ارزیابی و برنامه‌ ریزی مکانی- فضایی، فضاهای سبز عمومی با استفاده از GIS (منطقه مورد مطالعه: منطقه 10 تهران)

الموضوعات :

نسرین رسولی ¹ , مریم ایلانلو ² , آزاده نکوئی اصفهانی ³

1 - گروه جغرافیا، واحد الکترونیکی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران
3 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 26 الأحد , شعبان, 1441 تاريخ التأكيد : 20 الثلاثاء , رمضان, 1444 تاريخ الإصدار : 25 السبت , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: فضای سبز, منطقه ده تهران, ارزیابی, پارک محله‌ای, تحلیل مکانی- فضایی,

ملخص المقالة :

یکی از مشکلات اساسی شهرها، کمبود فضای سبز شهری است که از جنبه‌های مختلف بر زندگی انسان تأثیر سوء می‌گذارد. در مقایسه با استانداردهای شهرسازی، علاوه بر پایین بودن سطح کاربری فضای سبز در شهرهای مختلف ایران، پراکندگی نامناسب آن نیز مشکلاتی را به وجود آورده است که از جمله می‌توان به عدم توزیع عادلانه فضای سبز در شهر و مشکلات دسترسی شهروندان اشاره کرد. هدف از این پژوهش ارزیابی توزیع فضایی - مکانی فضای سبز شهری در منطقه ده تهران می‌باشد. رویکرد این پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد که، در ابتدا به توصیف وضعیت پارک‌های منطقه 10 تهران از نظر تعداد پرداخته شد و در ادامه وضعیت پارک‌های موجود منطقه 10 تهران بر اساس شاخص‌های شعاع عملکرد، استاندارد سرانه و مساحت کاربری فضای سبز، جمعیت تحت پوشش و دسترسی بررسی گردید، سپس بر اساس میزان اختلاف وضع موجود در هر شاخص با وضع مطلوب، در مورد میزان تناسب تعداد و توزیع فضایی پارک‌ ها در راستای تأمین دسترسی مطلوب داوری شد. در منطقه مورد مطالعه 51 بوستان و بوستانک قرار گرفته است. تعداد پارک‌های محله‌ای منطقه 47 عدد می‌باشد که حدود 258500 نفر را در منطقه تحت پوشش قرار می‌دهند. نتایج نشان می‌دهند که برای برطرف کردن کمبود فضای سبز منطقه به 12 تا 13 پارک محله‌ای ،16 تا 17 پارک ناحیه‌ای در منطقه نیاز داریم. همچنین براساس نتایج به دست آمده تنها کمتر از 30 درصد فضای سبز منطقه در وضعیت مناسب واقع شده‌اند در حالی‌که 43 درصد از پارک‌های سطح منطقه در وضعیت نامناسب قرار گرفته‌اند.

المصادر:

Afi, M., Rahimizadeh, A., (1999), Forest Park Construction Plan in Nehbandan, Khorasan Province Management and Planning Organization, page 1.
Alavi, A., Grossi, A., Shahrokhifar, Z., Nasiri Majd, S., (2016), An analysis of the quantitative and qualitative status of urban green space with emphasis on measuring the satisfaction of Nazarabad residents, Journal of Architecture and Sustainable City, Fourth Year, No. 2
Chiesura, A, (2004), The Role of Urban Parks for The Sustainable Sity, Landscape and Urban Plannig. www.elsevir.com/locate/landrob plan.
Dadashi, S., Kazemi, A., Ahmadi, A., Gili, M., (2006), Spatial analysis of urban green space using spatial information system (GIS), the first conference on urban planning and management
Gilradet,S, (1992), EEA, Two- Third of all Europeans now reside in towns of cities Boston.
Ghafari Gilande, A, P, Soghari, Azizi, A, Imani, B, (2021), Evaluation of urban green space dynamics using remote sensing technique and geographic information system (case study: Ardabil city), Journal of environmental science and technology,No 23, Vol 3, pp 252-266.
Hosseinzadeh, N, Amini, A, Amini, S, Yaghoubpour, Z, Naghavi, M, (1396), Urban green space land use evaluation, in the process of sustainable development (Case study: Islamshahr), Geographical Quarterly of the Land, Fourteenth Year, No. 54, Pp. 61-78.
Knobel, Pablo, Payam, Dadvand, Luci, Alonso, Luis, Cost, fMari, Españo, bRoser, Manej,T, (2022), Development of the urban green space quality assessment tool (RECITAL), Urban Forestry & Urban Greening, Vol 75, 126895.
Laghaei, H., (1992), Analysis and evaluation of landscapes and principles of green space, Proceedings of the specialized seminar on green space, Publications of the Parks and Green Space Organization of Tehran
Manlum, M., (2005), "Applied Fuzzy Arithmetic, An Introduction with Engineering Applications", Berlin Heidelberg New York: Springer
Mohammadi, J., Zarabi, A., Ahmadian, M., (2012), م Spatial analysis of urban parks in Noorabad using, "GIS Geography and Environmental Planning, year, 33 consecutive 47, No. 3.
Mohammadzadeh Titkanloo, H., (1992), Neighborhood Scale Green Space Planning Criteria, Tarbiat Modares University Master Thesis,
Nakamuraand, B, Rand fadi, E.A, (1992): Comparative study of the characteristics of the electroence phalogran when observing hedge and a concrete block fence, Journal, of Japanese Institute of Land Scape Architects.
Nicholls, S. (2001): Measuring the accessibility and equity of public parks: A case study using GIS. Managing Leisure, 6, pp: 201-219.
Qudsi, S, Sharifzadeh, E, Ahdanjad Rudtashti, M, (2021), Evaluation of urban green space with emphasis on fair distribution between urban areas (case study: Zanjan city), Journal of sustainable development of geographical environment, No 3, Vol 4, pp1-15.
Pakifatrat, A., Taqvaei, M., Zarabi, A., (1397), to evaluate the status and development of Shiraz urban green space for sustainable development using the standard approach, Journal of Regional Planning Quarterly / Year 8. No. 29, p. 141 -160
Shi, L,(2002), suitability analysis and decision making using GIS, spatial modeleling urban planning
Saeidnia, A., (2003), Urban Green Space, Green Book of Municipalities, Volume 9, Tehran, Organization of Municipalities and Rural Affairs, Third Edition
Teymouri, R., Roustaei, Sh., Akbari Zamani, A., Ahadnejad, M., (2010), Evaluation of spatial-spatial appropriateness of urban parks using GIS (Case study: Neighborhood parks of Region 2 of Tabriz Municipality), Scientific Journal of Geographical Space, Tenth year, No. 3
Warsi, H.R., Mohammadi, J., Shahivandi, A., (2008), Location of urban green space using GIS (Case study: Khorramabad), Journal of Geography and Regional Development, Volume 6, Number 10; From page 83 to page 103.
Yousefi, L, (2001), Evaluation of urban land use according to multiple indicators (Piranshahr case), Master Thesis in Geography and Urban Planning, Tabriz, University of Tabriz
Yoo, E, Roberts, E. (2022), Static home-based versus dynamic mobility-based assessments of exposure to urban green space, Urban Forestry & Urban Greening, Vol 70, 127528.

نص كامل:



فصلنامه علمی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی سال شانزهم، شماره سوم، تابستان 1403: 88_64

 

 

 

مقاله پژوهشی

 

ارزیابی و برنامه‌ ریزی مکانی- فضایی، فضاهای سبز عمومی با استفاده ازGIS                (منطقه مورد مطالعه: منطقه 10 تهران)

نسرين رسولي خانقشلاقي

گروه جغرافيا، واحد الكترونيكي، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران

مريم ايلانلو*

گروه جغرافيا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامي، ماهشهر، ايران 

آزاده نکوئی اصفهانی

استادیار گروه محیط زیست، دانشكده فنی و مهندسی،واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

تاریخ دریافت: 31/01/1399 تاریخ پذیرش:  22/01/1402

چکیده

یکی از مشکلات اساسی شهرها، کمبود فضاي سبز شهري است که از جنبه‌هاي مختلف بر زندگی انسان تأثیر سوء می‌گذارد. در مقایسه با استانداردهاي شهرسازي، علاوه بر پایین بودن سطح کاربري فضاي سبز در شهرهاي مختلف ایران، پراکندگی نامناسب آن نیز مشکلاتی را به وجود آورده است که از جمله می‌توان به عدم توزیع عادلانه فضاي سبز در شهر و مشکلات دسترسی شهروندان اشاره کرد. هدف از این پژوهش ارزیابی توزیع فضایی - مکانی فضای سبز شهری در منطقه ده تهران می‌باشد. رویکرد این پژوهش توصیفي- تحلیلي می‌باشد که، در ابتدا به توصیف وضعیت پارک‌های منطقه 10 تهران از نظر تعداد پرداخته شد و در ادامه بر اساس معیارها و استانداردهای برنامه‌ريزی شهری، وضع موجود پارک‌های منطقه بر حسب تک تک شاخص‌ها و تركیب شاخص‌ها مورد تحلیل و ارزيابي قرار گرفته است. در منطقه مورد مطالعه 51 بوستان و بوستانک قرار گرفته است. تعداد پارک‌های محله‌ای منطقه 47 عدد می‌باشد که حدود 258500 نفر را در منطقه تحت پوشش قرار می‌دهند. نتایج نشان می‌دهد که برای برطرف کردن کمبود فضای سبز منطقه به 12 تا 13 پارک محله‌ای ،16 تا 17 پارک ناحیه‌ای در منطقه نیاز داریم. همچنین براساس نتایج به دست آمده تنها کمتر از 30 درصد فضای سبز منطقه در وضعیت مناسب واقع شده‌اند در حالی‌که 43 درصد از پارک‌های سطح منطقه در وضعیت نامناسب قرار گرفته‌اند.

 

واژگان کلیدی: فضای سبز، ارزیابی، تحلیل مکانی- فضایی، پارک محله‌ای، منطقه ده تهران.

