بررسی موارد اختلافی تعیین مرجع ضمایر در ترجمه‌های قرآن(مکارم شیرازی، رضایی و صفوی)

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

حسین تک تبار فیروزجائی ¹ , مهدی ناصری ² , محمد جعفری پنجی ³

1 - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم، قم، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم، قم، ایران
3 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم، قم، ایران

تاريخ الإرسال : 09 الأحد , شعبان, 1440 تاريخ التأكيد : 09 الأحد , شعبان, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الأربعاء , جمادى الثانية, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

ضمایر گوناگونی در قرآن کریم وجود دارد که این امر دشواری امر ترجمه کتاب هدایت را دوچندان می کند؛ زیرا مترجم نیازمند دقت و توجه بیش‌تری در ترجمه مرجع ضمیر می‌شود. به دلایلی چون عدم آگاهی کافی مترجمان از زبان عربی و یا عدم توجه کافی آنان، شاهد بروز اختلافاتی میان مفسران و مترجمان در تعیین مرجع ضمیر هستیم. تعیین مرجع ضمیر، امری مهم در حیطه ترجمه بوده و تشخیص صحیح آن، کمک شایانی به ترجمه این کتاب آسمانی می‌کند. در قرآن کریم ضمیرهای مختلفی بنا به دلایل بلاغی و صرفی و نحوی به ‌کار رفته و مترجمان در تعیین مرجع ضمیر، در برخی از موارد با هم اختلاف نظر داشته و هر کدام ضمیر را به مرجع خاصی اختصاص داده‌اند. در این پژوهش سعی بر آن است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه‌ای، به بررسی مهم‌ترین موارد اختلافی تعیین مرجع ضمیر در ترجمه‌های آقایان مکارم شیرازی، رضایی و صفوی از قرآن کریم پرداخته شود. مهم‌ترین هدف این پژوهش، کشف نقاط اختلافی در این سه ترجمه، با کمک علم تفسیر است.

المصادر:

قرآن کریم.

آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج 15،8،7،3،1، تحقیق علی عبدالباری عطیه، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.

ابن عطیه اندلسی، عبد الحق بن غالب. 1424ق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج 1، 3، 4، 5، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.

ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، ج2، 3، 13، 14، تحقیق دکتر محمدجعفر یاحقی و دکتر محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

ابوحیان الاندلسی، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، ج 9،8،6،1، تحقیق محمد صدقی جمیل، بیروت: دار الفکر.

بلخی، مقاتل بن سلیمان. 1423ق، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج 1، تحقیق عبدالله محمد الشاحنه، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد. 1422ق، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج 4،3، تحقیق محمد علی معوض، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق. 1422ق، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، ج 3، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

حسنی، ابوالمکارم محمود بن محمد. 1382ش، دقائق التأویل وحقایق التنزیل، تحقیق جویا جهان‌بخش، تهران: میراث مکتوب.

حسینی، سید علی. 1367ش، شرح انموذج، چاپ اول، قم: دار العلم.

حسینی شاه ‌عبدالعظیمی، حسین. 1363ش، تفسیر اثنا عشری، ج 1، تهران: میقات.

حسینی همدانی، سید محمدحسین. 1404ق، انوار درخشان، ج 1، تحقیق بهبودی، چاپ اول، تهران: بی‌نا.

رامیار، محمود.1379ش، تاریخ قرآن، چاپ چهارم،تهران: امیرکبیر.

رضایی اصفهانی، محمدعلی. 1383ش، ترجمه قرآن،قم: دار الذکر.

رعینی، محمد بن محمد. 1990م، الکواکب الدریة، ج 1، شرح احمد ابن عبدالباری، بیروت: دار الکتب.

شبّر، سید عبدالله. 1412ق، تفسیر القرآن الکریم، ج 1، چاپ اول، بیروت: دار البلاغة للطباعة والنشر.

