صفات اخلاقی حیوانات از دیدگاه قرآن و روایات
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
بابک هادیان حیدری
1
(دانشجوی کارشناسی ارشد، الهیات و معارف اسلامی- علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران)
محمد شریفی
2
(استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
انسان از همان زمانی که بر این گیتی پای نهاده تا همین زمانی کنونی سعی در شناخت و تسلط بر حیوانات داشته است؛ اما این شناخت از حیوانات زمانی دقیق‌تر می‌شود که بتوان به شناختی از صفات اخلاقی آن‌ها نیز دست یافت زیرا انسان با دانستن این صفات می‌تواند حیوانات را در اختیار بگیرد تا از آنان به درستی بهره ببرد. اخلاق حیوانات در زندگی انسان بسیار تأثیرگذار است زیرا حیوانات با انسان‌ها در محیطی مشترک زندگی می‌کنند و این شناخت علاوه بر بهره‌مندی هرچه بیش‌تر از حیوانات می‌شود؛ بلکه موجبات زندگی مسالمت آمیز با حیوانات می‌شود. به همین جهت و به خاطر اهمیت این موضوع، نگارندگان این مقاله بر آن شده‌اند که با روش توصیفی- تحلیلی با استناد به قرآن و روایات این موضوع به صورت مستدل بررسی کنند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر یک از حیوانات خصوصیات اخلاقی منحصربه‌فرد دارند که در شناخت حیوانات و البته در بهره‌مندی از منافع این حیوانات بسیار مؤثر است به طوری که نه او آسیبی برساند و نه اینکه موجب آزار او شود.
قرآن کریم. ترجمه حسین انصاریان.
ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله. 1404ق، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، محقق/ مصحح: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن أبی جمهور، محمد بن زین‌الدین. 1405ق، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، محقق/ مصحح: مجتبی عراقی، قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن حنبل، احمد بن محمد. 1416ق، مسند الإمام أحمد بن حنبل، محققان: عامر غضبان، ابراهیم زیبق، محمد برکات، محمد نعیم عرقسوسی، عبدالله بن عبدالمحسن ترکی، شعیب ارنووط، کامل خراط و دیگران...، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی. 1379ق، مناقب آل أبی طالب علیهم‌السلام(لابن شهرآشوب)، قم: علامه.
ابن عمر، مفضل. بی‌تا، توحید المفضل، محقق/ مصحح: کاظم مظفر، چاپ سوم، قم: داوری.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. 1362ش، الخصال، محقق/ مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. 1378ق، عیون أخبار الرضا(علیه‌السلام)، محقق/ مصحح: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. 1385ش، علل الشرائع، قم: کتاب‌فروشی داوری.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. 1413ق، من لا یحضره الفقیه، محقق/مصحح: علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
احمد، یوسف الحاج. 1424ق، موسوعة الإجاز العلمی فی القرآن الکریم والسنة المطهرة، چاپ دوم، دمشق: مکتبة دار ابن حجر.
بستانی، فؤاد افرام. 1375ش، فرهنگ ابجدی، چاپ دوم، تهران: اسلامی.
تستری، سهل بن عبدالله. 1423ق، تفسیر التستری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جوادی آملی، عبدالله. 1387ش، مبادی اخلاق در قرآن، محقق: حسین شفیعی، چاپ ششم، قم: مؤسسه اسراء.
حر عاملی، محمّد بن حسن. 1409ق، وسایل الشیعة الى تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق: مؤسسة آل البیت(علیهم‌السلام)، قم: مؤسسة آل البیت(علیهم‌السلام).
حلبی، علی بن ابراهیم. 1400ق،السیرة الحلبیة، بیروت: دار المعرفة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1374ش، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن چاپ دوم، تهران: مرتضوی.
الزرندی الحنفی، محمد بن یوسف بن الحسن بن محمد. 1958م، نظم درر السمطین فی فضائل المصطفی والمرتضی والبتول والسبطین، نجف اشرف: منشورات مخزن الامینی- مطبعة القضاء.
زمخشری، محمود بن عمر. 1386ش، مقدمة الأدب، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
زمخشری، محمود بن عمر. 1412ق، ربیع الأبرار ونصوص الأخبار، تحقیق: عبد الأمیر منها، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر. 1404ق، الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
شریف الرضی، محمد بن حسین. 1378ش، نهج البلاغه، مترجم: جعفر شهیدی، چاپ چهاردهم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
شعرانی، عبدالوهاب. 1973م، العهود المحمدیة، چاپ سوم، مصر: شرکة مکتبة ومطبعة مصطفی البابی الحلبی و أولاده بمصر.
طباطبایی، سید محمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، حسن بن فضل. 1372ش، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبرسی، حسن بن فضل. 1412ق، مکارم الاخلاق، چاپ چهارم، قم: الشریف الرضی.
طیب، عبدالحسین. 1369ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: اسلام.