*نویسنده مسئول: [e-mail]

 

 

مقدمه

از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری مفهوم توسعه پایدار مبتنی بر ایجاد تعادل میان محیط زیست طبیعی و انسانی است که بر این اساس شهر، به عنوان نقطه تمرکز و تلاقی انسان و طبیعت، علاوه بر کاربری مسکونی، تجاری، اداری و غیره به مناظر طبیعی و به ویژه فضاهای سبز و باز نیز نیازمند است (Moharamnejad and Bahmanpour, 2020: 523-531) واژه فضای سبز به بخشی از فضای باز شهری اطلاق می‌شود که فرصت‌های مناسبی را برای تفریح و گذران اوقات فراغت جامعه فراهم می‌آورد. اما امروزه به ان دلیل که اکثر مردم شهر را به عنوان محل سکونت انتخاب می‌کنند، میزان فشار تحمیل شده بر فضای سبز در حال افزایش است(PakFetrat et al, 2021: 142)

یکی از مشکلات اساسی شهرها، کمبود فضاي سبز شهري است که از جنبه‌هاي مختلف بر زندگی انسان تأثیر سوء می‌گذارد. در مقایسه با استانداردهاي شهرسازي، علاوه بر پایین بودن سطح کاربري فضاي سبز در شهرهاي مختلف ایران، پراکندگی نامناسب آن نیز مشکلاتی را به وجود آورده است که از جمله می‌توان به عدم توزیع عادلانه فضاي سبز در شهر و مشکلات دسترسی شهروندان اشاره کرد(Dadashi et al., 2016: 22). با صنعتی شدن شهرها در دهه‌هاي اخیر رشد شتابان شهرها نیز به صورت غیرمنتظرهاي به وقوع پیوسته است و باعث گسترش فضایی و فیزیکی آنها شده است. (Saidnia,2019: 11) محیط زیست، بحران انرژي و کلیه مسائل و مشکلات شهرهاي امروز، به تدریج تأثیرات جبران‌ناپذیر خود را نه تنها در شکل فیزیکی جوامع انسان‌ها، بلکه در رفتارها و هنجارهاي عمومی آن نیز خواهد گذاشت (Najafi Matiei and Nourbakhsh, 2015: 88). زندگی شهري با تمام مشکلات و مشغله‌هاي کاري آن، باعث جدا شدن افراد از طبیعت و افزایش بیماري ‌هاي عصبی و روانی و دلسردي و غمزدگی است که خود باعث کاهش توان و فعالیت انسان‌ها در ساعات کاري می‌شود(Afi and Rahimizadeh, 2019: ‌ 1).

امروزه آلودگی‌هاي صنعتی اثرات مخرب زیادي بر محیط زیست شهري و زندگی ساکنان آن وارد کرده است. به منظور تعدیل اثرات مخرب این آسیب‌هاي زیست‌محیطی مؤثرترین و در عین حال ساده‌ترین راه توسعه فضاي سبز می‌باشد. رشد فعالیت‌هاي اقتصادي و توسعه صنایع به تمرکزگرایی و رشد شهرنشینی کمک کرده‌اند. این تمرکزگرایی باعث از بین رفتن هرچه بیشتر فضاهاي آزاد طبیعی در داخل شهرها شده است. تا جایی که رابطه انسان شهرنشین با طبیعت قطع شده و شهروندان براي گذران اوقات فراغت و تماس با طبیعت، مجبور به حرکت به اطراف شهرها و طی فواصل طولانی میشوند. ولی مناطق آزاد اطراف شهرهاي بزرگ نیز از حملات آن مصون نمانده‌اند و شهرهاي بزرگ تا شعاع وسیعی، اراضی اطراف خود را فرسوده و غیرقابل استفاده می‌سازند. بنابراین می‌توان خلاصه کرد که با توسعه جوامع صنعتی و گسترش شهرها و دورافتادن جمعیت از فضاهاي طبیعی، ضرورت بازسازي بخشی از طبیعت در فضاي به عنوان پارك‌هاي عمومی، اهمیت حیاتی پیدا کرده‌اند(Laghai, 2009: 8). در این میان فضای سبز شهری یکی از مهمترین نیازهایی است که زندگی شهری امروزی بدان احتیاج دارد و در هر برنامه‌ریزی و طراحی برای شهرها باید بیشترین توجه را به این مقوله معطوف کرد (Yousefi, 2001: 5). فضای سبز و پارک ها نه تنها به دلیل اهمیت تفریحی آنها بلکه به علت نقش مهمی که در حفظ و تعادل محیط زیست شهری و تعدیل آلودگی هوا دارند مورد توجه بوده است (Hosseinzadeh et al., 2017: 62). به همین جهت؛ در اكثر كشورها، فضاهای باز و سبز جزء لاينفک تصمیمات برنامه ريزی كاربری زمین به شمار مي‌آيند. اين كاربری در گذشته به علت وسعت محدود و نوع كاركرد شهر و نیز سهولت دسترسي ساكنان به نواحي طبیعي، بیشتر برای گروه های اجتماعي خاص همانند طبقه مرفه از حیث شکار و گذران اوقات فراغت، نماسازی، ايجاد چشمانداز و نظاير آن اهمیت داشت؛ لیکن امروزه توسعه آن به دلايلي چون افزايش جمعیت، رشد فیزيکي شتابان، توسعه فعالیت‌های صنعتي و تولیدی، افزايش وسائط نقلیه موتوری و بالطبع رشد انواع آلودگی‌های زيست محیطي، و بروز انواع بیماری‌های روحي- رواني به عنوان يک ضرورت زيستي و اجتماعي غیرقابل اجتناب گرديده است (Mohammadzadeh, 2011: 66).

کلان‌شهر تهران به عنوان پایتخت ایران دارای بیشترین جمعیت کشور می‌باشد. منطقه 10 تهران یکی از مناطق مهم و قدیمی شهر می‌باشد که دارای جمعیت زیادی می‌باشد . به دلیل برخی عوامل، ایجاد و توسعۀ فضای سبز شهری همواره با مشکلات و کمبودهایی روبرو بوده است. برخی از این عوامل به ضوابط و قوانین شهری و عدم تعیین سرانۀ استاندارد فضای سبز مربوط می‌شود که به ارائه آماره‌هایی از 7 مترمربع سرانع فضای سبز از سوی بعضی نهادها تا 50 مترمربع سرانۀ فضای سبز از سوی برخی دیگر منجر می‌شود که باعث اعامل سلیقه‌ های فردی در برنامه‌ریزی‌های شهری می‌شود. در حال‌حاضر، سطح و سرانۀ فضاهای سبز شهری در مقایسه با استانداردهای جهانی و استاندارد پذیرفته ‌شدۀ وزارت مسکن و شهرسازی بسیار پایین است و در واقع سطوح و سرانه‌های محاسبه ‌شده برای پارک و فضای سبز را برمی‌گیرد ، در حالی‌که بدون احتساب آن‌ ها سطوح و سرانۀ این کاربری بسیار پایین خواهد بود(Alavi et al., 2013: 129)

 مبانی نظری

توانايي فضاهای سبزعمومي؛ به عنوان مسکن‌های طبیعي در مناطق شهری (كه فشار و استرس به عنوان يکي از جنبه‌های عمومي و مهم در آنجاست) بسیار مفید مي‌باشد؛ بطوري‌که وجود درختان و علفزارها در فضاهای عمومي بیرون ازخانه وابستگي‌های اجتماعي كه در شهرهای امروزی روز بهروز ازهم گسیخته مي‌شوند را قوت مي‌بخشد، و برای كاهش پرخاش‌گری و رسیدن به آرامش روحي بسیارموثرند؛ دو عاملي برای صمیمیت ميشوند، و همچنین ميتوان از اين مکان‌ها به عنوان منابع و منافع اقتصادی برای شهروندان بهره جست(Mohammadi et al., 2007: 95-96). از آنجا كه اهداف اصلي برنامه‌ريزی شهری؛ سلامت، آسايش و زيبايي مي‌باشد، مکان‌یابي صحیح فضای‌سبزشهری نیز به عنوان يکي از مهم‌ترين عناصر محیط شهری سهم در مطلوبیت و مطبوعیت فضا از نظر شهروندان دارد(Waresi et al., 2008: 86) 

برنامه‌ریزی جهت احداث پارک‌های شهری از یک سو به جهت تأثیری که بر کیفیت زندگی شهری و دستیابی به هدف توسعه پایدار شهری و از سوی دیگر به جهت بار مالی بدون بازگشت سرمایه و سود که برای شهرداری‌ها به جای می‌نهند، ارزش بررسی گسترده را دارندManlum , 2005: 11))‌. با اینکه امروزه اندیشه سبز و به دنبال آن شهر سبز، جزء اهداف و افکار متعالی در شهرهای کشورهای پیشرفته به حساب می‌آید، اما برخورد با مقوله فضای سبز شهری در شهرهای ایران عمدتا تجربی و اتفاقی بوده است (Razavi et al,2015: ‌ 2).

Yooa &. Roberts (2022) به ارزیابی های ایستا مبتنی بر خانه در مقابل تحرک پویا از قرار گرفتن در معرض فضای سبز شهری پرداختند. نتایج نشان داد که قرار گرفتن در معرض پویای روزانه با فضای سبز شهری بر اساس تحرک افراد، تفاوت اساسی با تخمین‌های قرار گرفتن در معرض استاتیک بر اساس محل سکونت فرد ندارد، اما تعدیل‌کننده‌های اثر آماری معنی‌داری وجود دارد. به طور خاص، مطابقت بین قرار گرفتن در معرض فضای سبز مبتنی بر تحرک و خانه برای شاغلان نسبت به شرکت‌کنندگان بیکار نسبتا کمتر بود، در حالی که مکاتبات آنها در طول تعطیلات آخر هفته نسبت به روزهای هفته افزایش یافت. یافته‌های ما نشان می‌دهد که ارتباط قوی بین قرار گرفتن مبتنی بر تحرک و قرار گرفتن در معرض فضای سبز شهری در خانه وجود دارد، اما ارتباط آنها با ویژگی‌های شخصی و زمانی اصلاح می‌شود. تحقیقات بیشتری برای تأیید یافته‌های ما برای جمعیت عمومی در سایر تنظیمات، مانند فصول مختلف و سایر مناطق، مورد نیاز است. Knobel et al (2022) به توسعه ابزار ارزیابی کیفیت فضای سبز شهری RECITAL)) پرداختند. نتایج به‌دست‌آمده قابلیت اطمینان کلی خوب تا عالی را نشان داد. تصمیم گیرندگان می‌توانند از امتیازهای کیفی ایجاد شده توسط RECITAL برای تنظیم دقیق طراحی و مدیریت فضاهای سبز شهری استفاده کنند. به طور همزمان، محققان می‌توانند آن را برای مطالعه اینکه چگونه جنبه‌های مختلف کیفی فضاهای سبز شهری بر پتانسیل آنها برای اعمال مزایای سلامتی تأثیر می‌گذارد، به کار ببرند.

