تطوّر شخصیّت لیلی در منظومه های لیلی و مجنون
الموضوعات :علی محسنی فسقندیس 1 , علیرضا مظفری 2 , عبدالناصر نظریانی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
الکلمات المفتاحية: داستان, روایت, شخصیت, لیلی و مجنون.,
ملخص المقالة :
بسامد داستان لیلی و مجنون در ادبیات فارسی بسیار است. داستان لیلی و مجنون از قرن چهارم هجری قمری مورد توجّه شاعران و ادیبان ایرانی قرار گرفته و در آثار آنان آمده است. تحول و تطور روایت و شخصیّتها و مضامین در داستانها و حکایتهای لیلی و مجنون در ادب پارسی و هچنین ارتباط آن منظومهها با شرایط مکانی و زمانی که داستان در آن سروده شده است و تفاوت آن با اصل روایت و مکان وقوع داستان عربی آن میتواند در شناخت بهتر و متفاوت از حکایتهای نگاشته شده با نام مشترک لیلی و مجنون کمک کند. در این پژوهش بررسی تغییرات شخصیّت لیلی در بیان شاعران پارسی زبان هدف اصلی نگارش آن به شمار میآید. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که منظومه لیلی و مجنون در طول تاریخ ادب فارسی در اشعار شاعران، با توجه به آنچه که از نظامی تقلید کردهاند، جز در موارد جزئی تغییر آنچنانی نداشته است و همگی در مورد وضعیت مکانی و فرهنگی و نیز محتوای منظومه که عشق بیبدیل است، اتفاق نظر داشتهاند. لکن تفاوت های باریک و جالبی در شخصیّت لیلی در اشعار شاعران وجود دارد.
کتاب¬ها
ابن قتیبه دینوری، ابومحمد عبدالله. (1964 م). الشّعر و الشّعرا، بیروت: دارالثقافه.
اسکولز، رابرت. (1387). عناصر داستان، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
اصفهانی، ابوالفرج. (1364 هـ.ق 1928 م). الاغانی، قاهره: دارالکتب المصریه.
براهنی، رضا. (1362). قصه¬نویسی، تهران: البرز.
تولان، مایکل جی. (1383). درآمدی نقادانه و زبان¬شناختی بر روایت، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نشر بنیاد سینمایی فارابی.
جامی، عبدالرحمن. (۱۳۶۶). هفت اورنگ، تصحیح مرتضی عسگری گیلانی، تهران: انتشارات سعدی.
دهلوی، امیرخسرو. (1964م). مجنون و لیلی، به کوشش احمد اوغلو محرم اف، مسکو: دانش.
ستاری، جلال. (1366). حالات عشق مجنون، تهران: نشرتوس.
شریعتمداری، علی. (1344). روانشناسی تربیتی، اصفهان: مشعل.
عبدی بیگ شیرازی، خواجه زین العابدین علی نویدی. (1967م). مجنون لیلی، ابوالفضل هاشم اوغلو رحیم اف، مسکو: دانش.
قاسمی گنابادی، محمد قاسم. (1393). لیلی و مجنون، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
مثالی کاشانی. (1391). منظومه لیلی و مجنون مثالی کاشانی، بکوشش حسین قران¬پور آرانی، کاشان: نشر دانشگاه کاشان.
مکتبی شیرازی. (۱۳۷۹). لیلی و مجنون، تهران: نشر قطره.
میرصادقی، جمال. (1376). عناصر داستان، تهران: سخن.
میرصادقی، جمال. (1377). ادبیات داستانی، تهران: علمی.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1385). خمسه نظامی، به کوشش ا.برتلس، تهران: ققنوس.
نظری دارکولی، محمدرضا. (1391). راهنمای داستان¬نویسی، تهران: نشر آریابان.
نفیسی، علی¬اکبر. (1343). فرهنگ ناظم¬الاطبا، تهران: خیام.
هاتفی، عبدالله. (۹۰۶ ه). لیلی و مجنون هاتفی، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، شماره 2542، [نسخه خطی] تالیف ۸۹۷ هجری، تاریخ تحریر ۹۰۶ هجری.
مقالات
بهمنی مطلق، یدالله. (1388). کنش‌ها و منش‌ها در خسرو و شیرن و لیلی و مجنون. کتاب ماه ادبیات، 3(34)، 81-86.
ثروتیان، بهروز. (1379). راز عشق لیلی و مجنون در مثنوی لیلی و مجنون نظامی گنجه‌ای. هنر، 20(46)، 10-29.
حجازی، میرمحمد. (1309). کشف ادبی (مآخذ داستان لیلی و مجنون). شرق، 3(۳)، 142-148.
حسین، طه. (1380). هویّت تاریخی مجنون. شعر، 9(29)، 38-43.
ذوالفقاری، حسن. (1388). مقایسه چهار روایت لیلی و مجنون نظامی امیر خسرو جامی و مکتبی. پژوهش¬های زبان و ادبیات فارسی، 1(1)، 59-82.