شریف، محمدحسن. 1996م، معجم حروف المعانی، ج 2، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الرسالة.

شریف لاهیجی، محمد بن علی. 1373ش، تفسیر شریف لاهیجی، ج 4،3، چاپ اول، تهران: نشر داد.

شوکانی، محمد بن علی. 1419ق، فتح القدیر، ج 2، چاپ اول، دمشق: دار ابن کثیر.

شیبانی، محمد بن حسن. 1413ق، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ج 2، تحقیق حسین درگاهی، چاپ اول، تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.

صبرة، محمد حسنین. 2001م، مرجع الضمیر فی قرآن الکریم، قاهره: دار غریب.

صفوی، محمد رضا. 1388ش، ترجمه قرآن کریم، چاپ اول، تهران: دفتر نشر و معارف اسلامی.

طباطبایی، محمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن ، قم: دفتر انتشارات حوزه علمیه.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.

طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، تفسیر جوامع الجامع، ج 7،3، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن،‌ چاپ اول، بیروت: دار المعرفه.

طوسی، محمد بن حسن. بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

طیب، سید عبدالحسین. 1378ش، البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسلام.

فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.

فیض کاشانی، ملا حسن. 1415ق، التفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدر.

قرطبی، محمد بن احمد. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، ج 21،14،7، چاپ اول، تهران: ناصرخسرو.

کاشانی، محمد بن مرتضی. 1410ق، التفسیر المعین، ج 3، تحقیق حسین درگاهی،‌ چاپ اول، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.

کاشفی سبزواری، حسین. 1369ش، مواهب علیه، تحقیق سید محمدرضا جلالی، تهران: انتشارات اقبال.

مصطفوی، حسن. 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

مکارم شیرازی، ناصر. 1373ش، ترجمه قرآن کریم، قم: دار القرآن الکریم.

مکارم شیرازی، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه،‌ ج 14،9،5، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

نجفی خمینی، محمدجواد. 1398ش، تفسیر آسان، چاپ اول، تهران: انتشارات الاسلامیه. 

 

 

The Holy Quran

Alousi, Seyed Mahmoud. Roh al-Ma'ani fi tafsir al-Qur'an al-Azim, Research: Ali Abdul-Bari Attiya, Beirut: Dar Al-Kotob al-elmiya, first edition (1415).

Ibn Atiyah Andalusi, Abdul Haq ibn Ghaleb. Al-Muharrar al-Wajis fi-Tafsir al-ketab al-Aziz, , Research: Abdul Salam Abdul Shafi, Beirut: Dar Al-Kotob al-elmiya, first edition (1424).

Abu Al Fotoh Razi, Husein ibn Ali. Rawz al-Janan and Roh al-Janan fi tafsir al-Quran,. Research: Dr. Mohammad Jafar Yahaghi - Dr. Mohammad Mahdi Naseh, Mashhad: The Islamic Studies Foundation of Astan Quds, (1408).

Abu Hayan al-Andalusi, Mohammad bin Youssef. Al-Bahr al-Moheit fi al tafsir: Mohammad Sedghi Jamil, Beirut: Dar Al-Fekr (1420).

Balkhi, Moqatel  bin Solayman. Interpretation, research: Abdullah Mohammad al-Shahneh, Beirut: Dar ehya altorath al-Arabi, first edition, (1423).

. Tha'alebi, Abdurrahman ibn Muhammad. Jawahir al-Hesan fi Tafsir al-Quran, research: Mohammad Ali Moawwaz, Beirut: Dar ehya al-torath al-Arabi, first edition, (1422).

Tha'libi Neyshaburi, Abu Ishaq. Al-kashf and al-Bayan an tafsir al-Quran, Beirut: Dar ehya al-torath al-Arabi, first edition, (1422).

Hasani, Abolmakarem Mahmoud bin Muhammad. Research : Joya Jahanbakhsh, Tehran:, (2003).