Hosseinzadeh et al (1396) ارزیابی کاربری فضای سبز شهری، در فرایند توسعه پایدار (مطالعه موردی: اسلامشهر) پرداختند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که که در حال حاضر، سرانه کاربری وضع موجود فضای سبز شهر اسلامشهر در حد استاندارد برای شهروندان این شهر نمی‌باشد. PakFetrat et al (1397) به ارزیابی وضعیت و نحوه‌ی توسعه فضای سبز شهری شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از رویکرد استاندارد مبنا پرداختند. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد که پراکنش مجموع پارک‌ها در شهر شیراز خوشه‌ای بوده و تمرکز به سمت مناطق نسبتا برخوردار سوق پیدا کرده است. علاوه بر برخی ناهماهنگی‌ها در وضعیت موجود، توسعه فضاهای سبز عمومی در یک دهه اخیر1380-1393هرچند به میزان اندک در راستای بهبود شاخصهای دسترسی و سرانه و در نتیجه دستیابی به اصول عدالت فضایی بوده، ولی نقش چندان مطلوبی را در تحقق اهداف توسعه پایدار ایفا ننموده است. Ghafari Gilande et al (1400) به ارزیابی پویایی فضای سبز شهری با استفاده از تکنیک سنجش از راه دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل) پرداختند. نتایج حاکی از تغییرات شدید در فضای سبز شهر اردبیل می‌باشد. از این رو به منظور جلوگیری از تخریب و از بین رفتن بیشتر فضای سبز شهری در کنار بهبود آن در این شهر بایستی سیاست‌های موجود مورد بازبینی قرار گرفته و در راستای احیای فضاهای سبز قرار گیرد.. Qudsi et al (1400) پژوهش حاضر به ‌منظور تحلیل آماری کلیه فضاهای سبز شهری که در سطح شهر زنجان توزیع ‌شده‌اند، انجام ‌گرفته است. حاصل این تحلیل‌ها مؤید این واقعیت است که نحوه توزیع فضاهای سبزی که در شهر زنجان وجود دارد نتوانسته است برآورد کننده برابری در فرصت‌ها برای همه شهروندان باشد چراکه در این شهر و در میان محلات موجود آن، به‌ هیچ ‌وجه میزان برخورداری از فضای سبز به‌ صورت یکسان نمی‌باشد. لذا با توجه به اختلاف معناداری که بین نواحی شهری زنجان در دسترسی به کاربری فضای سبز وجود دارد، مدیریت شهری جهت توزیع عادلانه‌تر کاربری فضای سبز شهری، نیازمند ایجاد، توسعه و باز توزیع فضاهای سبز و پارک ­ها بر مبنای نیاز نواحی کم برخوردار می‌باشد.

مواد و روش‌ها

 روش تحقیق

در اين پژوهش، بر اساس روش توصیفي- تحلیلي، ضمن توصیف وضعیت پارک‌های منطقه 10 تهران از نظر تعداد و توزيع فضايي، بر اساس شاخص‌های انتخاب شده نیز وضعیت آنها بررسي مي‌گردد. در ادامه بر اساس معیارها و استانداردهای برنامه‌ ريزی شهری، وضع موجود هم بر حسب تک تک شاخص‌ها و نیز بر حسب تركیب شاخص‌ها تحلیل و ارزيابي مي‌گردد. بر اين اساس، روش اين پژوهش مبتني بر توصیف و تحلیل وضع موجود پارک‌ها از طريق گردآوری داده‌ها و شاخص‌های توصیفي مناسب مي‌باشد.

روش تجزيه و تحلیل داده‌ها به تفکیک فرضیه‌های تحقیق به شرح ذيل صورت گرفت:

 1)فرضیه اول: در اين فرضیه، داوری و آزمون به صورت كیفي- توصیفي و بر اساس استدلال منطقي انجام شد. بدين صورت كه جهت سنجش و ارزيابي میزان تناسب تعداد و توزيع فضايي پارک‌ها برای تأمین دسترسي مطلوب؛ مطابق تعريف عملیاتي انجام شده، وضعیت پارک‌های موجود منطقه 10 تهران بر اساس شاخص‌های شعاع عملکرد، استاندارد سرانه و مساحت كاربری فضای سبز، جمعیت تحت پوشش و دسترسي بررسي گرديد، سپس بر اساس میزان اختلاف وضع موجود در هر شاخص با وضع مطلوب، در مورد میزان تناسب تعداد و توزيع فضايي پارک‌ ها در راستای تأمین دسترسي مطلوب داوری شد. برای بررسي وضعیت پارک‌ها از نظر شاخص‌های مذكور، از روش مبتني بر GIS و توابع موجود در آن كه شامل:   است، استفاده شد.

بر اين اساس، تحلیل و داوری كیفي، بر اساس میزان پوشش فضايي پارک‌های موجود مي‌باشد. بدين‌ صورت كه اگر تعداد و توزيع فضايي پارک ‌های موجود به نحوی باشد كه كلیه نواحي مسکوني در فاصله مطلوبي از آنها قرار داشته باشند، فرضیه تحقیق رد شده و در غیراين صورت تايید خواهد شد. يعني زماني كه بخش‌های از نواحي مسکوني و خانوارهای ساكن در آنها در فاصله های نامطلوب از پارک محله‌ای قرار داشته باشند. اين بدين معني است كه پوشش فضايي مناسبي توسط پارک‌های محله‌ای موجود ( به علت كمبود تعداد و يا توزيع فضايي نامناسب آنها) فراهم نشده است.

2)فرضیه دوم: در اين فرضیه نیز روش تحلیل و آزمون فرضیه به صورت كیفي- توصیفي و بر اساس استدلال منطقي خواهد بود. بدين صورت كه پس از تعیین میزان تناسب مکاني- فضايي پارک‌های منطقه 10 تهران (با توجه به روش ذكر شده در تعريف عملیاتي) بیش از نیمي ايستگاه‌ها با توجه به شاخص تركیبي بدست آمده از تابع Weighted Overlay در GIS در پهنه‌های بسیار مناسب و مناسب قرار گیرند، فرضیه دوم رد مي‌شود. ولي در صورتي كه حداقل نیمي از پارک‌ها از میزان تناسب مکاني- فضايي نامطلوبي برخوردار باشد فرضیه تحقیق تايید خواهد شد.

 

 

شکل1:‌ مدل مفهومی تحقیق(Authors)

Figure 1. Research conceptual model (Authors)

 

 

محدوده مورد مطالعه

منطقه ده با 817 هکتار مساحت، كوچك ترين منطقه شهرداري تهران بعد از منطقه هفده محسوب شده و داراي سه ناحيه و ده شوراياري مي باشد . این منطقه، یکی از مناطق قدیمی شهر تهران است که حدود یک قرن پیش شکل گرفته و "تراکم بالای جمعیت" ، از ویژگی های بارز این منطقه به حساب می آید. جمعيت منطقه در حدود 327 هزار نفر و با تراکم ناخالص جمعیتی حدود  399 نفر در هر هکتار بوده که از این حیث ، از پُرتراكم ترين مناطق شهر تهران در بین مناطق 22 گانه محسوب و جمعیت آن چهار برابر حد استاندارد و دو برابر میانگین تراکم در شهر تهران مي‌باشد(Dargahei et al, 2022). در این منطقه به لحاظ موقعیت جغرافیایی از شمال به خيابان آزادي، از جنوب به خيابان قزوين، از شرق به بزرگراه شهید نواب صفوی و از غرب به خيابان شهيدان منتهي مي شود(شکل1).

 

 

 

 

 

 

شکل2. نقشه موقعیت جغرافیایی منطقه موردمطالعه(Authors)

Figure 2. Map of the geographical location of the studied area (Authors)

 

یافته‌ها

در منطقه مورد مطالعه 51 پارک محله‌ای وجود دارد که مساحت کل‌ 243559.72 متر مربع می‌باشد. از تعداد 51 پارک 29 پارک در ناحیه یک  به مساحت190282 مترمربع، 12 پارک در ناحیه دو به مساحت15470 مترمربع و 10 پارک در ناحیه سه به مساحت 28426 مترمربع قرار دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل3.توزیع فضای سبز در منطقه 10 تهران (Authors) 

Figure 3. Distribution of green spaces in Tehran's 10th district (Authors)

ارزيابي تعداد و توزيع فضايي پارک‌ها بر حسب شاخص‌هاي سطح و سرانه

جدول 1 سرانه فضای سبز در محلات منطقه ده تهران را در محلات ده گانه منطقه نشان می‌دهد. اطلاعات مربوط به مساحت پارک‌ها و جمعیت هر محله از شهرداری منطقه 10 تهران به دست آمده است. بدین ترتیب در سرانه فضای سبز در محله بریانک برابر با 09/3 ، در محله هفت چنار 6/2، در محله سلیمانی 41/0 در محله جی 26/0 در ناحیه یک منطقه می‌باشد. در این محلات، محله هفت چنار و بریانک وضعیت نسبتا مطلوب و محلات جی و سلیمانی وضعیت نامطلوب دارند. که محله بریانک از وضعیت بهتری و محله جی وضعیت نامطلوب‌تری نسبت به سایر محلات ناحیه یک برخوردار می‌باشند. سرانه فضای سبز در محلات امام خمینی(ره) و مرتضوی در وضعیت بسیار نامطلوب و محله هاشمی در وضعیت نامطلوب واقع شده است. سرانه فضای سبز محلات نواحی 3 بدین شرح می‌باشد. محله سلسبیل برای با 07/0 ، کارون 61/0، زنجان برابر با 35/0 متر مربع می‌باشد. محله زنجان و کارون در وضعیت نامطلوب و محله سلسبیل در وضعیت بسیار نامطلوب واقع شده است. از میان ده محله محله بریانک در ناحیه یک از وضعیت بهتری و محله مرتضوی در ناحیه 2 از وضعیت نامطلوب‌تری نسبت به سایر محلات در منطقه برخوردار است.