ستودیان، مهدی. (1384). جلوه‌هایی نو از داستان لیلی و مجنون در آثار عطار نیشابوری. ادبیات فارسی، 2(6)، 78-89.
کراچکوفسکی، ایگناتای یولیانوویچ. (1368). تاریخ اولیه داستان لیلی و مجنون در ادبیات عرب. معارف، 5(17-16)، 120-167.
ناصری، فرشته، و فرزاد، عبدالحسین. (1392). تحلیل جلوه¬های ادبیات غنایی در سه منظومۀ نظامی با تکیه بر نقش زن (خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت¬پیکر)، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، 5(15)، 185-213.
نوروزی، خورشید. (1386). نقد و تحلیل شرح‌های لیلی و مجنون نظامی گنجوی. ادبیات عرفانی و اسطوره¬شناختی، 3(7)، 84-100.
References
Books
Abdi Bey Shirazi, K. Z. A. N. (1967). Majnoon Leila, Abolfazl Hashemoglu Rahimov, Moscow: Danesh. [In Persian]
Braheni , R. (1983). Fiction writing, Tehran: Alborz. [In Persian]
Dehlavi, A. Kh. (1964). Majnoon and Leila, by Ahmad Oglu Muharramov, Moscow: Danesh. [In Persian]
Ghasemi Gonabadi, M. Gh. (2014). Leila and Majnoon, Hamedan: Bu Ali Sina University. [In Persian]
Hatefi, A. (1906). Hatafi' Leila and Majnoon, Central Library of the University of Tehran: No. 2542, [manuscript], date of writing 906 AH. [In Persian]
Ibn Qutaybah Dinuri, A. M. A. (1964). Poetry and Poets, Beirut: Dar al-Thaqafa. [In Persian]
Isfahani, A. (1928). Al-Aghani, Egypt, Cairo: Egyptian Library. [In Persian]
Jami, A. (1987). Haft Orang (Seven Thrones), edited by Morteza Asgari Gilani, Tehran: Saadi Publications
Maktabi, Sh. (2000). Leila and Majnoon, Tehran: Qatreh Publishing.
Mesali, K. (2012). Leila and Majnoon poem, by the effort of Hossein Quranpour Arani, Kashan: Kashan University Press. [In Persian]
Mir Sadeghi, J. (1997). Elements of the story, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Mir Sadeghi, J. (1998). Fiction writing, Tehran: Scientific . [In Persian]
Nafisi, A. A. (Nazim al-Atab). (1964). Farhang Nazim al-Ataba, Tehran, Khayyam. [In Persian]
Nazari Darkoli, M. R. (2012). Story Writing Guide, Tehran: Ariaban Publishing. [In Persian]
Nezami Ganjaviyei, E. Y. (2009). Khamseh Nezami, by A. Bertels, third edition, Tehran: Gognus. [In Persian]
Sattari, J. (1987). Cases of Insane Love, Tehran: Nashratous. [In Persian]
Scholes ,R. (2008). Elements of the story, Trans. Farzaneh Taheri. Central Tehran. [In Persian]
Shariatmadari, A. (1985). Educational Psychology, Isfahan: Mashal. [In Persian]
Tolan, Michael J. (2004). A Critical and Linguistic Introduction to Narrative, Trans. Abolfazl Houri, Tehran: Farabi Cinema Foundation Publication. [In Persian]
Articles
Absolute Bahmani, Y. A. (2009). Actions and characters in Khosrow, Shiren, Laili, and Majnoon. Monthly Book of Literature, 3(34), 81-86. [In Persian]
Hijazi, M. M. (1930). Literary discovery (sources of the story of Lily and Majnoon). East, 3(3), 142-148. [In Persian]
Hossein, Taha. (2001). The historical identity of Majnoon. Poetry, 9(29), 38-43. [In Persian]
Krachkovsky, I. Y. (1989). The early history of the story of Lili and Majnoon in Arabic literature. Education, 5(17-16), 120-167. [In Persian]
Naseri, F., & Farzad, A. H. (2012). Analyzing the effects of lyrical literature in three military poems based on the role of women (Khosro and Shirin, Laili and Majnoon, Haft-Pikar), interpretation and analysis of Persian language texts and literature (Dehkhoda), 5(15), 185-213. [In Persian]
Norouzi, Kh. (2007). Criticism and analysis of Layli and Majnoon Nezami Ganjavi's descriptions. Mystical and mythological literature, 3(7), 84-100. [In Persian]
Sarvatian, B. (2000). The secret of Laili and Majnoon's love in the Masnavi of Laili and Majnoon Nizami Ganjai. Art, 20(46), 10-29. [In Persian]
Sotodian, M. (2005). New effects of the story of Lily and Majnoon in the works of Attar Neishabouri. Persian literature, 2(6), 78-89. [In Persian]
Zulfiqari, H. (2009). Comparison of four narrations of Laili and Majnoon Nizami by Amir Khosrow Jami and Maktabi. Persian Language and Literature Research, 1(1), 59-82. [In Persian]
