نظریه حاکمیت سیاسی ولی فقیه در اندیشه فقهی ملااحمد نراقی

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

عظیم ایزدی اودلو ¹ (استادیار، گروه معارف، واحد سراب، دانشگاه آزاد اسلامی، آذربایجان شرقی، ایران)
بهنام بهاری اودلو ² (استادیار، گروه معارف، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.)

تاريخ الإرسال : 13 الثلاثاء , ذو الحجة, 1443 تاريخ التأكيد : 25 الأربعاء , صفر, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الجمعة , صفر, 1444

الکلمات المفتاحية: ولایت فقیه, حاکمیت سیاسی, ملااحمد نراقی, ولی فقیه, عصر قاجار,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر بررسی نظریه حاکمیت سیاسی ولی فقیه در اندیشه فقهی ملااحمد نراقی در کتاب عوائد الایام ایشان است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که ملااحمد نراقی، نخستین فقیهی است که نظریه ولایت فقیه را به صورت جدی و اصولی مورد نظریه‌پردازی قرار داده و از ولایت همه‌جانبه و تکفّل قدرت توسط فقیه در عصر غیبت بحث نموده است. بنابراین، آنچه نراقی را به عنوان یک فقیه، یگانه و منحصر به فردی می‌سازد، ادعای او در طرح و تدوین نظریه ولایت فقیه در معنای کشورداری و زمامداری سیاسی است. نراقی در بیان ابعاد گوناگون نظریه ولایت فقیه و اقامه دلیل‌های آن، از فقها و مجتهدان پیشین سبقت گرفت و به نظریه سیاسی شیعه، فزونی و جلوه‌‌ای خاص و تازه بخشید. بدین ترتیب، دیدگاه نراقی از حاکمیت سیاسی ولی فقیه در نوع خود حرکتی نو در عرصه فقه به وجود آورد و ولایت فقیه، ساختاری نوین پیدا کرد و به تدریج به نظریه مسلّط و رایج در مباحثات فقها در حوزه اندیشه سیاسی تبدیل گردید. بنابراین، هرچند طرح نظریه حاکمیت سیاسی ولی فقیه در دوره قاجاریه از سوی ملااحمد نراقی بیشتر جنبه نظری و آرمانی داشت، ولی در دوره‌های بعدی به تاثیرگذارترین باور سیاسی تبدیل شد که پیروزی انقلاب اسلامی 57 ایران، تبلور چنین نگرشی در فقه سیاسی شیعه بود.

المصادر:

‌‌الگار، حامد (1356). دین و دولت در ایران؛ نقش علماء در دوره قاجاریه. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: انتشارات توس.

‌‌بلک، آنتونی (1386). تاریخ اندیشه‌های سیاسی اسلام: از عصر پیامبر تا امروز. ترجمه محمدحسین وقار. تهران: اطلاعات.

جعفریان، رسول (1387). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. تهران: نشر علم.

حایری، عبدالهادی (1372). نخستین رویارویی اندیشه‌گرایان ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب. تهران: امیرکبیر.

خمینی، سید روح‌الله (1373). ولایت فقیه. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

رحمانیان، داریوش (1391). تاریخ تفکر سیاسی در دوره قاجاریه. تهران: دانشگاه پیام نور.

زرگری‌نژاد، غلامحسین (1373). تحولات اندیشه سیاسی در عصر قاجار. پایان‌نامه دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

زرین کوب، عبدالحسین (1363). دنباله جستجو در تصرف ایران. تهران: امیرکبیر.

سیوری، راجر (1379). ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. تهران: نشر مرکز.

فیرحی، داود (1381). دیدگاه فقهی و اندیشه سیاسی فاضل نراقی. آینه پژوهش، 13(1)، ص27-4.

کاظمی موسوی، احمد (1363). زندگی و نقش فقاهتی ملااحمد نراقی. نشر دانش، 4(3)، ص5-9.

کلانتری، ابراهیم (1394). ولایت فقیه: پرسش‌ها و پاسخ‌ها. قم: نشر معارف.

مصباح یزدی، محمدتقی (1378). ولایت فقیه و خبرگان. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ج2.

مهاجرنیا، محسن (1381). اخلاق مدنی در اندیشه سیاسی ملااحمد نراقی. علوم سیاسی، شماره 17، ص66-55.

‌‌نراقی، ملااحمد (1331). عوائد الایام. قم: مکتبة بصیری.

نراقی، ملااحمد (1365). حدود ولایت حاکم اسلامی (ترجمه مبحث ولایت فقیه از کتاب عوائد الایام). تهران: وزارت ارشاد اسلامی.

نراقی، ملااحمد (1374). معراج السعادة. قم: هجرت.

‌‌نراقی، ملااحمد (1378). حدود ولایت حاکم اسلامی (ترجمه مبحث ولایت فقیه از کتاب عوائد الایام). مرتضی حاجعلی‌فرد. تهران: نشر کنگره.

نصیری، محمد و همکاران (1394). رهیافت تحلیلی به وصیتنامه سیاسی- الهی امام خمینی. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.