 

جدول 1. سرانه فضای سبز در محلات منطقه ده تهران

Table 1. Green space per capita in ten districts of Tehran

ردیف	محله	ناحیه	مساحت	جمعیت	سرانه محله(مترمربع)	سرانه استاندارد	وضعیت
1	بریانک	1	55560	32.285	3.09	2-4	نسبتامطلوب
2	هفت چنار	1	100516	38.560	2.6	2-4	نسبتا مطلوب
3	سلیمانی	1	29243	44.543	0.41	2-4	نامطلوب
4	جی	1	4963	18.993	0.26	2-4	نامطلوب
5	امام خمینی	2	2191	37.828	0.05	2-4	بسیار نامطلوب
6	مرتضوی	2	356	27.968	0.01	2-4	بسیار نامطلوب
7	هاشمی	2	12923	37.586	0.34	2-4	نامطلوب
8	سلسبیل	3	2524	35.984	0.07	2-4	بسیار نامطلوب
9	کارون	3	16610	27.148	0.61	2-4	نامطلوب
10	زنجان	3	9290	26.220	0.35	2-4	مطلوب

(Tehran District 10 Municipality 2018)

جدول 2. سرانه فضای سبز در نواحی منطقه ده تهران

Table 2. Green space per capita in ten districts of Tehran

ناحیه	مساحت بوستان‌ها و بوستانک‌ها	جمعیت	سرانه محله	سرانه استاندارد	وضعیت
1	190282	189941	00/1	2-4	نامطلوب
2	15470	103382	14/0	2-4	نامطلوب
3	28426	89352	31/0	2-4	نامطلوب
جمع کل	234176	327115	71/0	2-4	نامطلوب

)Source: Research findings(

 

هر سه نواحی به لحاظ برخورداری از فضای سبز در وضعیت نامطلوبی‌ واقع شده‌اند. در این میان ناحیه یک وضعیت مطلوب‌تری و ناحیه دو وضعیت نامطلوب‌تری دارند. کمترین سرانه فضای سبز 31/0 متر مربع و بیشترین فضای سرانه فضای سبز برابر با 00/1 متر مربع می‌باشد. برای تجزيه و تحلیل داده ‌ها و مدل‌سازی مکاني فضای سبز منطقه، پارک‌‌های درون منطقه‌ای بسته به مقیاس و نوع عملکرد و بر اساس معیارهای برنامه ‌ريزی شهری به  سه دسته؛ به شرح ذيل تقسیم شده است:

پارک‌ های موجود  منطقه ده تهران را از نظر مقیاس عملکردی نشان مي‌دهد؛ 

مقیاس عملکردی محله، با شعاع دسترسي 550متر

مقیاس عملکردی ناحیه، با شعاع دسترسي 750متر

مقیاس عملکردی شهری، با شعاع دسترسي كل شهر

با توجه به جدول فوق مي‌توان گفت: كه در مجموع، 51 پارک درون شهری در سطح  منطقه وجود دارد. تعداد پارک‌های محله‌ای منطقه 47 عدد می‌باشد که حدود 258500 نفر را در منطقه تحت پوشش قرار می‌دهند. و 68615 نفر کمبود این نوع پارک‌ها را در منطقه دارند که برای برطرف کردن نیاز این افراد منطقه به 12 تا 13 پارک محله‌ای نیاز دارد. همچنین در منطقه تنها 4 پارک ناحیه‌ای وجود دارد که تنها 64000 نفر از جمعیت منطقه را تحت پوشش قرار می‌دهند. برای برطرف کردن نیاز افراد منطقه به 16 تا 17 پارک ناحیه‌ای در منطقه نیاز داریم. جدول 4 کمبودها و نیاز به پارک‌های محله‌ای و ناحیه‌ای در نواحی سه گانه منطقه ده تهران را به صورت جداگانه نشان می‌دهد. در ناحیه یک منطقه ده تهران 27 پارک محله‌ای وجود دارد که در حدود 148500 نفر را تحت پوشش قرار می دهد. در حالی‌که 41455 نفر کمبود این پارک را در منطقه دارند برای رفع نیاز این افراد نیاز به 7 تا 8 پارک محله‌ای در ناحیه می‌باشد. برای رفع نیاز پارک ناحیه‌ای نیز در ناحیه با توجه به نیاز 141941 نفر در ناحیه، 8 تا 9 پارک می‌باشد. در ناحیه دو 11 پارک محله‌ای و یک پارک ناحیه‌ای وجود دارد. که با توجه به کمبودها نیاز به احداث 7 تا 8 پارک محله‌ای و 4 تا 5 پارک ناحیه‌ای می‌باشد. در ناحیه سه نیز تنها 10 پارک محله‌ای وجود دارد. با توحه به کمبودها نیاز به 5 تا 6 پارک ناحیه‌ای و 6 تا 7 پارک محله‌ای در ناحیه می‌باشد.

 

جدول 3. كمبودها و نیازمندي‌های منطقه ده تهران به تفکیک مقیاس عملکردی پارک‌های شهری

Table 3. Deficiencies and needs of Tehran's ten district according to the functional scale of urban parks

نوع عملکرد	تعداد	استاندارد پوشش جمعیتی	جمعیت تحت پوشش مطابق استاندارد	جمعیت نیازمند	کمبود
محله‌ای	47	5500	258500	68615	4/12
ناحیه‌ای	4	16000	64000	263115	4/16

)Source: Research findings(

 

 

جدول 4. کمبود پارک محله‌ای و ناحیه‌ای در نواحی سه گانه منطقه ده تهران

Table 4. Lack of neighborhood and regional parks in the three districts of Tehran's ten region

ناحیه	نوع عملکرد	تعداد	استاندارد پوشش	جمعیت	جمعیت تحت پوشش مطابق استاندارد	جمعیت نیازمند	کمبود
1	محله‌ای	27	5500	189941	148500	41455	5/7
	ناحیه‌ای	3	16000		48000	141941	8/8
2	محله‌ای	11	5500	103382	60500	42882	7/7
	ناحیه‌ای	1	16000		16000	87382	5/4
3	محله‌ای	10	5500	89352	55000	34352	2/6
	ناحیه‌ای	-	16000		-	89352	5/5

)Source: Research findings(

 

ارزيابي پارک‌هاي  منطقه ده تهران با روش چند ضلعي تايسن

در اين پژوهش از تحلیل تايسن برای تعیین حوزه نفوذ پارک‌ها، بر حسب شعاع عملکردی و مساحت موجود آنها استفاده گرديده است. اين تحلیل، عوارض نقطه‌ای را به پولی‌گوني تبديل مي‌نمايد. پولی‌گون‌ها نمايانگر عملکرد عوارض نقطه‌ای مي‌باشد. شکل (3) ‌تحلیل تايسن جهت تعیین حوزه نفوذ پارک‌های موجود در منطقه ده تهران را نشان مي‌دهد. شکل ذيل بیانگر توزيع نسبتاً مطلوب تا نسبتاً نامطلوب پارک‌ها در شهر مي‌باشد. همانطور كه مشاهده مي‌شود بیشتر پارک‌ها در قسمت جنوبی منطقه توزيع شده است، و اطراف شهر به خصوص در قسمت شرقی و غربی شهر توزيع مناسبي از پارک‌ها انجام نشده است، و شعاع عمل پارک‌های شهری به اين قسمت كشیده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 4. ‌تحلیل تايسن جهت تعیین حوزه نفوذ پارک‌های موجود در منطقه ده تهران(Source: Research findings)

Figure 4: Tyson analysis to determine the area of influence of existing parks in Tehran's Deh area

 (Source: Research findings)

برای ارزيابي فرضیه دوم و سنجش میزان تناسب مکاني- فضايي پارک‌ها 10 شاخص در نظر گرفته شده است که درشکل 3 مشخص شده است.

تحليل شاخص‌هاي جمعيتي

در اين تحلیل بر اساس داده های بدست آمده از سرشماری عمومي نفوس و مسکن سال ،1395مجاورت با مراكز دارای بیشترين تراكم جمعیتي، مناسب‌ترين محل جهت حضور فضای سبز در نظر گرفته مي‌شود. طبق استانداردهای موجود پارک‌های محل‌های جمعیتي حدود 5500 -3500نفر را پوشش مي‌دهد. براساس جدول 5 ارزيابي موقعیت پارک‌ها بر حسب توزيع تراكم جمعیت به شرح ذیل می‌باشد. بدین ترتیب 9 در وضعیت مناسب قرار دارند و مابقی پارک‌ها در حدود 4/82 درصد در وضعیت کاملا مناسب واقع شده‌اند. با توجه به تراکم جمعیتی زیاد منطقه ده تهران تمامی پارک‌های منطقه در وضعیت کاملا مناسب و مناسب واقع شده‌اند.

