تحلیل راهبردی مقاوم‌ سازی اقتصاد کشور بر پایه رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در حوزه اقتصاد مقاومتی (مورد مطالعه: مرزبان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران)

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

محسن عزیزی ¹ , حسین حسن زاده ² , علیرضا مقدسی ³

1 - دکترای علوم سیاسی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، گمرک جمهوری اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم پایه، دانشکده امام هادی(ع)، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران.
3 - دکتری مدیریت راهبردی، معاون حقوقی و نظارت سازمان گمرک جمهوری اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 19 السبت , ربيع الأول, 1441 تاريخ التأكيد : 13 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 25 الجمعة , رجب, 1441

الکلمات المفتاحية: اقتصاد مقاومتی, تجارت خارجی, مرزبان اقتصادی, آیت الله خامنه‌ ای, گمرک ایران, قاچاق کالا,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر تبیین شاخص‌ های مهم مقاوم‌ سازی اقتصاد ایران در حوزه مرزبان اقتصادی و براساس رهنمودهای اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری بود. روش تحقیق، کاربردی بوده و با روش آمیخته و تلفیقی(کمی و کیفی) و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام شده است. نتایج نشان داد، پیاده کردن دولت الکترونیک در گمرکات، کوتاه شدن زمان انجام تشریفات گمرکی، اجرای دقیق قوانین و مقررات بهداشتی برای جلوگیری از ورود کالاهای ناسالم و مضر به کشور، ایجاد پنجره واحد تجارت فرامرزی و ارائه تسهیلات ویژه برای شرکت‌های تولیدی از مهمترین شاخص‌ های مقاوم‌ سازی اقتصاد ایران به شمار می‌ آیند.

المصادر:

1. اقدامات گمرک در راستای بهبود عملکرد لجستیک. سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران (10/6/1397 ).  قابل دسترس در:  https://www.irica.gov.ir/news/1055074/1055074.htm

2. اقدامات ویژه گمرک جمهوری اسلامی ایران. سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران (22/1/1396). قا بل دسترس در: http://www.irica.gov.ir/news/96601/96601.htm 

3. انتخاب ایران به عنوان کشور پایلوت پروژه جهانی تیر الکترونیک. سایت گمرک ایران (30/1/1395) قابل دسترس در: http://www.irica.gov.ir/news/95733/95733.htm

4. برآورد حجم قاچاق کالا در سال 1396. سایت ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز (1/3/1397). قابل دسترس در:

epe.ir/News/18618

5. بیست اقدام گمرک در راستای اقتصاد مقاومتی. سایت گمرک ایران (8/12/1395).  قا بل دسترس در:

https://www.irica.gov.ir/news/96601/96601.htm%20

6. پژویان، جمشید؛ مداح، مجید (1385). بررسی اقتصادی قاچاق در ایران. پژوهشنامه اقتصادی،20: 43-70.

7. تراب‌زاده جهرمی، محمدصادق؛ سجادیه، سید علیرضا؛ سمیعی نسب، مصطفی (1392). بررسی ابعاد و مؤلفه­های اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه حضرت آیت الله خامنه­ای. مطالعات انقلاب اسلامی، 32: 46-31.

8. تی آی آر(TIR) سیستم ترانزیت جهانی. سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران (30/1/1395). قا بل دسترس در: http://www.irica.gov.ir/news/95733/95733.htm 

9. جلیلی، سعید (1395). اهمیت مبارزه با قاچاق کالا در تحقق اقتصاد مقاومتی. حبل المتین، 5(14): 121-106.

10. خامنه‌ای، سیدعلی (01/01/1392). بیانات در حرم رضوی. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=22233

11. خامنه‌ای، سیدعلی (1/1/1397).بیانات در اجتماع زائران حرم مطهر رضوی. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39272

12. خامنه‌ای، سیدعلی (10/4/1380). بیانات در دیدار با مسئولان وزارتخانه‌های صنایع و بازرگانی. قابل دسترس در:  http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3073

13. خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۹۵/۱۱/۲۷). بیانات در دیدار با مردم آذربایجان شرقی. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35690

14. خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۹۷/۰۶/۰۷). بیانات در دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=40399

15. خامنه‌ای، سیدعلی (16/05/1391). بیانات در دیدار با دانشجویان. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=20686

16. خامنه‌ای، سیدعلی (19/10/1395). بیانات در دیدار با مردم قم. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35367

17. خامنه‌ای، سیدعلی (26/08/1395). بیانات در دیدار با مردم اصفهان. قابل دسترس در:

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34912

18. خدارحمی، بهروز (1391). اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصاد بدون نفت. بازار سرمایه، 33 :10.

