بررسی تطبیقی بزه قتل عمد در مذاهب فقهی اسلامی و قانون مجازات عراق با تاکید بر مجازات آن

الموضوعات :

سیده پریسا اندک ¹ , سید علی ربانی موسویان ²

1 - کارشناس ارشد، رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران.
2 - استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران

تاريخ الإرسال : 10 الثلاثاء , شوال, 1441 تاريخ التأكيد : 23 الجمعة , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1442

الکلمات المفتاحية: قتل عمدی, قصاص نفس, مذاهب خمسه فقهی, قانون مجازات عراق, اعدام,

ملخص المقالة :

یکی از مهمترین جنایات در میان جرائم، بلکه اشد آنها قتل عمد است و مجازات قتل عمد در فقه اسلامی با عنوان قصاص نفس مورد بررسی فقها قرار می‌گیرد، که در فقه مذاهب اسلامی اشتراکات زیادی در این موضوع به چشم می‌خورد و تنها در مورد ارکان مجازات قصاص گاهی با هم اختلاف نظر دارند. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با روش تحلیلی و توصیفی وجه اشتراک و افتراق مجازات قتل عمد را از نظر فقهای مذاهب خمسه و قانون مجازات عراق بررسی و میزان تاثیرپذیری قانون مجازات عراق را از این مذاهب تعیین نماید. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مجازات قتل عمد در فقه اسلامی، قصاص و در کشور عراق یکی از سه مجازات حبس ابد یا موقت، اعدام و حبس ابد یا اعدام در نظر گرفته شده است. در فقه اسلامی مجازات اصلی و اولیه جرم قتل عمد، قصاص اعلام شده و در عراق، مجازات اصلی مرتکب قتل عمدی، حبس موقت یا دائم مقرر گردیده و در موارد خاص مجازات قتل عمدی را اعدام دانسته، اگرچه این موارد اکثر حالات و صور در قتل عمد را شامل می‌گردد. در این میان رئیس جمهور مستثنی بوده و به تصریح قانون مجازات عراق، کیفر اولیه و بی‌قید و شرط قاتل وی اعدام مقرر شده است.

المصادر:

1. اسدی، حسن بن یوسف (علامه حلی) (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام.قم:نشر اسلامی، ج3.


2. انصاری، زکریا بن محمد؛ سنیکی، زین‌الدین ابویحیی (1422ق). اسنی المطلب شرح روض الطالب. بیروت:دارالکتاب العلمیه، ج18.


3. بابرتی رومی، محمدبن محمود ابوعبدالله اکمل الدین (بی‌تا). العنایه شرح الهدایه. بیروت: دارالفکر، ج5.


4. بهوتی، منصور بن یونس (1051ق). کشف القناع عن متن الاقناع. بیروت: عالم الکتب، ج20.


5. جبعی عاملی، زین‌الدین بن علی (1375). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. تصحیح و تعلیق محمد کلانتر. قم: موسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، ج3.


6. جبعی عاملی، زین‌الدین بن علی (بی‌تا). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. تصحیح و تعلیق محمد کلانتر. بیروت: دارالعلم الاسلامی، ج10.


7. جزیری، عبدالرحمن (1411ق).الفقه علی مذاهب الاربعه. بیروت: دارالفکر، ج5.


8. جمل، سلیمان بن عمر بن منصور (1389ق).حاشیه الجمل علی شرح المنهج. مصر: مکتبه الاسکندریه، ج40.


9. حلی، احمد بن ادریس (1411ق). السرائر. قم: نشر اسلامی، چاپ دوم، ج3.


10. حلی، محمدبن فهد (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. تحقیق مجتبی العراقی. قم: جامعه مدرسین، ج5.


11. خمینی، روح الله (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: موسسه دارالعلم، ج2.


12. خن، مصطفی؛ بغا، مصطفی؛ شربجی، علی (1421ق). الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی. بیروت: دارالعلم، الطبعه الربعه، ج3.


13. دردیر، احمد(بی‌تا).شرح الکبیر. بی‌جا: احیاء الکتب العربیه عیسی البابی الحلبی و شرکاء.


14. دسوقی، شمس‎الدین محمد (1373ق). حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر. قاهره: مکتبه الجاریه، ج18.


15. زحیلی، وهبه (1423ق).الفقه المالکی المیسر. بیروت: دارالکلام الطیب، الطبعه الثانیه، ج2.


16. زیعلی، عثمان بن علی (بی‌تا). تبیین الحقائق شرح الکنز الدقائق. دمشق: دارالکتب الاسلامی، ج17.


17. شافعی، محمدحسن اسماعیل (1421ق). الکافی فی فقه الامام حمد بن حنبل. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج3.


18. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (بی‌تا). تهذیب الکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ج10، 7.


19. عوده،  عبدالقادر(2005م). التشریع الجنایی الاسلامی مقارتاً بالقانون الوضعی. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج2.


20. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج11.


21. قانون العقوبات العراقی1969.


22. قرطبی اندلسی، محمد بن احمد بن رشد (بی‌تا). بدایه المجتهد و نهایه المقتصد. بیروت: دارالفکر، ج2.


23. کابلی، محمداسحاق(1371).رساله توضیح المسائل. قم: مجلسی، چاپ ششم.


24. کاسانی، علاءالدین (1406ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بی‌جا: دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ج16،7.


25. مقدسی، محمد بن احمد بن قدامه (بی‌تا).الشرح الکبیر. بیروت: دارالکتب العربی، ج9.


26. نجفی، محمدحسن (1363). جواهر الکلام فی شرح الشرایع الاسلام.تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ج42.


27. نفراوی مالکی، احمد بن غنیم (1408ق). الفواکه الدوانی علی الرساله ابی ابن زید. قاهره: المکتبه البیت علیه السلام، ج7.


28. نووی، محی‌الدین (بی‌تا).المجموع شرح المهذب. بیروت: دارالفکر، ج18.