 

 

جدول 5. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر حسب توزيع تراكم جمعیت

Table 5. Evaluation of the location of parks in Tehran's ten district according to population density distribution

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	آریا، اخبار، ارزش، اعتماد، امامزاده معصوم، آیینه، باغ حکیم، برداران شهید بیات، پاتوق محله بریانک، پاتوق شهید روغنی، پاتوق محله کارون، پاتوق محله گلین، پارک آموزش ترافیک، تهرانی، جیحون، حور، خانواده، راز، رضوان، زنجان، سزاوار، شهدای زینبیه، شهید چراغی، شهید حیدریان، شهید سامان روستایی، شهید عرب، شهید غنی‌پور، شهیدان حسن پرست، شهیدان عسکری، شهیدان محجوبی، طوس، گل پسند، مدرسه، ناظمی، نوا، نوید، ورزش بانوان، هاشمی، هزار شهید، هفت چنار،	42	4/82
مناسب	آذری، پاتوق محله آذربایجان، پاتوق محله علمشاهی، پاتوق محله سمندریان، شهیدان احمدی، شهیدان باقری زند، شیبری، گلکار،	9	6/17

)Source: Research findings(

تحليل شاخص‌ کالبدی و عملکردی

همجواری:‌ در اين پژوهش سعي شده؛ تا همجواری پارک‌های محله  محدوده مورد مطالعه با  5كاربری (مسکوني، آموزشي، فرهنگي، مذهبي تفریحی- ورزشی) كه سازگاری بیشتری با موضوع دارند مورد ارزيابي و سنجش قرار گیرد تا تناسب پارک‌های محله ای در رابطه با نزديکي به اين 5 كاربری مهم را مورد بررسي قرار داده شود.

فاصله از مراکز مسکونی: محل زندگي انسانها مهمترين بخش شهر است و سهم عمده ای از سطوح كاربري‌ها را نیز به خود اختصاص مي‌دهد، كه امکانات و تسهیلات مختلف زندگي با توجه به آن مکانیابي مي‌شوند. نزديکي تجهیزات و تسهیلات مختلف شهری به اين كاربری در جهت تحقق آسايش افراد انساني صورت مي‌گیرد. در اين پژوهش كاربری مسکوني به عنوان محلي برای آسايش و گذران اوقات فراغت و به دور از دغدغه‌ها و آلودگي‌های مختلف زندگي مدرن امروزی در ارتباط با كاربری مسکوني و در مجاورت آن مورد توجه قرار گرفته است. يعني هرچقدر پارک‌های موجود در محدوده مورد مطالعه به مراكز مسکوني و يا در دل مراكز مسکوني باشند تناسب بیشتری دارند. 

جدول 6. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر حسب فاصله از مراکز مسکونی

Table 6.Evaluation of the location of parks in Tehran's 10th district according to the distance from residential centers

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	آریا، اخبار، ارزش، اعتماد، امامزاده معصوم، آیینه، باغ حکیم، برداران شهید بیات، پاتوق محله بریانک، پاتوق شهید روغنی، پاتوق محله کارون، پاتوق محله گلین، تهرانی، جیحون، حور، خانواده، راز، زنجان، سزاوار، شهدای زینبیه، شهید چراغی، شهید سامان روستایی، شهید عرب، شهید غنی‌پور، شهیدان حسن پرست، شهیدان عسکری، طوس، گل پسند، مدرسه، ناظمی، نوا، نوید، ورزش بانوان، هاشمی، هزار شهید، هفت چنار، آذری، پاتوق محله آذربایجان، پاتوق محله علمشاهی، پاتوق محله سمندریان، شهیدان احمدی، شهیدان باقری زند، شیبری، گلکار،	47	2/92
مناسب	پارک آموزش ترافیک، رضوان، شهید حیدریان، شهیدان محجوبی،	4	8/7

)Source: Research findings(

براساس جدول 6 ارزيابي موقعیت پارک‌ها بر حسب فاصله از مراکز مسکونی به شرح ذیل می‌باشد. بدین ترتیب 2/92 درصد از پارک‌های منطقه در پهنه کاملا مناسب واقع شده‌اند. به طور كلي فضای سبز از نظر فاصله از كاربری مسکوني در وضعیت كاملاً مناسب تا مناسبي قرار دارند.

فاصله از مراکز آموزشی:دسترسي به فضاهای سبز شهری با مراكز آموزشي، به خصوص پارک‌ها ميتواند از نظر سالم سازی محیطهای آموزشي، ايجاد چشم انداز و آرامش بصری كه دانش آموزان با مکانیابي فضای سبز كسب نمايند، موثر باشند. گذشته از اين، از آنجايي كه كاربری فضای سبز با كاربری آموزشي مي‌باشد، همجواری اين دو نیز لازم است (سراسکانرود،1388). به اين منظور؛ با تهیه نقشه فاصله از كاربری آموزشي، مناطق نزديک به اين كاربری برای حضور كاربری پارک امتیاز بالايي در تحلیل مکاني- فضايي به خود اختصاص مي‌دهند. براساس جدول 7 ارزيابي موقعیت پارک‌ها بر حسب فاصله از مراکز آموزشی به شرح ذیل می‌باشد. با توجه به نتایج به دست آمده نزدیک به 6/17 درصد در موقعیت کاملا مناسب، 5/23 درصد در موقعیت مناسب ، 8/21 درصد در موقعیت نسبتا نامناسب و 6/17 درصد در موقعیت بسیار نامناسب واقع شده‌اند.

جدول7. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر حسب فاصله از مراکز آموزشی

Table 7. Evaluating the location of parks in Tehran's 10th district according to the distance from educational centers

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	خانواده، شهیدان عسکری، گل‌پسند، ناظمی، آریا،ارزش، پاتوق محله علمشاهی، پاتوق محله کارون، گلین،	9	6/17
مناسب	حور، رضوان، شهید غنی پور، شهیدان حسین پرست، گلگار، نوا، اخبار، برادران شهید بیات، پاتوق محله سمندریان، آیینه، پاتوق محله شهيد روغني	12	5/23
نسبتانامناسب	راز، شهید سامان روستایی، شهید عرب،‌ شهیدان احمدی، شهیدان محجوبی، هفت چنار، ورزش بانوان، باغ حکیم، تهرانی، جیحون،	11	8/21
نامناسب	شهید چراغی، گل، مدرسه، نوید، اعتماد، امامزاده معصوم،پارک آموزش ترافیک، آذری، پاتوق محله آذربایجان، پاتوق محله بریانک،	10	6/19
بسیار نامناسب	زنجان، سزوار، شهدا، شهدای زینبیه، شهید باقری زاد ، شیبری، طوس، هزار شهید، هاشمی،	9	6/17

)Source: Research findings(

فاصله از کاربري فرهنگی:‌

مراكز فرهنگي؛ از جمله ديگر كاربری‌های سازگار در ارتباط با فضای سبز مي‌باشند، و علت ديگر انتخاب آن، نیاز به آرامش و تجديد قوای شاغلان و بازديدكنندگان اين مراكز است. براساس جدول8 ارزيابي موقعیت پارک‌ها بر حسب فاصله از مراکز آموزشی به شرح ذیل می‌باشد.بدین ترتیب 8/9 درصد در موقعیت کاملا مناسب، 2/13 درصد در موقعیت مناسب، 8 6/15 درصد در موقعیت نسبتا نامناسب و 6/15 درصد در موقعیت نامناسب واقع شده‌اند. به عبارتی 8/45 درصد پارک‌ها در موقعیت بسیار نامناسب نسبت به مراکز فرهنگی واقع شده‌اند.

 

جدول 8. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر حسب فاصله از مراکزفرهنگی

Table 8. Evaluation of the location of parks in Tehran's 10th district according to the distance from cultural centers

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	اعتماد، رضوان، سزوار، شهیدان حسین پرست، گلکار،	5	8/9
مناسب	باغ حکیم، پاتوق محله گلین، شهیدان احمدی، شهیدان حسین پرست، شهیدان عسکری، ورزش بانوان، هفت چنار،	7	2/13
نسبتانامناسب	اخبار، پاتوق محله آذربایجان، جیحون، شهدا، شهیدان باقری زند، نوید، ورزش بانوان، هاشمی،	8	6/15
نامناسب	ارزش ،آذری، پاتوق محله شهید روغنی، پاتوق محله کارون، زنجان، شهید حیدریان، شهیدان احمدی، گل،	8	6/15
بسیار نامناسب	آریا، امام‌زاده معصوم، آیینه، برداران شهید بیات، پاتوق محله سمندریان، علمشاهی، بریانک، پارک آموزش ترافیک، تهرانی، حور، خانواده، راز ، زنجان، شهدای زینبیه، شهید سامان روستایی، شهید غنی پور، شهیدان محجوبی، شیبری، طوس، گل پسند، ناظمی، نوا، هزار شهید	23	8/45

)Source: Research findings(

كاربری مذهبي

 يکي ديگر از شاخص‌های سازگاری است كه جهت ارزيابي تناسب پارک‌های موجود مورد ارزيابي قرار گرفت. براساس جدول9 ارزيابي موقعیت پارک‌ها بر حسب فاصله از مراکز مذهبی 7/11 درصد در موقعیت کاملا مناسب، 4/25 درصد در موقعیت مناسب و‌4/25 درصد نسبتا نامناسب و نامناسب و 7/27 درصد در موقعیت بسیار نامناسب واقع شده‌اند.

جدول 9. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر حسب فاصله از مراکز مذهبی

Table 9. Evaluation of the location of parks in Tehran's 10th district according to the distance from religious centers

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	آریا، ارزش، آیینه، پاتوق شهید روغنی، پاتوق محله گلین، شبیری،	6	7/11
مناسب	اعتماد، امامزاده معصوم، باغ حکیم، ، پارک آموزش ترافیک، راز، شهید چراغی، شهید سامان روستایی، شهید عرب، شهیدان عسکری، مدرسه، نوا، هزار شهید، هفت	13	4/25
نسبتانامناسب	اخبار، برادران شهید بیات، پاتوق سمندریان، پاتوق علمشاهی،جیحون، حور، خانواده،شهید غنی پور، شهید حسین پرست، شهیدان محجوبی، طوس، ورزش	13	4/25
نامناسب	آذری، پاتوق محله آذربایجان، زنجان، شهیدان احمدی، گل	5	8/9
بسیار نامناسب	پاتوق محله بریانک، پاتوق محله کارون، تهرانی، رضوان، سزاوار، شهدا، شهدای زینبیه، شهید حیدریان، شهید باقری زاد، گل‌پسند، گلکار، ناظمی، نوید،	14	7/27

)Source: Research findings(

 

 

كاربری تفریحی – ورزشی

 يکي ديگر از شاخص‌های سازگاری است كه جهت ارزيابي تناسب پارک‌های موجود مورد ارزيابي قرار گرفت. براساس جدول 10 ارزيابي موقعیت پارک ‌ها بر حسب فاصله از تفریحی - ورزشی27 درصد در موقعیت کاملا مناسب و مناسب و 6/15 درصد در موقعیت نسبتا نامناسب و بیش از 50 درصد پارک‌های منطقه در موقعیت نامناسب نسبت به مراکز تفریحی و ورزشی واقع شده‌اند.