19. رشیدی، مصطفی؛ ردادی، علی؛ مقدم­فر، سعیدرضا (1394). طراحی الگوی سنجش امنیت اقتصادی کشور. مطالعات راهبردی بسیج، 18(6): 89-65.

20. رودری، سهیل؛ قاسمی، حمیدرضا (1396). نقش صادرات غیرنفتی در تحقق اقتصاد مقاومتی در چارچوب برنامه ششم توسعه. تهران: دبیرخانه کمیسیون‌های تخصصی مجامع و شوراهای اتاق ایران، کمیسیون توسعه صادرات.

21. زنوزی محسنی، سید جمال­الدین؛ راثی، نیره (1395). بررسی مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی در نظام درآمدی دولت و تأثیر آن بر رشد اقتصادی ایران. سیاست‌های راهبردی و کلان، 4(15): 132-115.

22. زیرک، معصومه (1394). آسیب‌شناسی مخاطره‌پذیری اقتصاد ایران بر مبنای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی. مجله اقتصادی، 15(9-10): 76-47.

23. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز (1396). سالنامه آماری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز.

24. سزاوار، محمد (۱۳۸۲). دلایل کاهش امنیت اقتصادی در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران.

25. سلیمانی سدهی، مجتبی؛ میاندوآبچی، الناز (1397). لجستیک تجاری. تهران:  چاپ و نشر.

26. سلیمانی، یاسر؛ حسین‌زاده یزدی، سیدسعید (1395). تبیین رویکردها و مؤلفه‌های سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی (بررسی موردی، تبیین بند دوازدهم سیاست‌ها، مؤلفه‌های دیپلماسی اقتصادی). سیاست‌های راهبردی و کلان(ویژه‌نامه اقتصاد مقاومتی)، 4(15): 114-91.

27. سیف، الله مراد؛ حافظیه، علی اکبر (1392). راهبردهای تجارت بین‌الملل اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات راهبردی بسیج، 16(60): 216-184.

28. شعبانی، احمد؛ سبحانی ثابت، سیدعلی (1396). بررسی تأثیر کاهش درآمد نفت بر واردات کالاهای واسطه‌ای؛ نتایجی برای اقتصاد مقاومتی. مطالعات اقتصاد اسلامی، 9(18): 148-117.

29. طباطبایی، علی؛ ثابتی، عباس (1389). سازمان جهانی گمرک با رویکرد بررسی موانع پیش‌روی گمرک جمهوری اسلامی ایران در این سازمان. مطالعات روابط بین‌الملل، 13: 125 -166.

30. عربیون، ابوالقاسم؛ منوچهری آملی، محمود (1391). اقتصاد مقاومتی و کشاورزی، راهکارهایی برای ارتقای بخش کشاورزی در دوران گذران اقتصاد مقاومتی. آینده‌نگر، 14: 96 – 1.

31. کرباسیان، مسعود (1396). سامانه جامع امور گمرکی پنجره واحد تجارت فرامرزی. تهران: انتشارات گمرک جمهوری اسلامی ایران.               

32. گمرک جمهوری اسلامی ایران (1395). فضای شفاف کاری در گمرک. نشریه تخصصی گمرک،756: 24-1.

33. گمرک جمهوری اسلامی ایران (1396/الف). اقدمات گمرک در راستای اقتصاد مقاومتی، نشریه تخصصی گمرک، 837: 24-1

34. گمرک جمهوری اسلامی ایران (1396/ب). مقام اولی گمرک با دست خالی. نشریه تخصصی گمرک، 819: 24

35. گمرک جمهوری اسلامی ایران (1396/ج). دیپلماسی گمرکی ایران در قلب اروپا. نشریه تخصصی گمرک، 815: 24-1 2.

36. گمرک جمهوری اسلامی دستگاه برتر در مبارزه با قاچاق کالا. سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران (22/1/1396). قا بل دسترس در: http://www.irica.gov.ir/news/96601/96601.htm

37. مجوزها در ایران با چهار کشور موفق، حبس تجارت در بوروکراسی. روزنامه دنیای اقتصاد(1395دی‌ماه)، شماره 3945.

38. معمارنژاد، عباس؛ شیری، بهزاد؛ کاخکی، حسن (1392). نظام گمرکی و ضرورت‌های تحول آن: مبانی، برنامه­ها و اقدامات انجام شده. سیاست‌های مالی و اقتصادی، 1(2): 141-121.

39. میلانی، جمیل (1394). اقتصاد مقاومتی و خودباوری ملی، فرصت‌ها و چالش­های تحقق آن. مجله اقتصادی، 15(7-8): 22-5.

