الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، الگویی گفتمانی در راستای تحول همه جانبه

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مصطفی مطهری خوشینانی ¹ , جهانبخش ایزدی ²

1 - دانشجوی دکترای علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران.

تاريخ الإرسال : 17 الخميس , شوال, 1440 تاريخ التأكيد : 17 الخميس , شوال, 1440 تاريخ الإصدار : 17 الأربعاء , رمضان, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

هدف اصلی پژوهش حاضر، واکاوی مفهومی مبانی و مبادی گفتمانی الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت بوده و در این راستا، تلاش کرده تا به این سوال اساسی پاسخ دهد که افق‌های مورد نظر در الگویِ بومی اسلامی – ایرانی پیشرفت بر کدام عناصر و شاخص‌ها تاکید دارد؟ گفتمان‌سازی درباره الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت، مدیریت تولید علوم بومی (اسلامی – ایرانی) و طراحی و اجرای الگوی مدیریت تحول در جهت پیاده‌سازی اهداف از جمله مواردی است که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، در حالی که گفتمان عدالت و پیشرفت و نیز الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت در حال تبدیل شدن به گفتمانی مرجع و هژمون در فضای سیاستگذاری و مدیریت اجرایی دولت و در عرصه عمومی و اجتماعی ایران است، نباید فراموش کرد که پیشنهاد و دغدغه جایگزین الگوی بومی با رویکرد اسلامی - ایرانی برای تحول و توسعه از شکل غربی آن، زمینه اصلی گفتمان بومی‌گرایی مفصل‌بندی شده پس از انقلاب اسلامی را تشکیل می‌دهد. شناخت متراکم و واقع بینانه‌ای از تجربیات کشور در طول چهار دهه بعد از انقلاب، در برخی از نهادسازی‌ها و اصلاح ساختارها مانند ترسیم چشم‌انداز بیست‌ساله و تدوین سیاست‌های اصل ۴۴ و هدفمند کردن یارانه‌ها می تواند در تدوین هرچه بهتر الگوی پیشرفت کشور نقش کلیدی و موثری ایفا کند. در مدل فکری - عملی اسلامی – ایرانی پیشرفت، مضامین نظری از بومی شدن، بومی‌گرایی، بومی سازی و بومی نگری با گزاره‌های کلیدی از موضوع گفتمانی را می‌توان براحتی در آن شناسایی کرد.

المصادر:

1.    ارشاد، فرهنگ (1378). بومی‌شدن علم و سهم دانشگاه در این جریان. مجموعه مقالات دانشگاه، جامعه و فرهنگ انسانی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (صص20-23).
2.    اعرابی، سید محمد (1392). الگوهای فرایندی و نتیجهای در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، گفتارهایی در مبانی، مفاهیم و روششناسی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. معاونت برنامه‌ریزی امور تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: انتشارات برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور.
3.    امرائی، حسن (1388). مهندسی سیاست. تهران: نشر شوکا.
4.    انجمن جامعه‌شناسی ایران (1389). علم جهانی، امکان یا امتناع. تهران: مجموعه مقالات همایش علم بومی جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
5.    بروجردی، مهرزاد (1377). روشنفکر ایرانی و غرب. ترجمه جمشید شیرازی، تهران: نشر فرزان.
6.    بروجردی، مهرزاد (1388). گفت‌وگو: روشنفکری ناکام، بومی‌گرایی و روشنفکران ایرانی. مهرنامه، شماره اول.
7.    بنتون، تد، و کرایب، یان (1384). فلسفه علوم اجتماعی، بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی. ترجمه شهناز مسمی پرست و محمود متحد، تهران: نشر آگاه.
8.    بهروز لک، غلامرضا (1386). اسلام سیاسی و جهانی‌شدن. فصلنامه مطالعات راهبردی، 9(31)، 145-171.
9.    بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، برگرفته از تارنمای WWW.Khamenei.ir.
10.    خوشروزاده، جعفر (1383). انقلاب اسلامی از نظریه‌پردازی توسعه تا توسعه نظریه‌پردازی. مجله اندیشه انقلاب اسلامی، 9، 157-176.
11.    سبزی، داود، و جمشیدی، محمدحسین (1393). بنیادهای فرهنگی- معرفتی بومی‌سازی نظریه‌های علوم انسانی. ماهنامه معرفت، 198، 13-28.
12.    سنچولی، زینب (1392). تبیین ماهیت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. فصلنامه الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 2(3)، 79-104.
13.    شجاعی زند، علی رضا، و قجری، حسین‌علی (1387). قابلیت‌های تحلیل گفتمانی در بررسی پدیده‌های فرهنگی – اندیشه‌ای (با تأکید بر گفتمان هژمونیک‌شده در انقلاب اسلامی). پژوهشنامه متین، 40، 63 -90.
14.    طباطبائی، سید حبیب‌الله، و قادری، رضا (1389). الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، چیستی و چگونگی. نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی، دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی (صص185-194).
15.    ظهیری، سید مجید (1380). رویکرد دینی به آرمان توسعه‌یافتگی و مقایسه آن با توسعه غربی. مجله اندیشه، 7(3)، 73 -83 .
16.    عظیمی، حسین (1378). ایران امروز در آینه مباحث توسعه. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
17.    علی‌احمدی، علیرضا (1390). پیش‌طرح الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت. تهران: نشر تولید دانش.
18.    عمادی، محمدحسین، و عباسی، اسفندیار (1378). حکمت دیرین در عصر نوین، کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار. جلد اول، وزارت جهاد سازندگی، تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
19.    عنبری، موسی (1394). موانع معرفتی بوم‌اندیشی توسعه در ایران. برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6(22)، 51-78.
20.    فاضلی، نعمت‌الله (1388). انسان شناسی مدرن در ایران معاصر. تهران: نشر آفتاب.
21.    فاضلی، نعمت‌الله (1388). گفتمان مسأله بومی، مسأله بومی‌سازی علوم اجتماعی از رویکرد مطالعات فرهنگی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 3(1)، 84 - 96.
22.    فراستخواه، مقصود (1388). مقایسه سه گذرگاه معرفتی درباره دانش بومی در ایران، با تأکید بر تحولات مفهومی، ساختی و کارکردی علم. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 3(1)، 97–110.
23.    قزلسفلی، محمدتقی (1390). فلسفه سیاسی، مناقشه‌های نظری در عصر جهانیشدن. تهران: انتشارات رشد آموزش.
24.    گل‌محمدی، احمد (1386). جهانیشدن فرهنگ، هویت. تهران: نشر نی.
25.    متن ابلاغیه سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه، برگرفته از http://farsi.khamenei.ir، در تاریخ 21/10/1387.
26.    مرکز الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت (1391). چیستی و مفهوم الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت و نقشه راه و فرایند طراحی، تدوین، تصویب و پایش الگو. تهران: معاونت هماهنگی و نظارت فرایندی.
27.    میر معزی، سید حسین (1389). الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت و اسلامی‌سازی علوم انسانی. نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی، دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی، 61 - 74.
28.    میرسپاسی، علی (1384). تأملی در مدرنیته ایرانی، بحثی درباره گفتمان‌های روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران. ترجمه جلال توکلیان، تهران: انتشارات طرح نو.
29.    هادوی تهرانی، مهدی (1377). اقتراح دین و توسعه. فصلنامه قبسات، 7، 2-25.
30.    هزارجریبی، جعفر، و صفری شالی، رضا (1392).«گفتمان عدالت در لوایح برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی (با تأکید بر کاهش و محرومیت). فصلنامه علوم اجتماعی، 61، 1–44.
31.    Ashcroft, B. (1998). Key Concepts in postcolonial studies. London: Routledge.
32.    Bury, J. B. (1920). The idea of progress, an Inqiry into its Origin and Growth. London: Macmillan & Co.
33.    Cerbaro, R., Henrique, W., & Jamie, L. (2016). The idea of progress: A theoretical and concise goal – structure model. Current Research in Psychology,7(1), 12-17.
34.    Howarth, D., & Stavrakakis, Y. (2000). Introducing discourse theory and political analysis. In Discourse theory and political analysis. Edited by David R. Howarth; Aletta J. Norval & Yannis Stavrakakis, Manchester: Manchester University Press.
35.    Johnson, G. (2008). A brief history of the idea of progress. The Occidental Quarterly, 8(1), 7-16.

1. AliAhmadi, A. (1390). Preview of the Islamic-Iranian model of progress. Tehran: knowledge Production Publication. [in Persian]


2. Anbari, M. (1394). Epistemic Obstacles to development indigenization in Iran. Welfare Planning and Social Development, 6 (22), 51-78. [in Persian]


3. Arabi, S. M. (1392). Procedural and resultative models in Islamic-Iranian model of progress, speeches about foundations, concepts and methodology of Islamic-Iranian model of progress. Planning deputy of development issues for Islamic-Iranian model of progress. Tehran: Publications of Presidential Strategic Planning and Control. [in Persian]


4. Ashcroft, B. (1998). Key Concepts in postcolonial studies. London: Routledge.


5. Azimi, H. (1378). Iran’s today in reflection of development topics. Qom: Islamic Culture Publishing Office. [in Persian]