جدول 10.ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر حسب فاصله از تفریحی – ورزشی

Table 10. Evaluation of the location of parks in Tehran's 10th district according to the distance from recreation-sports

وضعیت	پارک‌ها		تعداد	درصد
کاملا مناسب	رضوان، شهید سامان روستایی، شهید عرب، هفت چنار، هزار شهید، هاشمی، شهید حسین پرست،	7		7/13
مناسب	آیینه، برادران شهید بیات، خانواده، شهید غنی پور، شهیدان عسکری، شهیدان محجوبی، ورزش بانوان	7		7/13
نسبتانامناسب	امام‌زاده معصوم، جیحون، شهید چراغی، طوس، محله گلین، شهید غنی پور، مدرسه،	8		6/15
نامناسب	اعتماد، پاتوق محله آذربایجان، پاتوق محله بریانک، پارک آموزش ترافیک، پاتوق علمشاهی، زنجان، شهدا، گل	8		6/15
بسیار نامناسب	آریا، اخبار، ارزش، آذری، پاتوق محله سمندریان، پاتوق محله شهید روغنی، پاتوق محله گلین، تهرانی، حور، راز، سزاوار، شهدای زینبیه، شهیدان احمدی، شیبری،‌ گل پسند، گلکار، ناظمی، نوا، نوید، باغ حکیم	21		4/41

)Source: Research findings(

پس از تجزیه و تحلیل لایه‌های همجواری در محیط نرم ‌افزار وزن به دست آمده در شاخص‌ها اعمال گردید و سپس با استفاده از روش مدل وزنی لایه‌ها تلفیق گردیدند که نتایج آن در جدول 11 نشان داده شده است. بدین ترتیب 7/11 درصد پارک‌های منطقه در موقعیت کاملا مناسب، 5/23 درصد در موقعیت مناسب، 5/29 درصد در موقعیت نسبتا نامناسب و 6/19 درصد در موقعیت نامناسب و 7/13 درصد در موقعیت بسیار نامناسب نسبت به شاخص‌ همجواری واقع شده‌اند.

جدول11. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر حسب شاخص همجواری

Table 11. Evaluating the location of parks in Tehran's ten district according to the neighborhood index

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	آیینه، پاتوق محله گلین، خانواده، شهید عرب، شهیدان عسکری، شهید حسین	6	7/11
مناسب	آریا، ارزش، اعتقاد، برادران شهید بیات، پاتوق محله شهید روغنی، حور، شهید سامان روستایی، شهید غنی‌پور، ورزش بانوان، هاشمی، هزار شهید، هفت چنار	12	5/23
نسبتانامناسب	امام‌زاده معصوم، باغ حکیم، پاتوق محله آذربایجان، پاتوق علمشاهی، پاتوق محله کارون، پارک آموزش ترافیک، جیحون، رضوان، شهید حیدریان، شهید احمدی، شهید محبوبی، گلکار، مدرسه، نوا،	15	5/29
نامناسب	اخبار، پاتوق محله سمندریان، راز، سزاوار، شهید چراغی، شیبری، طوس، گل ، گل‌پسند، ناظمی،	10	6/19
بسیار نامناسب	آذری، پاتوق محله بریانک، تهرانی، زنجان، شهدا، شهدای زینبیه، نوید	7	7/13

)Source: Research findings(

شاخص سازگاری

 يکي از معیارهايي كه در تحلیل و ارزيابي پارک‌ های محله‌ای مدنظر قرار مي‌گیرد، فاصله از معابر شرياني مي‌باشد. معابر شرياني به عنوان يک معیار سازگاری دراين پژوهش در نظر گرفته شده است، كه هر چه فاصله پارک ‌های محل‌های نسبت به معابر اصلي بیشتر باشد مناسب‌تر است و بلعکس هرچه فاصله كمتر باشد نامناسب‌تر است. با توجه به نتایج به دست آمده 4/29 درصد از پارک‌های منطقه در موقعیت بسیار نامناسب، 6/19 درصد در موقعیت نامناسب، 6/17 درصد در موقعیت نسبتا نامناسب، 8/7 درصد در موقعیت مناسب و 4/25 درصد در موقعیت کاملا مناسب واقع شده‌اند(جدول 12).

 

 

 

جدول12. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر اساس فاصله از شریان‌ها

Table 12. Evaluating the location of parks in the 10th district of Tehran based on the distance from the arteries

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
بسیار نامناسب	آریا، اخبار، ارزش، امامزاده معصوم، آیینه، پارک آموزش ترافیک، تهرانی، حور، شهید چراغی، شهید حیدریان، شهید باقری زاد، گلکار، نوا، نوید، هزار شهید	15	4/29
نامناسب	باغ حکیم، پاتوق محله علمشاهی، پاتوق محله کارون، رضوان، سزاوار، شهید سامان روستایی،‌شهید عرب، شهیدان احمدی، شهیدان محجوبی،	10	6/19
نسبتانامناسب	خانواده، راز، زنجان، شهدا، شهدای زینبیه، شهید غنی‌پور، گل پسند، ناظمی، هاشمی،	9	6/17
مناسب	اعتماد، برادران شهید بیات، پاتوق محله شهید روغنی، طوس	4	8/7
کاملا مناسب	آذری،؛پاتوق محله آذربایجان، پاتوق محله بریانک، پاتوق محله سمندریان، پاتوق محله گلین، شهید عسکری، شهید حسین پرست، جیحون، شیبری، گل، مدرسه، ورزش بانوان، هفت چنار	13	4/25

)Source: Research findings(

 در نظر گرفتن كاربری اداری_ انتظامي به عنوان يک كاربری ناسازگار كه ميتواند موجب افزايش ترافیک و افزايش آلودگي صوتي و موثر در امنیت محیط اطراف خود واقع شوند. فضای سبز عمومي تا جايي كه ممکن است بايد در محیط آرام و دور از تشويش و امن قرار گیرند، تا زمینه‌ساز آرامش برای خانواده‌ها و مراجعه كنندگان باشد.براساس جدول 13 بیش از 75 درصد از پارک‌های منطقه در وضعیت مناسب و کاملا مناسب واقع شده‌اند در نتیجه پارک‌ های منطقه نسبت به فاصله از مراکز اداری و نظامی در وضعیت مطلوب واقع شده‌اند.

 

 

 

جدول 13. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر اساس فاصله از مراکز اداری- نظامی

Table 13. Evaluation of the location of parks in Tehran's 10th district based on the distance from the military-administrative centers

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
بسیار نامناسب	خانواده، شهید حیدریان، نوا،	3	8/5
نامناسب	شهید غنی پور، شهید احمدی، شیبری، مدرسه،	4	8/7
نسبتانامناسب	اعتماد، پاتوق محله آذربایجان، جیحون، شهید باقری زند، شهید غنی پور	5	8/9
مناسب	پاتوق علمشاهی، رضوان، گلکار، ناظمی،	4	8/7
کاملا مناسب	اخبار، ارزش، امامزاده معصوم، آذری، آیینه، باغ حکیم، برداران شهید بیات، پاتوق محله بریانک، پاتوق شهید روغنی، پاتوق شهید سمندریان، پاتوق محله کارون، پاتوق محله گلین، پارک آموزش ترافیک، تهرانی، حور، زنجان، شهدای زینبیه، شهید سامان روستایی، شهید عرب، شهید حسین پرست، شهیدان عسکری، شهیدان محجوبی، طوس، گل، گل‌پسند، نوید، هفت چنار، هاشمی، ورزش بانوان، هزار شهید، شهید چراغی، شهدا، سزاوار، راز،	35	8/68

)Source: Research findings(

كاربری درماني_ بهداشتي

به دلیل ايجاد آلودگي هوا و مسائل بهداشتي به عنوان يکي از شاخص‌های ناسازگار در ارتباط با پارک‌های شهری در نظر گرفته شد، وجود اين كاربری در كنار فضای سبز عمومي (پارک‌ها) مي‌تواند در كیفیت محیط اطراف خود موثر باشد.5/23 درصد در موقعیت بسیار نامناسب، 4/25 درصد در موقعیت نامناسب و 7/13 درصد در موقعیت نسبتا مناسب، 8/17 درصد موقعیت مناسب و 6/19 درصد موقعیت کاملا مناسب واقع شده‌اند.

جدول 14. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر اساس فاصله از مراکز درمانی- بهداشتی

Table 14. Evaluation of the location of parks in Tehran's 10th district based on the distance from health centers

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
بسیار نامناسب	اخبار، امامزاده معصوم، برادران شهید بیات، پاتوق محله سمندریان، پاتوق محله گلین، راز، رضوان، شهید سامان روستایی، شهیدان احمدی، مدرسه، نوید، ورزش بانوان،	12	5/23
نامناسب	آذری، آیینه، باغ حکیم، پاتوق محله کارون، جیحون، شهید غنی پور، شهید باقری زند، شهیدان حسین پرست، شهیدان عسکری، گل، ناظمی، نوا، هاشمی،	13	4/25
نسبتانامناسب	اعتقاد، پاتوق محله آذربایجان، پاتوق محله بریانک،پاتوق علمشاهی، شهید چراغی، گل‌پسند، گلکار،	7	7/13
مناسب	پاتوق شهید روغنی، خانواده، زنجان، شهدای زینبیه، شهید عرب، شیبری، طوس، هزار شهید، هفت چنار	9	8/17
کاملا مناسب	آریا، ارزش، پارک آموزش ترافکی، تهرانی، حور، ،‌سزاوار، شهدا، شهیدان محجوبی، طوس،	10	6/19

)Source: Research findings(

با تلفیق شاخص‌ها معیار سازگاری جدول 15 به دست آمد. با توجه به نتایج به دست آمده 55 درصد از پارک‌های موجود در منطقه در وضعیت مناسب و کاملا مناسب نسبت به شاخص‌های سازگاری دارند و تنها 25 درصد از پارک‌های منطقه در وضعیت نامناسب و کاملا نامناسب واقع شده‌اند.