40. نورمحمدی، خسرو (1383). بررسی قاچاق کالا و راهکارهای هدایت فعالیت­های قاچاق به مسیرهای قانونی و رسمی. تهران: معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی، دانشگاه تهران.

41. نوری، جعفر (۱۳۸۳). پیامدهای اقتصادی و راهکارهای کنترل پدیده قاچاق. تهران: نشر سازمان تعزیرات حکومتی.

42. نوفرستی، محمد (1395). اقتصاد مقاومتی و راه‌های دستیابی به آن. سیاست‌های راهبردی و کلان (ویژه‌نامه اقتصاد مقاومتی)، 4(15): 168-157.

43. وایلد، دیوید؛ هیویت، تام؛ جانسون، هیزل (1377). صنعتی شدن و توسعه. ترجمه طاهره قادری. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

44. وطن‌پور، علیرضا (1387). قاچاق کالا و تأثیر آن بر امنیت اقتصادی کشور. کارآگاه، 2(3):93-69.

1. Afanasieva, V.; Ivanov, L. & Yanushkevych, D. (2017). Modern Approaches to Risk Management and Their Use in Customs. Траектория науки, 3(4):1-14.

2. Arabion, A.; Manouchehri Amoli, M. (2012). Resistance and Agricultural Economics Solutions for Promoting the Agricultural Sector during the Resistance Economy. Futurist Journal,14: 96 – 1. [In Persian]

3. Cantens, T. & Raballand, G. (August 2017). Cross-Border Trade, Insecurity and the Role of Customs: Some Lessons from Six Field Studies in (Post)Conflict Regions. ICTD Working Paper 67. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3120534 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3120534.

4. Customs measures to improve logistics performance. Iran Customs Site(1 September 2018). Available at: https://www.irica.gov.ir/news/1055074/1055074.htm. [In Persian]

5. Customs of the Islamic Republic of Iran is the top organization in the fight against smuggling. Iran Customs Site(11 April 2017). Available at:  http://www.irica.gov.ir/news/96601/96601.htm. [In Persian]

6. Customs Office of the Islamic Republic of Iran (2017). Transparent space Customs. Customs Specialist Magazine,756:1-24. [In Persian]

7. Customs Office of the Islamic Republic of Iran (2018/A). Transparent space Customs. Customs Specialist Magazine,756:1-24. [In Persian]

8. Customs Office of the Islamic Republic of Iran (2018/B). Customs success and first place with empty hands. Customs Specialist Magazine.815:1-24. [In Persian]

9. Customs Office of the Islamic Republic of Iran (2018/C). Customs diplomacy in the heart of Europe. Customs Specialist Magazine,815:1-24. [In Persian]

10. Estimates of trafficking. Anti-trafficking headquarters site (22 May 2018). Available at: https://epe.ir/News/18618. [In Persian]

11. Headquarters for Combating Trafficking in Currency and Currency (1396). Statistical Yearbook of the Office for Combating Trafficking in Currency. [In Persian]

12. Jalili, S. (2016). The Importance of Combating Commodity Trafficking in the Realization of a Resistance Economy. Habl al-Matin Quarterly, 14:121-106. [In Persian]

13. Karbassian, M. (2018). Comprehensive Customs System of the Cross-border Trade Branch. Tehran: Islamic Republic of Iran Customs Publication. [In Persian]

14. Khamenei, S.A.  (21 March 2013). Speeches at the Holy Shrine of Mutahar Razavi. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=22233.[In Persian]

15. Khamenei, S.A. (15 February 2017 ). Speeches at the Meeting of the People of East Azerbaijan. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35690. [In Persian]

16. Khamenei, S.A. (16 November 2016). Speeches at the Isfahan People's Meeting. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34912. [In Persian]

17. Khamenei, S.A. (1July 2002). Speeches at a meeting of the officials of the Ministries of Commerce and Industry. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3073. [In Persian]

18. Khamenei, S.A. (21March 2018). Speeches at the Holy Shrine of Mutahar Razavi. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39272.[In Persian]

19. Khamenei, S.A. (29 August 2018). Speeches at a meeting of the President and Cabinet members. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=40399. [In Persian]

20. Khamenei, S.A. (6August 2012). Speeches at Student Meetings. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=20686.[In Persian]

21. Khamenei, S.A. (8 January 2017). Speeches at the Qom People's Meeting. Available at: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35367.[In Persian] 

22. Khodarahmi, B. (2012). Resistive Economics: An Oil-Free Economy. Capital Market, 33:10. [In Persian]

23. Licenses in Iran with four successful countries, confinement of trade in bureaucracy. Journal of  Economics World (January 2016), No. 3945. [In Persian]

24. Memar Nejad, A.; Shiri, B. & Kakhaki, H. (2013). Customs system and its evolving needs: Foundations, Plans and Actions. Fiscal and Economic Policies, 1(2): 141-121.[In Persian]