Hosseini Shah abd Al-Azimi, Hossein. The Interpretation of Ethna athari, Tehran: Meqtak, (1363).

Hosseini Hamedani, Seyyed Mohammad Hossein. Brilliant Anvar, Research: Mohammad Bagher Behbadi, Tehran: Bina, First Edition, (1404).

Hosseini Hamedani, Seyyed Mohammad Hossein. Anwar derakhshan, Research: Mohammad Bagher Behbodi, Tehran, First Edition, (1404).

Ramayar Mahmoud The History of the Quran, Tehran: Amir Kabir, Fourth Edition (2000).

Rezaei Isfahani, Mohammad Ali. Translation of the Qur'an, Qom: Dar al-Zekr (1383)

Ra'ini, Mohammad bin Muhammad. Al-kawakeb al-dorreya, A description of Ahmad Ibn Abd al-Baari, Beirut: Dar al-kotob al-Islameya (1990).

Shobbar, Seyyed Abdullah. Commentary on Al-Quran al-Karim, Beirut: Dar al-Balāgh al- and al-Nashr, first edition, (1412).

Sharif, Mohammad Hassan, moajam-Ma'ani al-Quran al-Karim, Beirut: Al-Rasullah Institute, First Printing, (1996).

. Sharif Lahiji, Mohammad bin Ali. Interpretation of Sharif Lahiji, Research: Mir Jalal Hosseini, Tehran: Publishing, First Edition, (1373).

Shokani, Mohammad bin Ali. Fatah al-Qadir, Damascus: Dar Ibn Kathir, first edition, (1419).

Sheibani, Mohammad ibn Hasan, Nahj al-Bayan, Discovery of Maani-al-Quran, Research: Hossein Dargahi, Tehran: Islamic Encyclopedia Foundation, First Edition (1413).

Safavid, Mohammad Reza. Translation of the Holy Qur'an, Tehran: The Office for the Publishing, First Edition, (2009).

Tabatabai, Mohammad Hussein. Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Qom: The Office of Publications, (1417).

Tabrasi, Fazl ibn Hasan. Majma al-bayan fi tafsir al-qoran, Tehran: Naser Khosrow, Third Edition (1372).

Tabari, Mohammed bin Jarir. Jamea al-Bayan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar al-Ma'rafa, First Edition, (1412).

Tusi, Mohammad ibn Hasan. Al-Tabayan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar ehya al-torath Al-Arabi.

Tayyeb, Seyed Abdolhossein. Al-Bayan Fi Tafsir Al-Quran, Tehran: Islam Publication, Second Edition (1999).

Fakhrodin Razi, Abu Abdullah Mohammad bin Omar. Mafatih al-Ghayb, Beirut: Dar -Ahi'a al-Torath al-Arabi, third edition, (1420).

Feyz Kashani, Mullah Hasan. Al-Tafsir al-Safi, Research: Hossein Alami, Tehran: Sadr Publication, Second Edition (1415).

Ghorashi, Seyed Ali Akbar. Interpretation of Ahsan al-Hadith, Tehran: Bethat Foundation, Third Edition (1998).

Kashani, Mohammad bin Morteza. Al-Tafsir al-Moein, Research: Hossein Dargahi, Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library, First Printing, (1410).

Kashefi Sabzevari, Hossein.mawaheb alya, Research: Seyyed Mohammad Reza Jalali, Tehran: Iqbal Publishing (1369).

Mostafavi, Hasan Al-Tahqiq fi kalamat  Al-Quran al-Karim, Tehran: Translation and Publishing Company, (1360).

Makarem Shirazi, Nasser, Translation of the Holy Quran, Qom: Dar al-Qur'an al-Karim (1373).

Makarem Shirazi, Nasser,tafsir nemone, tehran: dar al-kotob al-eslamiya.1371.

Najafi Khomeini, Mohammad Jawad. Tafsir asan, Tehran: Publishing House, First Printing, (1398).