جدول 15. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر اساس شاخص‌های معیار سازگاری

Table 15. Evaluation of the location of parks in Tehran's ten district based on compatibility criteria

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
بسیار نامناسب	رضوان، شهید حیدریان، شهیدان احمدی، نوا،	4	8/7
نامناسب	اخبار، امامزاده معصوم، آیینه،پاتوق محله آذربایجان، شهیدان باقری زند، نوید، تهرانی، رضوان	9	6/17
نسبتانامناسب	اعتماد، علمشاهی، پاتوق محله کارون، خانواده، راز، شهید عرب، روستایی، غنی پور، گلکار، مدرسه،	10	6/19
مناسب	آریا، ارزش، آذری، باغ حکیم، برادران شهید بیات، پاتوق محله سمندریان، پارک آموزش ترافیک، جیحون، حور، شهدای زینبیه، شهید عسکری، شهیدان محجوبی، شیبری، گل‌پسند، هاشمی، هفت چنار، ناظمی، شهیدان حسین پرست،	19	2/37
کاملا مناسب	پاتوق محله بریانک، پاتوق محله شهید روغنی، زنجان، سزاوار، شهدا، شهید چراغی، طوس، گل،	10	6/19

)Source: Research findings(

شاخص مطلوبیت مکانی

 بر اساس اين معیار، مطلوبیت بین كاربری و محل استقرار آن مورد ارزيابي قرار مي گیرد. مي‌توان گفت كه هر كاربری با توجه به خصوصیات خاص آن برای محل خاصي مناسب است و هر محل نیز با توجه به خصوصیاتي كه دارد كاربری‌های خاصي مي‌طلبد. برای ارزيابي اين معیار بايد خصوصیات و نیازهای هر كاربری با خصوصیات محل استقرار آن مورد مقايسه قرار گیرد (تیموری و ديگران، 1389).يکي از معیارهايي كه برای تحلیل و تناسب پارک‌های محله‌ای در اين پژوهش در نظر گرفته شده است فاصله اين كاربری‌ها از مركز هندسي محلات؛ مي‌باشد، برای اينکه همه افراد محله به پارک دسترسي داشته باشند، بهتر است كه پارک محل‌های در مركز محله باشد. درنتیجه هر چه به مرکز هندسی محلات نزدیکتر باشند از امتیاز بیشتری برخوردارند. در واقع 7/60 درصد پارک‌های منطقه نسبت به مرکز هندسی محلات در موقعیت بسیار نامناسب و تنها 8 درصد از پارک‌ها در وضعیت مناسب واقع شده‌اند.

جدول 16. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر اساس فاصله از مراکز هندسی محلات

Table 16. Evaluation of the location of parks in Tehran's ten district based on the distance from the geometric centers of the neighborhoods

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	گلکار،	1	9/1
مناسب	پاتوق محله بریانک، جیحون، مدرسه،	3	2/6
نسبتانامناسب	اعتماد، آذری، پاتوق محله سمندریان، پاتوق محله گلین، شهیدان حسین پرست، شیبری،گل، هفت چنار	8	6/15
نامناسب	امام‌زاده معصوم، باغ حکیم، پاتوق محله کارون، زنجان، شهیدان عسکری، طوس، گل پسند،	8	6/15
بسیار نامناسب	آریا، اخبار، ارزش،آیینه، برادران شهید بیات، پاتوق محله آذربایجان، پاتوق شهید روغنی، پاتوق علمشاهی، آموزش ترافیک، تهرانی، حور، خانواده، رضوان، سزاوار، شهدا، شهدای زینبیه،شهید چراغی، شهید حیدریان، شهید عرب، شهید سامان روستایی، شهید غنی پور، شهیدان احمدی، شهیدان باقری زند، شهیدان محجوبی، نوا، نوید، هاشمی، هزار شهید،	31	7/60

)Source: Research findings(

در نهایت با استفاده از GIS تلفیق 3 شاخص جمعیت، کالبدی و عملکردی و مطلوبیت مکانی صورت گرفت و شکل3 به دست آمد. بدین ترتیب بر اساس جدول 17 30 درصد از پارک‌های منطقه در وضعت مناسب و کاملا مناسب و 42 درصد در وضعیت نامناسب و بسیار نامناسب و 4/27 درصد در وضعیت نسبتا نامناسب واقع شده‌اند.

 

 

جدول 17. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر اساس  تلفیق سه شاخص به کار رفته

Table 17. Evaluation of the location of parks in Tehran's 10th district based on the combination of three indicators

وضعیت	پارک‌ها	تعداد	درصد
کاملا مناسب	گلین، جیحون،	2	9/3
مناسب	اعتماد،آیینه، محله کارون، خانواده، شهید سامان روستایی، شهیدان حسین پرست، شهیدان عسکری، گلکار، مدرسه، نوا، هفت چنار	13	4/25
نسبتانامناسب	ارزش، امامزاده معصوم، باغ حکیم، پاتوق محله آذربایجان، سمندریان، راز، رضوان، شهید عرب، شهید غنی پور، شهیدان محجوبی، ورزش بانوان، هاشمی، هزار شهید	14	4/27
نامناسب	آریا، اخبار، برادران شهید بیات، پاتوق محله بریانک، شهید روغنی، علمشاهی، آموزش ترافیک، حور، شهید چراغی، بشیری، طوس، گل، گل‌پسند، ناظمی، نوید	16	6/31
بسیار نامناسب	آذری، زنجان، سزاوار، شهدا، شهدای زینبیه، شهید حیدریان،	6	7/11

)Source: Research findings(

 

 

شکل5. ارزيابي موقعیت پارک‌ها منطقه ده تهران بر اساس تلفیق سه شاخص به کار رفته(Source: Research findings)

Figure 5. Evaluating the location of parks in Tehran's 10th district based on the combination of three indicators (Source: Research findings)

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری و راهکارها

باتوجه به کارکردهای مهم فضای سبز شهری و نقش مهم آنها در توسعه پایدار شهری، از این بررسی درمی‌یابیم که؛ فضای سبز شهری، نوعی از سطوح کاربری زمین‌شهری با پوشش گیاهی انسان‌ساخت است که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیکی است. فضاهای سبز شهری به دلیل نقشی که در حفظ و تعادل محیط زیست شهری و تعدیل هوا و پرورش روحی و جسمی ساکنان شهر ایفا می‌کنند، ارزشمند است. به طور کلی وجود فضاهای سبز و تأثیر آنها در شهرها اجتناب‌ناپذیر است و بدون آن ممکن نیست، شهرها پایدار باقی بمانند. از این ‌رو فضای سبز باید از نظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهر و نیازهای جامعه باشد.

در اين تحقیق، به بررسي و ارزيابي پارک‌های محله‌ای منطقه 10 پرداخته شد. عدم شناخت كافي از نحوه توزيع مکاني- فضايي پارک‌های محله‌ای و كیفیت دسترسي شهروندان اين شهر به كاربری مذكور سبب شد كه، اين موضوع مورد توجه و انتخاب محقق قرار گیرد.اين تحقق، با هدف ارزيابي و تحلیل مکاني- فضايي فضاهای سبز عمومي منطقه ده تهران صورت گرفته است. در اين پژوهش، تمركز اصلي بر پارک‌های محله‌ای مي‌باشد كه دارای ويژگي‌هايي بدين شرح مي‌باشند: مساحت آنها دو برابر پارک در مقیاس واحد همسايگي است (يعني يک هکتار) و همچنین برای يک كودک 9ساله با پای پیاده رسیدن به آن مقدور باشد و كودک در طي مسیر از خیابان‌های كندرو و شبکه دسترسي محلي عبور كند. سازگاری آن نیز بیشتر با كاربری آموزشي و محلات مسکوني مي‌باشد.

با توجه به نتایج به دست آمده منطقه مورد مطالعه به لحاظ توزیع فضایی در وضعیت نامناسب قرار دارد. این وضعیت در قسمت های شمالی، مرکزی و غربی منطقه بیشتر مشاهده می‌شود. قسمت جنوبی منطقه به دلیل واقع شده دو پارک ناحیه ای از وضعیت مطلوبی برخوردار است. اما در قسمت شمال- غرب و مرکز منطقه به دلیل کمبود فضای سبز و همچنین نسبتا زیاد این منطقه، در وضعیت نامناسب قرار دارد.منطقه مورد مطالعه دارای بافتی به شدت متراکم می‌باشد، لذا یکی از اولویت های منطقه با توجه به کمبود سرانه فضای سبز و وجود بافت فرسوده و متراکم منطقه، اجرای طرح ها و برنامه های مختلف برای توسعه فضای سبز باید باشد.

