو بن بحر. بی تا، الحَیَوان، شرح و تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارُ إحیاء التراث العَربی.

جرجانی، ابوالمحاسن حسین بن حسین. 1377ش، جلاء الأذهان وجلاء الأحزان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

الزبیدی، محمد مرتضی. بی تا، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار ومکتبة الـحیاة.

زمخشری، ابوالقاسم جارُالله محمود بن عمر. 1962م، المستقصی فی الأمثال، حیدرأباد الدکن- الهند.

ضبّی، مفضّل بن محمد. 1981م، امثال العرب، الطبعة الأولی، لبنان- بیروت: دار الرائد العربی.

المیدانی، ابوالفضل. بی تا، مجمع الأمثال، بیروت- لبنان: دار ومکتبة الحیاة.

ناهم، أحمد. 2007م، التناص فی شعر الرواد، القاهرة: دار الآفاق العربیة.

هاشمی خوئی، میرزا حبیب الله. 1387ش، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تهران: انتشارات مکتبة الاسلامیة.

کتب فارسی

احمدی، بابک. 1385ش، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.

جعفری، یعقوب. بی تا، تفسیر کوثر، قم: انتشارات هجرت.

حاجی حسین نژاد، غلامرضا. 1371ش، زیبایی شناسی تصویر، تهران: انتشارات تربیت.

حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد. 1363ش، تفسیر اثنا عشری، تهران: انتشارات میقات.

طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. بی تا، مجمع البیان، ترجمه حسین نوری و محمد مفتح، تهران: انتشارات فراهانی.

مترجمان. 1377ش، تفسیر هدایت، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

مترجمان.1360ش، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

موسوی همدانی، محمدباقر. 1374ش، ترجمه المیزان، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

 

مقالات

جعفری، سیدمهدی. 1381ش، «تصویرآفرینی در نهج البلاغه»، مجله علوم اجتماعی و انسانی، شماره17، دانشگاه شیراز، صص 65-73.

زبرجد، سید محمدهادی. 1379ش، «بلاغت قرآن کریم؛ همگون یا ناهمگون»، فصلنامه اندیشه دینی، شماره2، دانشگاه شیراز، صص45-56.

سبزیان پور، وحید و طیبه حمزوی و پیمان صالحی. 1391ش، «نگاهی به تصویرگری و جایگاه آن در قرآن کریم و نهج البلاغه(مطالعه مورد پژوهانه: تشبیه تمثیل)»، مجله ادب فارسی، دوره 2، شماره 1، تابستان.

شوهانی، علیرضا و مریم تکش. 1393ش، «تصویرسازی با عناصر طبیعت در شعر ایلام با تکیه بر شعر ده شاعر ایلامی»، مجله فرهنگ ایلام، دوره 15، شماره 42 و 43، بهار و تابستان.

فروزنده، مسعود. 1386ش، کاربرد «تصویر شاعرانه در شعر بهار»، پژوهشنامه ادب غنایی، سال پنجم، پائیز و زمستان.

کرمی فرد، غلامرضا و رضا نیک­دل. «بررسی زیبایی شناسی تشبیه در نهج البلاغه»، فصلنامه ادب و زبان فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 28، پیاپی 25، دانشگاه کرمان، صص 265-290.

محمودی، رحمان. 1385ش، «مقایسه عناصر تصویرساز امثال عربی و فارسی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی کرمانشاه.

ممتحن، مهدی و فاطمه قربانی. 1393ش، «نماد عنکبوت و زنبور عسل در قرآن و مثنوی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد جیرفت، دوره 5، شماره 17، صص 157-172.

نامور مطلق، بهمن. 1384ش، «متن‌های درجه دو»، خردنامه، ضمیمه فرهنگی اندیشه، ش59.

نامور مطلق، بهمن. 1386ش، «ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن­ها»، پژوهشنامه علوم انسانی، ش56.

The Holy Quran.

Nahj al-Balaghah.

Ahmadi, Babak (2006), Structure and Interpretation of the Text: Center, Tehran.

Jafari, Seyyed Mahdi (2002), Imagery in Nahj al-Balaghah, Journal of Social Sciences and Human Sciences, No. 17, Shiraz University, pp. 65-73.

Jafari, Ya'qub (Beyta) Commentary of Kosar, Qom: Hejrat Publishing.

Haji Hussein Nezhad, Gholamreza (1371), Aesthetics of the image, Nursing education, Tehran.

Hosseini Shah Abdol Azimi, Hossein ibn Ahmad (1363), Interpretation of Mustafa Ashari, Meydah Publications, Tehran.

Zibarjd, Seyyed Mohammad Hadi, (2000), Rhymes of the Holy Qur'an; Homogeneous or Heterogeneous, Quarterly of Religious Thought, No. 2, Shiraz University, pp. 45-56.