6. Banton, T., & Craib, Y. (1384). Social sciences philosophy, the philosophical Foundations of social thought. Translation of Shahnaz Mossama Parast and Mahmod Mottahed. Tehran: Agah Publication. [in Persian]


7. Behroz Lak, Gh. (1386). Political and Universal Islam. Strategic Studies Journal, 9 (31), 145-171. [in Persian]


8. Brojerdi, M. (1377). Iranian intellectuals and the West. Translation of Jamshid Shirazi, Tehran: Farzan publication. [in Persian]


9. Brojerdi, M. (1388). Discussion: Failed enlightenment, Nativism, and Iranian’s intellectuals. Mehrname, No. 1. [in Persian]


10. Bury, J. B. (1920). The idea of progress, an Inqiry into its Origin and Growth. London: Macmillan & Co.


11. Cerbaro, R., Henrique, W., & Jamie, L. (2016). The idea of progress: A theoretical and concise goal – structure model. Current Research in Psychology,7(1), 12-17.


12. Emadi, M. H., & Abbasi, E. (1378). Old wisdom in modern time, Application of indigenous knowledge in sustainable development. First Vol., Ministry of Construction Jihad, Tehran: Research Centre and Study of Rural Matters. [in Persian]


13. Emraie, H. (1388). Policy engineering. Tehran: Shuka Publication. [in Persian]


14. Ershad, F. (1378). Science indigenization and university contribution in this current, University Articles’ Collection, Society and Human Culture, the Ministry of Science, Research and Technology (pp. 20-23). [in Persian]


15. Farasatkhah, M. (1388). Comparison of three episodic passages about indigenous knowledge in Iran with emphasis on conceptual, constructive, and functional developments of science. Journal of Iranian Social Studies, 3 (1) 97-110. [in Persian]


16. Fazeli, N. A. (1388). Indigenous issue discourse, social science indigenization issue from perspective of cultural studies. Journal of Iranian Social Studies, 3 (1), 84-96. [in Persian]


17. Fazeli, N. A. (1388). Modern Anthropology in contemporary Iran. Tehran: Aftab Publication. [in Persian]


18. Ghezelsofla, M. T. (1390). Political philosophy, Theoretical controversies in the age of globalization. Tehran: Roshd Publication. [in Persian]


19. Golmohammadi, A. (1386). Globalization of culture, identity. Tehran: Ney Publication. [in Persian]


20. Hadavi Tehrani, M. (1377). Religion and development improvisation. Qabasat Journal, 7, 2-25. [in Persian]


21. Hezarjaribi, J., & Safaishali, R. (1392). The justice discourse in bills of development plans after Islamic Revolution (with Emphasis on Reducing Deprivation). Journal of Social Sciences, 61, 1-44. [in Persian]


22. Howarth, D., & Stavrakakis, Y. (2000). Introducing discourse theory and political analysis. In Discourse theory and political analysis. Edited by David R. Howarth; Aletta J. Norval & Yannis Stavrakakis, Manchester: Manchester University Press.


23. Iranian Society of Sociology (1389). Universal Science, Possibility or Refusal. Tehran: Collection of indigenized science Research, Academic jihad Centre for Teacher Training. [in Persian]


24. Johnson, G. (2008). A brief history of the idea of progress. The Occidental Quarterly, 8(1), 7-16.


25. Khoshrozadeh, J. (1383). Islamic Revolution from development theorizing to theorizing development. Islamic Revolution Thought Journal, 9, 157-176. [in Persian]


26. Mir Moezzi, S. H. (1389). Model of Islamic-Iranian development and Islamization of humanities. The first Meeting of Strategic Thoughts, Secretaries of Strategic Thoughts Meeting, 61-74. [in Persian]


27. Mir Sepasi, A. (1384). A Deliberation on Iran’s modernization, a debate on intellectual discourses and modernization policy in Iran. Translation of Jalal Tavakolian, Tehran: Tarhenew Publication. [in Persian]


28. Model of Islamic-Iranian Development Centre (1391). What and the Concept of Model of Islamic-Iranian Development and Plan, and Design, Develop, Approve, and Monitor Process of the Pattern. Tehran: Deputy of Procedural Regulation and Monitor. [in Persian]


29. Sabzi, D., & Jamshidi, M. H. (1393). Cultural-Epistemic Foundations of indigenization of Humanities Theories. Marifat Magazine, 198, 13-28. [in Persian]


30. Sancholi, Z. (1392). Explaining the nature of Islamic-Iranian Model of Progress. Journal of Model of Islamic-Iranian Development, 2(3), 79-104. [in Persian]


31. Shojai Zand, A., & Ghajari. H. A. (1387). Capabilities of discourse analysis in the study of cultural-thinking phenomena (with Emphasis on Hegemonic Discourse in Islamic Revolution). Matin Research Journal, 40, 63-90. [in Persian]