علوی عاملی، احمد بن زین العابدین. 1399ق، مناهج الأخیار فی شرح الإستبصار، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. 1406ق، کتاب الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیر المؤمنین علی(ع).
فیومی، سعید صلاح. 1426ق، الإعجاز الطبی فی القرآن الکریم(فیومی)، قاهره: مکتبة القدسی.
قرشی، سید علی‌اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قرشی، سید علی‌اکبر. 1377ش، تفسیر احسن الحدیث، چاپ سوم، تهران: بنیاد بعثت.
قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله. 1409ق، الخرائج والجرائح، محقق/ مصحح: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، قم: مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف.
کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی(ط-الإسلامیة)، محقق/ مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. 1403ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الأطهار(ط- بیروت)، محقق/ مصحح: جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مستغفری، جعفر بن محمد. 1385ق، طبّ النبیّ صلی‌الله علیه وآله وسلّم، محقق/ مصحح: علی‌اکبر الهی خراسانی، نجف اشرف: مکتبة الحیدریة.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نسائی، احمد بن علی. 1411ق، السنن الکبرى، محققان: عبد الغفار سلیمان بنداری و سید کسروی حسن، گردآورنده: احمد شمسالدین، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون.
النمازی الشاهرودی، علی. 1418ق، مستدرک سفینة البحار، تحقیق و تصحیح: الشیخ حسن بن علی النمازی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.
نوری، حسین بن محمدتقی. 1408ق، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، محقق/ مصحح: موسسة آل البیت(علیهم‌السلام)، قم: مؤسسة آل البیت(علیهم‌السلام).
_||_
Bibliography
Holy Quran, translation by Ansariyan, Hussein. 2004, Qom: Oswah Publications.
Ibn al-hidid, abdulhamid bin hebet allah 1404 AH, Description of Nahj al-Baltaghahaban al-Haydid, Researcher / Moderator: Mohammad Abolfazl Ebrahim, Qom: The Book of Ayatollah al-Marashi al-Nahfi.
Ibn Obi President, Mohammed bin Zayn al-Din. 1405 AH, Alawi al-Li'ali al-Assiza'at al-'Ahadīth al-Din'ī, Researcher / Moderator: Mojtaba al-Iraqi, Qom: Dar Sayyid al-Shohada llnshir.
Ibn Babawayh, Muhammad bin Ali. 1413 AH, I Layehadir al-Fakhiyah, Researcher / Editor: Ali Akbar Ghaffari, Qom: Islamic Publications Office affiliated with Qom Seminary Teachers Society, Second Edition.
Ibn Babawayh, Muhammad bin Ali. 1362 Sh., Personality, Researcher / Moderator: Ali Akbar Ghaffari, Qom: Society of Teachers.
Ibn Babawayh, Muhammad bin Ali. 1378 AH, Eyoun Akhbar Reza (PBUH), Researcher / Excerpted: Mahdi Lajevardi, Tehran: World News.
Ibn Babawayh, Muhammad bin Ali. 2006 Causes Al-Sharia, Qom: Refereed Bookstore.
Ibn Hanbal, Ahmad ibn Muhammad. 1416 AH, Masand al-Imam Ahmad ibn Hanbal, Researchers: Amir Ghazban, Ebrahim Zibagh, Mohammad Barakat, Mohammad Naeem Abuqossoi, Abdullah bin Abdul Muhsin Torki, Shoaib Arnouat, Kharat and others ..., Beirut: Institute Al-Rasulte.
Ibn Shahr Ashshob Mazandaran, Mohammad bin Ali. 1379 AH, Manaqib Al'Abat Talib against Islam (Lahab Shahr Ashok), Qom: Allameh.
Ibn Umar, Mufzal. Beata, Tohid al-Mufzal, Researcher / Moderator: Kazem Mozaffar, Qom: Judgment, Third Edition.
Ahmed, Yousef al-Hajj. 1424 AH, Mosul al-Mu'jaz al-Alami al-Qur'an al-Karim and Al-Sunnah al-Mutah, Damascus: the school of Ibn Hajar, Second Edition.
Bostani, Fuad Efram. 1375 S, Farhang-e-Abuji, Tehran: Islamic, Second Edition.
Test, Sahl bin Abdullah. 1423 AH, Anthracite Commentary, Beirut: Dar Electrochemical.
Javadi Amoli, Abdullah. 2008 AD, The Origins of Ethics in the Qur'an, Researcher: Hossein Shafiee, Qom: Asra Institute, Sixth Edition.
Hagh Fatili, Mohammad ibn Hassan. 1409 AH, Tools for the study of issues of wisdom, Research: The institution of al-bayat (PBUH), Qom: The institution of al-bayat (PBUH).
Halabi, Ali ibn Ibrahim 1400 AH, Al-Sairat al-Hilbayah, Beirut: Dar al-Ma'erfah.
Ragheb Esfahani, Hussein ibn Muhammad. 1374, translation and research of the Qur'anic narrations, Tehran: Mortazavi, Second Edition.