Sabzeenpour, Vahid, Tayebeh Hamzavi, Peyman Salehi (2012), A Look at Imagination and Its Position in the Holy Quran and Nahj al-Balaghah (Case Study: Similarity of Allegory), Persian Literature Magazine, Volume 2, Issue 1, Summer.

Al-Asbhani, Hamza Bin-al-Hasan (1972), Al-Dareh al-Fatkhraha, Abdul Majid Ghataish's research, Dar al-Emar, Al-Qaherah.

Al-Hagh, Amr ibn Bahr (Bey), Al-Hyvan, Abdul Salam Muhammad Aaron, Darjehia al-Taras al-Arabi, Beirut.

Jorjani, Abu al-Mohsen Hossein ibn Hussein (1377), Jala al-Ahzān and Jala al-Ahzan, Tehran University Press, Tehran.

Al-Zubaidi, Mohammed Morteza (Beatta), Taj al-Ursu, Jahar Al-Qamus, Dar, and Mokhtbat al-Hayat, Beirut.

Makarem Shirazi, Nasser (1374), Sample Interpretation, Darul Kabul Eslamyyeh, Tehran.

Mathnavi, Quranic Studies Quarterly Journal, Jiroft Azad University, Volume 5, Issue 17, Pages 157-172.

Mousavi Hamedani, Mohammad Bagher (1374), translation of Al-Meysan, Publishing House of Qom Seminary Teachers Society, Qom.

Absolute Namur, Bahman (2005), Second Grade Text, Harvard, Attachment to Cultural Andisheh, p. 59.

Absolute Namur, Bahman (2007), Transformation Study of the Relationship of a Text with Other Texts, Human Sciences Journal, p. 56.

Shvhani, Alireza, Maryam Tachash (1393), Illustration with Nature Elements in Ilam Poem Based on the Poetry of Ten Elamite Poets, Ilam Culture, Volume 15, Number 42 and 43, Spring and Summer.

Tabriz, Abu Ali Fazl ibn Hassan (Bieleta), Assembly of Al-Bayan, Nouri translation, Hussein, Mofattah, Mohammad, Farahani publication, Tehran.

Foruzandeh, Masoud (2007), Application of Shahr-e-Bahram's Poetry, Ghanai Literature Research, Fifth, Autumn, and Winter

Karami Fard, Gholamreza, Reza Nikdel, A Comparative Study of Aesthetics in Nahj-ol-Balagheh, Persian Literature and Language Qur'an, Faculty of Literature and Human Sciences, No. 28, 25, 25, Kerman University, pp. 220-262.

Translators (1360), Translation of the Assembly of the Literature of the Holy Quran, Farahani Publication, Tehran.

Translators (1998), Interpretation of Hedayat, Islamic Research Foundation of Astan Quds Razavi, Mashhad.

Mahmoudi, Rahman (2006), Comparison of Arabic and Persian figurative elements, Master's thesis, Razi University.

Ibn-Ṭyā-al-Ahidād, Ezzeddin Abdul-Hamid ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Husain (1404), Explanation of Nahj al-Balaghah, research by Mohammad Abolfazl Ebrahim, Lecture of the Great Ayatollah al-Marashi al-Najafi, Qom

Ibn Juzzi, Abul Faraji Abdul Rahman bin Ali (1422), Zad al-Masir al-Fatullah, Al-Dar al-Kut, Beirut.

According to the order, Abolfazl Jamal al-Din Mohammed bin Makram (1988), Lassan al-Arab, Dar al-Fakr, Beirut, Lebanon.

Ibn-ul-Maysam, Kamal al-Din Meysam ibn Ali ibn Maysam al-Bakhrani (1362), A description of Nahj al-Balaghah, dedicated to a group of Fazla, Center for Publications of the Islamic Propaganda Office of the Qom Seminary.

Zamakhshari, Abu al-Qasim Jarullah Mahmud bin Omar (1962), Al-Masqati fi al-'Atmal, Hyderabad al-Dākān, Al-Had.

Dhabi, Mu'tazl ibn Muhammad (1981), Imam Al-Arabi, Dar Al-Aradi Al-Arabi, Lebanon-Beirut, al-Tabak al-Awli.

Al-Meidani, Abolfazl (Bey), Assembly Assembly, Irmiddhate Al-Hayah, Beirut, Lebanon.

Nahm, Ahmad (2007), Altnat Fi, Poetry of Al-Rawd, Dar al-Araf al-Arabiya, Al-Qahir.

Hashemi Khoi, Mirza Habibollah (2008), Manhaj al-Baraaa fi Description Nahj al-Balagheh, Tehran: Mābbāt al-Islāmati publications.