عدم برنامه ‌ریزی مکانی صحیح انواع پارک‌ها باعث توزیع و پراکنش نامناسب آن در سطح منطقه و به ویژه در قسمت‌های شمال- غرب و جنوب غرب شده است. در واقع با توجه به توزیع نامناسب پارک در سطح منطقه، ساکنان باید به طور میانگین فاصله‌ای (600-1200 متر)‌بیش از فاصله استاندارد لازم برای پارک‌ها محله‌ای را جهت دسترسی به نزدیک‌ترین پارک محل سکونت خود بپیمایند. این امر منجر شده میزان برخورداری ساکنان شهر از فضای سبز عمومی با حداقل استاندارد تفاوت قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. همچنین پراکنش نامناسب پارک‌های مقیاس بزرگ نسبت به حجم جمعیت و حجم فیزیکی منطقه، باعث دسترسی نامطلوب به این پارک‌ها شده است. همچنین تفاوت سرانه پارک‌ها در منطقه با سرانه مطلوب طرح جامع فضای سبز که معادل 2.5 مترمربع فضای سبز عمومی به ازای هر فر می‌باشد. تامل برانگیز است. اینگونه عدم هماهنگی سبب عدم برآورد نیازهای شهروندان در سطح منطقه شده است، به گونه‌ای که نواحی با بافت متراکم‌ تر و ریزدانه از حداقل فضای سبز عمومی بهره‌مند می‌باشند. این منطقه دارای بافتی قدیمی می‌باشد که مرکز صنایع چوب و مبلمان در شهر تهران نیز می‌باشد. با توجه به تعداد زیاد کارگاه‌ها و صنایع در این منطقه لزوم گسترش فضای سبز بسیار زیاد می‌باشد. با توجه به نقشه نهایی به دست آمده می توان در پهنه‌های مناسب و کاملا مناسب فضای سبزها را گسترش داد. براساس نتایج به دست آمده مشخص گردید که این منطقه دارای نقاط ضعفی به لحاظ معیارهای مورد بررسی می‌باشد که تنها 30 درصد از پارک‌ها منطقه در وضعیت مناسب و کاملا مناسب واقع شده‌اند.

با توجه به نظريه‌ها و مدل‌های ارائه شده در مباني نظری تحقیق موجود همه اين نظريات بطور مجموع اهداف مشترک را در نظر دارند و آن تآمین رفاه و آسايش مردم و كاهش بار هزينه‌های آنها و كاهش فشار بر محیط زيست است. در همه تحقیق‌های مشابه اين تحقیق به مانند ابراهیم ‌زاده و عبادیجو کندان(1387)،‌تیموری و همکاران(1389)، احدنژاد و همکاران(1393)، علوی و همکاران(1395)، چهرآذر و همکاران(1396)، حسین‌زاده و همکاران(1396)، پاک فطرت و همکاران(1397), Balram (2006), Ungaro  (2021)، Dasgupta  (2021)، شواهد نشان مي‌دهد كه در حال حاضر استفاده از نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیايي مي‌توانند بهترين روش در مکانیابي هرگونه كاربری، از جمله كاربری فضای سبز باشد. در تحقیق حاضر، تا جاييكه میسر بوده از شاخص‌های زيادی كه اطلاعاتي از آنها در دسترس بوده استفاده شد، البته در مسیر انجام هر تحقیق وجود مشکل امری بديهي است، كه اين تحقیق از اين امر مبرا نبوده ، عدم همکاری و اعتماد نسبت به دانشجويان محقق (كه اكثر مواقع در سازمان‌ها و نهادهای شهرهای ما رخ ميدهد) و كمبود اطلاعات از تاريخچه بود اطلاعاتي از وضع موجود شهر در دسترس شهرداری (بدلیل نداشتن طرح جامع و يا هر گونه طرح مربوط به شهر) از جمله مشکلات موجود بر سرراه تحقیق حاضر بوده است.

در پژوهش داوودپور و همکاران (1388) به مکان گزینی پارک های شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در محیط GIS در منطقه 10 تهران پرداخته شده است. اقبالی (1396) به تحلیل و کاربرد فضای سبز با استفاده از مدل سوآت در منطقه 10 شهرداری پرداخته است. پژوهش علیپور و همکاران (1398) در خصوص اثرات محیط‌زیستی فضای سبز منطقه 10 شهرداری تهران می‌باشد. مناطق فضای سبز استخراج شده در منطقه 10 شهرداری تهران با شاخص های کیفیت هوا و تراکم جمعیت و با استفاده از روش شاخص نمایه سازی قیاسی در سطح هر بلوک, برای شناخت ارتباط این عوامل به صورت کمی تجزیه و تحلیل شدند. در حالی‌که در این پژوهش بر اساس معیارها و استانداردهای برنامه‌ريزی شهری، وضع موجود پارک‌های منطقه بر حسب تک تک شاخص‌ها و تركیب شاخص‌ها مورد تحلیل و ارزيابي قرار گرفته است.

پیشنهادات:

- اهمیت دادن به توزیع عادلانه‌ی فضای سبز در سطح منطقه‌ به گونه‌ای که همه ساکنان بافت بتوانند از فضای سبز در کمترین زمان و حداقل هزینه، استفاده نمایند.

-توجه به جمعیت، فرهنگ و مسائل اجتماعی و اقتصادی منطقه‌ی مورد مطالعه در جهت بهبود تعاملات اجتماعی و توسعه روابط ساکنان بافت .

- استفاده از ابزار و روش‌های بروز در تجزیه و تحلیل اطلاعات و مکان‌یابی فضای سبز مانند سیستم اطلاعات جغرافیایی در این منطقه . زیرا مناطق شمالی- مرکزی منطقه با توجه به نتایج تحقیق نیاز فراوانی به فضای سبز دارند تا کمبودها برطرف شود.

- رعایت اصول شهرسازی از نظر دسترسی، ظرفیت، شعاع عملکردی، سلسله مراتب و عدالت فضایی در جهت ایجاد فضای سبز در منطقه

- تبدیل فضاهای مخروبه و بلااستفاده در درون منطقه به منظور توسعه فضاهای سبز در جهت ایجاد محیطی پاکیزه و امن در سطح منطقه

- اختصاص دادن فضایی مناسب برای برخی از خدمات شهری در جوار فضاهای سبز شهری در جهت افزایش کارایی این خدمات و فضای سبز

- ارتقای همکاری شهروندان با سازمان‌های شهری از جمله شهرداری ها به منظور گسترش فضای سبز

- رشد و توسعه فضاهای سبز عمودی به منظور ایجاد سرسبزی در منطقه

- تشویق شهروندان به ایجاد بام های سبز در سرتاسر منطقه

References

Afi, M., Rahimizadeh, A., (1999), Forest Park Construction Plan in Nehbandan, Khorasan Province Management and Planning Organization, page 1.

Alavi, A., Grossi, A., Shahrokhifar, Z., Nasiri Majd, S., (2016), An analysis of the quantitative and qualitative status of urban green space with emphasis on measuring the satisfaction of Nazarabad residents, Journal of Architecture and Sustainable City, Fourth Year, No. 2

Chiesura, A, (2004), The Role of Urban Parks for The Sustainable Sity, Landscape and Urban Plannig. www.elsevir.com/locate/landrob plan.

Dadashi, S., Kazemi, A., Ahmadi, A., Gili, M., (2006), Spatial analysis of urban green space using spatial information system (GIS), the first conference on urban planning and management

Gilradet,S, (1992), EEA, Two- Third of all Europeans now reside in towns of cities Boston.

Ghafari Gilande, A, P, Soghari, Azizi, A, Imani, B, (2021), Evaluation of urban green space dynamics using remote sensing technique and geographic information system (case study: Ardabil city), Journal of environmental science and technology,No 23, Vol 3, pp 252-266.

Hosseinzadeh, N, Amini, A, Amini, S, Yaghoubpour, Z, Naghavi, M, (1396), Urban green space land use evaluation, in the process of sustainable development (Case study: Islamshahr), Geographical Quarterly of the Land, Fourteenth Year, No. 54, Pp. 61-78.

Knobel, Pablo, Payam, Dadvand, Luci, Alonso, Luis, Cost, fMari, Españo, bRoser, Manej,T, (2022), Development of the urban green space quality assessment tool (RECITAL), Urban Forestry & Urban Greening, Vol 75, 126895.

Laghaei, H., (1992), Analysis and evaluation of landscapes and principles of green space, Proceedings of the specialized seminar on green space, Publications of the Parks and Green Space Organization of Tehran

Manlum, M., (2005), "Applied Fuzzy Arithmetic, An Introduction with Engineering Applications", Berlin Heidelberg New York: Springer

Mohammadi, J., Zarabi, A., Ahmadian, M., (2012), م Spatial analysis of urban parks in Noorabad using, "GIS Geography and Environmental Planning, year, 33 consecutive 47, No. 3.

Mohammadzadeh Titkanloo, H., (1992), Neighborhood Scale Green Space Planning Criteria, Tarbiat Modares University Master Thesis,

Nakamuraand, B, Rand fadi, E.A, (1992): Comparative study of the characteristics of the electroence phalogran when observing hedge and a concrete block fence, Journal, of Japanese Institute of Land Scape Architects.

Nicholls, S. (2001): Measuring the accessibility and equity of public parks: A case study using GIS. Managing Leisure, 6, pp: 201-219.

Qudsi, S, Sharifzadeh, E, Ahdanjad Rudtashti, M, (2021), Evaluation of urban green space with emphasis on fair distribution between urban areas (case study: Zanjan city), Journal of sustainable development of geographical environment, No 3, Vol 4, pp1-15.

Pakifatrat, A., Taqvaei, M., Zarabi, A., (1397), to evaluate the status and development of Shiraz urban green space for sustainable development using the standard approach, Journal of Regional Planning Quarterly / Year 8. No. 29, p. 141 -160

Shi, L,(2002), suitability analysis and decision making using GIS, spatial modeleling urban planning

Saeidnia, A., (2003), Urban Green Space, Green Book of Municipalities, Volume 9, Tehran, Organization of Municipalities and Rural Affairs, Third Edition

Teymouri, R., Roustaei, Sh., Akbari Zamani, A., Ahadnejad, M., (2010), Evaluation of spatial-spatial appropriateness of urban parks using GIS (Case study: Neighborhood parks of Region 2 of Tabriz Municipality), Scientific Journal of Geographical Space, Tenth year, No. 3

Warsi, H.R., Mohammadi, J., Shahivandi, A., (2008), Location of urban green space using GIS (Case study: Khorramabad), Journal of Geography and Regional Development, Volume 6, Number 10; From page 83 to page 103.

Yousefi, L, (2001), Evaluation of urban land use according to multiple indicators (Piranshahr case), Master Thesis in Geography and Urban Planning, Tabriz, University of Tabriz

Yoo, E, Roberts, E. (2022), Static home-based versus dynamic mobility-based assessments of exposure to urban green space, Urban Forestry & Urban Greening, Vol 70, 127528.