تحلیل ویژگی‌‌های رهبری امام خمینی از منظر روانشناسی سیاسی

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مسعود اخوان کاظمی ¹ (دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
امید شکرانه ارزنقی ² (کارشناسی ارشد جامعه‌‌شناسی انقلاب اسلامی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)

تاريخ الإرسال : 09 الخميس , جمادى الأولى, 1442 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: رهبری, نظریه کاریزماتیک, روانشناسی سیاسی, ماکس وبر, امام خمینی, آلفرد آدلر,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر، بررسی مؤلفه‌‌های رهبری و رفتار سیاسی امام خمینی از منظر نظریه‌‌پردازان روان‌‌شناسی سیاسی و علوم سیاسی بود. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین ماهیت، شخصیت و رفتار سیاسی رهبری امام خمینی و علت تأثیرگذاری عمیق وی در تحولات اجتماعی و فرهنگی- سیاسی پرداخته شده است. بررسی تطبیقی دو نظریه آلفرد آدلر و ماکس وبر با ویژگی‌‌های رهبری امام خمینی نشان داد که از استرتژی‌‌های مناسب رفتار سیاسی امام خمینی می‌‌توان به تکلیف‌‌گرایی، عدالت، تهذیب نفس، پرهیز از ریاکاری، سبک زندگی، خلاقیت، قاطعیت و مواردی از این قبیل اشاره کرد. امام خمینی برخلاف رهبران کاریزمایی و برخلاف نظریه ماکس وبر، منبع مشروعیت را با لحاظ نقش تثبیتی مردم، الهی و نه شخصی می‌‌دانستند و به شدت با مریدپروری و پیروان‌‌سازی و نگرش توده‌‌ای و انفعال‌‌طلب به مردم مخالف بودند‌‌.

المصادر:

اخوان کاظمی، بهرام (1396). تبیین نظری رهبری امام خمینی از زاویه نقد نظریه رهبری کاریزماتیک. مطالعات انقلاب اسلامی، 14(50)، ص26-7.

افتخاری، اصغر؛ مرتضوی امامی، سید علی (1391). مقایسه نظریه اقتدار کاریزماتیک با رهبری امام خمینی. پژوهش‌‌های انقلاب اسلامی، 1(1)، ص28-9.

برزگر، ابراهیم (1389). روان‌‌شناسی سیاسی. تهران: نشر سمت، چاپ دوم.

بنی جمالی، احمد (1388). درآمدی بر روان‌‌شناسی سیاسی رهبران. علوم سیاسی، 8، ص74-59.

پیرعلی، محمد (1392). ‏‏نگاهی به چارچوب شناختی ‏‏هنجاری و رویکردهای اکتشافی و تجویزی ناظر بر‏ ‏‏آینده‏‎ ‎‏نگری در وصیت‌‌نامه امام خمینی‏. حضور، 84، ص51-38.

پیروز، علی آقا (1391). رویکرد مدیریتی به رهبری امام خمینی. تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

حسینی، مریم السادات (1392). اندیشه سیاسی امام خمینی. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری.

خامنه‌‌ای، سید علی (23/04/1368). پیام به ملّت ایران به مناسبت چهلمین روز ارتحال امام خمینى. قابل دسترس در:

https://farsi.khamenei.ir/newspart-index-old?id=2141&nt=4&year=1368&tid=1425#517

خمینی، سید روح‌‌الله (1389). صحیفه امام (بیانات، پیام‌‌ها، مصاحبه‌‌ها، احکام، اجازات‏‏ شرعی و نامه‌‌ها)‏. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی‏‏، چاپ و نشر عروج، ج5، 20.

راین، آلن (1382). فلسفه علوم اجتماعی. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: صراط، چاپ سوم.

رحیمیان، حسن (1373). در سایه آفتاب. تهران: موسسه پاسدار اسلام.

سهرابی، فرامرز (1387). بررسی شخصیت امام خمینی براساس رویکرد پدیدار شناختی مزلو. حضور، 64، ص181-149.

سیاسی، علی اکبر (1377). نظریه‌‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. تهران: مؤسسه انتشارات تهران، چاپ چهاردهم.

شفیع‌آبادی، عبداله (1386). نظریه‌‌های مشاوره و روان درمانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

شولتز، دوآن؛ شولتس، سیدنی آلن (1392). نظریه‌‌های شخصیت. ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: نشر ویرایش.

شیداییان، حسن (1387). نگاهی کوتاه بر نوآوری‌‌های امام خمینی در نظریه‌‌پردازی و رهبری انقلاب. حصون، 18، ص65-52.

عباسی، محمد؛ مسعودی‌‌نیا، محمد (1397). شخصیت‌‌شناسی از منظر روانشناسی سیاسی: مطالعه موردی ویژگی‌‌های شخصیتی و رفتاری امام خمینی. پژوهش‌‌های نوین روانشناختی، 13(51)، ص162-137.

غفاری هشجین، زاهد؛ قاسم‌‌پور، رمضان؛ کشاورز شکری، عباس (1396). مؤلفه‌‌های رفتار سیاسی امام خمینی در جذب افراد براساس دیدگاه آلفرد آدلر. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 7(25)، ص24-1.

فرازی، صادق (1384). عدالت اجتماعی در مکتب سیاسی امام خمینی. حصون، 3، ص153-129.

فراهانی، مجتبی (1387). سلسله موی دوست (خاطرات دوران تدریس امام خمینی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

فرهمندی در امام انقلابی (1395). پایگاه اینترنتی جوان آنلاین. قابل دسترس در:

https://www.javann.ir/003Pl9

فروند، ژولین (1362). جامعه‌‌شناسی ماکس وبر. ترجمه عبدالحسین نیک‌‌گهر. تهران: نشر نیکان.

کاتم، مارتا و همکاران (1386). مقدمه‌‌ای بر روانشناسی سیاسی. ترجمه سید کمال خرازی و جواد علاقبند. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

کریمی، یوسف (1384). روان‌‌شناسی شخصیت. تهران: انتشارات پیام نور، چاپ پانزدهم.

کریمی، یوسف (1385). تاریخچه و مکاتب روانشناسی. تهران: انتشارات پیام نور، چاپ هفتم.

مصطفایی، عبدالمحمد (1389). تعامل و همبستگی اجتماعی در مکتب امام خمینی. حضور، 72، ص162-137.

Weber, M., (1971). Economie et societe. Paris: plon.