بازخوانی انواع وحی
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
نهله غروی نایینی
1
(هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران(استادتمام))
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
واژه وحی در قرآن کریم در بیش از 75 آیه به صورت‌ها و مشتقات مختلف آمده است. از امیرالمؤمنین(ع)- اولین مفسر و مبین علوم قرآن پس از رسول الله- بیانی در معانی انواع وحی رسیده است. پس از آن حضرت، علمای اسلامی مانند اصحاب لغت، مفسران و علمای علوم قرآنی، معانی آن را ذکر کرده و گونه ها و انواعی برای آن قائل شده اند. در میان این تعریف‌ها همسانی و غیر همسانی مشاهده می شود. حاصل مشترک این تعریف‌ها و دسته بندی‌ها، این است که هر وحی به معنای پیام یا اشاره مخفی و سرّی دارای یک منبع صدور و یک دریافت کننده است. با دقت در همه آیات قرآن کریم که حاوی واژه وحی هستند، می توان گفت که منبع صادر کننده وحی- به معنای لغوی یعنی پیام رمزی- عبارت‌اند از الله حق تعالی، انسان، فرشته، و شیطان. این مقاله با استفاده از معنای لغوی و اصطلاحی وحی و به کمک آیات کریمه قرآن به بررسی انواع وحی بر انسان پرداخته است و آن را به وحی رسالی و غیر رسالی تقسیم نموده و چگونگی وحی رسالی را به وحی بی واسطه و با واسطه تقسیم کرده و به نقد برخی تعریف‌های دانشمندان علوم قرآن پرداخته و معتقد است که واژه وحی با الهام و رؤیا درباره انسان‌های برگزیده و انبیا تفاوت دارد.
قرآن کریم.
ابن جوزی، عبدالرحمن. 1404ق/ 1984م، نزهة الأعین والنواظر فی علم الوجوه والنظائر، محمد عبدالکریم کاظم الراضی، بیروت: مؤسسه الرسالة.
ابن سعد، محمد بن کاتب واقدی. بی تا، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل. 1409ق/ 1988م، مختصر تفسیر ابن کثیر، اختصار محمد کریم راجح، چاپ چهارم، لبنان: دار المعرفة.
ابن منظور، محمد بن مکرم الافریقی المصری. 1405ق، لسان العرب، قم: بی نا.
ابوزید، نصر حامد. 1380ش، معنای متن(پژوهشی در علوم قرآن)، مرتضی کریمی نیا، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
انیس، ابراهیم و دیگران. 1412ق/ 1372ش، المعجم الوسیط، چاپ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بخاری، محمد بن اسماعیل. بی تا، صحیح بخاری، بی جا: بی نا.
تفلیسی، ابوالفضل حبیش بن ابراهیم. 1371ش، وجوه القرآن، به اهتمام مهدی محقق، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله. 1378ش، قرآن در قرآن(تفسیر موضوعی)، قم: مرکز نشر اسراء.
حجتی، سید محمد باقر. 1360ش، پژوهشی در تاریخ قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حکیم، سید محمد باقر. 1378ش، علوم قرآنی، محمد علی لسانی فشارکی، بی جا: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی تبیان.
الخوری الشرتونی اللبنانی، سعید. 1403ق، اقرب الموارد، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
دروزه، محمد عزه. 1412ق، التفسیر الحدیث، چاپ دوم، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
راغب اصفهانی، حسین. بی تا، معجم مفردات الفاظ القرآن، تحقیق ندیم مرعشلی، بی جا: دار الکاتب العربی.
رأفت سعید، محمد. 2002م/ 1422ق، تاریخ نزول القرآن الکریم، بیروت: دار الوفا.
رامیار، محمود. 1362ق، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیرکبیر.
رکنی یزدی، محمد مهدی. 1379ش، آشنایی با علوم قرآن، تهران: سازمان سمت- مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق/ 1987م، کشاف، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
سید قطب، محمد. 1408ق/ 1988م، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
سیوطی، عبدالرحمن. 1411ق، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، بیروت: دار الکتب العلمیه.
شبّر، عبدالله. 1407ق/ 1986م، جوهر الثمین، کویت: مکتبة الألفین.
صبحی صالح. 1363ش، مباحث فی علوم القرآن، چاپ پنجم، قم: انتشارات رضی.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. 1385ق، علل الشرایع، نجف: مکتبة حیدریه.
طباطبایی، محمد حسین. 1374ش، قرآن در اسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمد حسین. 1393ق/ 1973م، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: منشورات مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، ابو علی فضل بن حسن. 1403ق، مجمع البیان فی علوم القرآن، قم: منشورات مکتبة آیة الله مرعشی.
طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عبدالباقی، محمد فؤاد. بی تا، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عتر، نورالدین. 1403- 1404ق، محاضرات فی علوم القرآن، دمشق: مطبعة الانشاء.
علی الصغیر، محمد حسین. 1413ق، دراسات قرآنیة، بی جا: مرکز النشر، مکتب الاعلام الاسلامی.
علی الصغیر، محمد حسین. 1420ق/ 1999م، المستشرقون والدراسات القرآنیة، بیروت: دار المؤرّخ العربی.
علی الصغیر، محمد حسین. 1420ق/ 1999م، تاریخ القرآن، بیروت: دار المؤرخ العربی.