25. Milan, J. (2015). Resistance Economics and National Self-Esteem, Opportunities and Challenges for Its Implementation. Economic Journal, 15(7-8):5-22. [In Persian]

26. Nofersti, M. (2016). Resilient Economy and How It Could Be Achieved. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies,4:168-157.[In Persian]

27. Nouri, J.(2005). The economic consequences and strategies for controlling the phenomenon of trafficking. Tehran: Publications of the Ta'zir Organization. [In Persian]

28. Nourmohammadi, K. (2004). Investigation of Trafficking in Goods and Strategies for Conducting Trafficking in Legal and Official Paths. Vice Chancellor for Research, University of Tehran. [In Persian]

29. Pejouyan, J.; Maddah, M. (2006). Economic Study of Trafficking in Iran. Economic Research Journal, 20: 70-43. [In Persian]

30. Rashidi, M.; Radadi, A.; Moghadamfar, S.R. (2015). Designing a Model for Measuring the Economic Security of Iran. Basij Strategic Studies Quarterly, 18(6):65-89. [In Persian]

31. Rudri, S.; Ghasemi, H.R. (1396). The role of non-oil exports in the realization of the Resistance Economy within the framework of the Sixth Development Plan. Secretariat of the Specialized Committees of Iranian Chambers and Committees, Export Development Commission.[In Persian]

32. Seif, A.M.; Hafezieh, A.A. (2013). International Trade Strategies of Resistance Economics of the Islamic Republic of Iran. Strategic Basij Studies, 16(60):216-184. [In Persian]

33. Selection of Iran as the pilot country of the Global Electronics TIR Project. Iran Customs Site(18 April 2016 ). Available at: http://www.irica.gov.ir/news/95733/95733.htm. [In Persian]  

34. Sezavar, M. (2004). Reasons for Declining Economic Security in Iran. Faculty of Economics, University of Tehran. [In Persian]

35. Shabani, A.; Sobhani Sabet, S.A. (1396). Investigating the Impact of Oil Revenue Reduction on Imports of Intermediate Goods; Results for Resistance Economics. Islamic Economics Studies, 9(18):148-117.[In Persian]

36. Soleimani Sadeh, M.; Miandoo Abchi, E. (1979). Commercial Logistics. Tehran: Publishing. [In Persian]

37. Soleimani, Y. & Hosseinzadeh Yazdi, S.S. (2016). Explaining the approaches and components of moqawama economy(CASE STUDY: explaining the twelfth paragraph of policies: the components of economic diplomacy). Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies,4: 91-114. [In Persian]

38. Special measures of the Islamic Republic of Iran Customs. Iran Customs Site(11April 2017). Available at: http://www.irica.gov.ir/news/96601/96601.htm. [In Persian]

39. Tabatabai, A.; Sabeti, A. (2010). World Customs Organization Approaches to Investigating the Barriers to Customs in the Islamic Republic of Iran in this Organization. International Relations Studies, 3(13):166-125. [In Persian]

40. TIR Global Transit System. Iran Customs Site (18 April 2016). Available at:

http://www.irica.gov.ir/news/95733/95733.htm. [In Persian] 

41. Torabzadeh Jahromi, M.S. (2013). Investigating the Dimensions and Components of the Resistance Economics of the Islamic Republic of Iran in the Thought of Ayatollah Khamenei. Journal of Islamic Revolution Studies, 32: 46-31. [In Persian]

42. Twenty Customs Measures to Resist Economy. Iran Customs Site(26 February 2017). Available at: https://www.irica.gov.ir/news/96601/96601.htm%20. [In Persian]

43. UNCTAD. (2006). ICT Solvetions to Facilitate Trade at Border Crossings and in Ports. United Nations Conference Trade and Development, Expert Meeting on ICT Solutions to Facilitate Trade at Border Crossings and in Ports. Geneva, 16-18 October.

44. Vatanpour, A. (2008). Trafficking in Goods and its Impact on the Economic Security of the Country. Detective, 2(3): 69-93. [In Persian]

45. Wilde, D.; Hewitt, T. & Johnson, H. (1998). Industrialization and Development. Translated by Tahereh Ghaderi. Tehran: Allameh Tabataba'i University Press. [In Persian]

46. Zenozi Mohseni, S.J. & Rasi, N. (2016). Investigating the Components of Resistance Economics in the State Income System and its Impact on Iranian Economic. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies , 4(15):132-115. [In Persian]

47. Zîrek, M. (2015). The Risk Pathology of the Iranian Economy Based on the General Policies of Resistance Economics. Economic Journal, 15(9-10): 47-76. [In Persian]