Al-Zarandi al-Hanafi, Mohammed bin Yusuf bin al-Hasan ibn Muhammad. 1958, The Order of Al-Atiathiyah of Fatima Al-Mustafa and Al-Murtaza, and Al-Betul and Al-Sabetin, Najaf of Ashraf: The Prescriptions of the Resurrection of Imams - The Immaculate Conception.
Zamakhshari, Mahmud bin Umar. 1412 AH, Rabi 'al-'Abrar and Nusayz al-Akhbar, Research: Abdul Al-A'mir Munah, Beirut: Institute for Literature on the Press.
Tehran, Islamic Studies Institute of Tehran University.
Siouti, Abdurrahman ibn Abu Bakr. 1404 AH, Al-Din al-Mansoor al-Tafsir al-Ma'thor, Qom: General Ayatollah Ali-azimi's Mareshi Najafi Public Library.
Sharif al-Razi, Mohammed bin Hussein. 1378, Nahjul Balaqeh, Translator: Jafar Shahidi, Tehran: Scientific and Cultural Company, Fourteenth Edition.
Poetry, Abdul Wahab. 1973, Al-Otoud al-Mohammad, Egypt: The third issue of the book is the word of the Book of the Prophet and the Holy Qur'an.
Tabatabaee, Seyyed Mohammad Hossein. 1417 AH, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Qom: The Islamic Publishers Office of the Qom Seminary Teachers Society, Fifth Edition.
Tabari, Hassan ibn Fadl. 1412 AH, Makarim al-Khalah, Qom: Al-Sharif al-Razi, fourth edition.
Tabari, Hassan ibn Fadl. 1372 AH, General Assembly of the Faculty of Fine Arts, Research: Mohammad Javad Bolaghi, Tehran: Naser Khosrow Publication, Third Edition.
Tayeb, Abdolhossein. 1369 AH, Otib al-Bayan al-Tafsir al-Quran, Tehran: Islam, Second Edition.
Alawi Factor, Ahmad Bin Zeinalabedin. 1399 AH, the manaḥq al-Aqqyar for the explanation of the assembly, Qom: The Ismaili Institution.
Feyz Kashani, Mohammad bin Shah Morteza. 1406 AH, Book of Al-Wafi, Isfahan: Library of Imam Amir al-Mu'minin Ali (AS).
Feymi, Saeed Salah. 1426 AH, Al-Tayyip al-Quran al-Karim (PhoMi), Cairo: Maqaat Al-Qudsi.
Gharashi, Seyed Ali Akbar. 1371, Qaman of the Qur'an, Tehran: Dar al-Kabul al-Islam, 6th edition.
Gharashi, Seyed Ali Akbar. 1377 Sh., Commentary on Ahsan al-Hadith, Tehran: Beast Foundation, third edition.
Ghotbuddin Ravandi, Sa'id ibn Hebat Allah. 1409 AH, Al-Kharraj and Al-Juraee, researcher / moderator: The Al-Imam Mahdi Foundation of Islam, Qom: The Imam Mahdi Ajul-Allah Almighty Farajeh al-Sharif.
Kelly, Mohammed bin Ya'qub. 1407 AH, al-ki'afi (ta-al-Islamiyya), researcher / editors: Ali Akbar Ghaffari and Mohammad Akhundi, Tehran: Dar al-e'cl-e-Islam, fourth edition.
Majlesi, Mohammad Bagher ibn Mohammad Taghi. 1403 AH, Bahá'u'lláh al-'Anwar al-Juma'a Lâdrîr al-'Abnâr al-âmât al-'Arthâr (Tây-Beyrout), Researcher / Moderator: A group of scholars, Beirut: Dar al-A'y'ra'a, second edition.
Nafaghfari, Ja'far ibn Muhammad. 1385 AH, Tahl-e-Nabi Saliallah Ali and Hell and Salam, Researcher / Moderator: Ali Akbar Elahi Khorasani, Najaf Ashraf: Mechtyat al-Hidariyah.
Makarem Shirazi, Nasser 1374, Sample Interpretation, Tehran: Darekkab al-Issawi.
Nasayi, Ahmad bin Ali. Researchers: Abdul Ghafar Soleiman Bondari and Seyyed Kasrooy Hassan, collector: Ahmad Shamsuddin, Beirut: Dar al-Kabul, Lebanon, Mohammad Ali Beyzon.
Al-Namazi al-Shahroudi, Ali. 1418 AH, Mustardak Sahinat al-Bohar, Research and Correction: Al-Sheikh Hasan ibn Ali Al-Namazi, Qom: The institute of Al-Nasr al-Issa al-Ra'a al-Ma'tha'a al-Madrasin al-Mashur.
Noori, Hussein bin Mohammad Taghi. 1408 AH, Mustardak al-Wasael and Musta'nat al-Masa'il, Researcher / Moderator: Al-Al-Bait (Al-i-Islam), Qom: Al-Al-Bait (Al-i-Islam) institution.