مجلسی، محمد باقر. 1403ق/ 1983م، بحار الأنوار، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مصطفوی، حسن. 1371ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معرفت، محمد هادی. 1375ش، تاریخ قرآن، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
معرفت، محمد هادی. 1415ق، التمهید فی علوم القرآن، ج1، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
_||_
The Holy Quran.
Ibn Jawzi, Abdul Rahman 1404 AH / 1984 AD, Nazhat Al-Ayn Valnavazer Fi Elm Al-Vojuh Valnazar, Muhammad Abdul Karim Kazem Al-Razi, Beirut: Al-Risalah Foundation.
Ibn Sa'd, Muhammad ibn Katib Waqidi. No date, Al-Tabaqat Al-Kubra, Beirut: Dar Sader.
Ibn Kathir Damascus, Ismail. 1409 AH /1988 AD, brief commentary by Ibn Kathir, abbreviated by Muhammad Karim Rajeh, fourth edition, Lebanon: Dar al-Ma'rifah.
Ibn Manzoor, Muhammad ibn Mokram al-Afriqi al-Mesri. 1405 AH, Arabic language, Qom: Bina.
Abu Zaid, Nasr Hamed. 2001, the meaning of the text (research in Quranic sciences), Morteza Kariminia, Tehran: Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Anis, Ibrahim and others. 1412 AH /1993 AH, Al-Majam Al-Vasit, fourth edition, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Bukhari, Muhammad ibn Ismail. No date, Sahih Bokhari, no date: Bina.
Teflisi, Abu al-Fazl Habish bin Ibrahim. 1992, Aspects of the Qur'an, by Mehdi Mohaghegh, Tehran: Institute of Publishing and Printing, University of Tehran.
Javadi Amoli, Abdullah 1999, Quran in the Quran (thematic interpretation), Qom: Esra Publishing Center.
Hojjati, Sayyid Mohammad Baqir 1981, Research in Quran History, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Hakim, Sayed Muhammad Baqir 1999, Quranic Sciences, Mohammad Ali Lesani Fesharaki, no place: Tebyan Cultural and Publishing Institute.
Al-Khoury Al-Shartouni Al-Lebonani, Saeed. 1403 AH, Aghrab Al-Mavared, Qom: Ayatollah Al-Marashi School.
Daruzeh, Mohammad Azza 1412 AH, Tafsir al-Hadith, second edition, Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.
Ragheb Isfahani, Hossein. No date, Majam Mofradat Al-Faz Al-Quran, research by Nadim Marashli, no place: Dar Al-Katib Al-Arabi.
Raft Saeid, Mohammad 2002 AD /1422 AH, date of revelation of the Holy Quran, Beirut: Dar Al-Wafa.
Ramyar, Mahmoud 1983 AH, History of Quran, Tehran: Amirkabir Publications.
Rokni Yazdi, Mohammad Mehdi 2000, Introduction to Quranic Sciences, Tehran: Samt Organization - Mashhad: Islamic Research Foundation.
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1407 AH /1987 AD, Kashaf, third edition, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.
Sayed Qutb, Muhammad 1408 AH /1988 AD, in the shadow of the Qur'an, Beirut: Dar Al-Shorouk.
Siouti, Abdul Rahman 1411 AH, Al-Dar Al-Manthur Fi Al-Tafsir Al-Masur, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Elmiya.
Shabr, Abdullah 1407 AH /1986 AD, Johar Al-Samin, Kuwait: Al-Alfin School.
Sabhi Saleh. 1984, Discussions in Quranic Sciences, Fifth Edition, Qom: Razi Publications.
Saduq, Muhammad ibn Ali ibn Babuyah. 2006, Causes of Sharia, Najaf: Haidarya School.
Tabatabai, Mohammad Hussein 1995, Quran in Islam, Qom: Islamic Publications Office.
Tabatabai, Mohammad Hussein 1393 AH /1973 AD, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Publications of the Scientific Institute for Publications.
Tabarsi, Abu Ali Fazl Ibn Hassan. 1403 AH, Assembly of Statement in Quranic Sciences, Qom: Publications of Ayatollah Marashi Office.
Tusi, Muhammad ibn Hassan, no date, Al-Tabyan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Abdul Baqi, Mohammad Fouad, no date, Al-Majam Al-Mofhares Lealfaz Al-Qur'an, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Atr, Nuraddin, 1403-1404 AH, Mohazerat Fi Olum Al-Quran, Damascus: Al-Ansha Press.
Ali Al-Saghir, Muhammad Hussein 1413 AH, Quranic Studies, no place: Publishing Center, Islamic Media School.
Ali Al-Saghir, Muhammad Hussein 1420 AH /1999 AD, Orientalists and Quranic Studies, Beirut: Dar Al-Movarekh Al-Arabi.
Ali Al-Saghir, Muhammad Hussein 1420 AH /1999 AD, History of the Qur'an, Beirut: Dar Al-Movarekh Al-Arabi.
Majlesi, Mohammad Baqir 1403 AH /1983 AD, Bahar Al-Anvar, third edition, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Mustafavi, Hassan 1992, Research in the words of the Holy Quran, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Marefat, Mohammad Hadi 1996, Quran History, Tehran: Organization for the Study and Compilation of Humanities Books.
Marefat, Mohammad Hadi 1415 AH, Al-Tamheed Fi Uloom Al-Quran, vol. 1, Qom: Islamic Publishing Foundation.
