رمز و رازهای نبرد اسفندیار با ارجاسب
الموضوعات :رضا اشرف زاده 1 , مجتبی گلی آیسک 2
1 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 - عضو هیئت علمی دانشکدۀ مهارت و کارآفرینی سما، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد
الکلمات المفتاحية: اژدها, اژدهاکشی, خشکسالی, آب, زن/دختر,
ملخص المقالة :
در فرایند گذر از دوران اسطوره به حماسه، شاهد دگرگونی‌هایی در مظاهر اساطیری هستیم به طوری که در اسطوره، با تقابل ایزد و اهریمن روبرو هستیم اما این ثنویت، در نمود حماسی خویش، ساختاری منطقی می‌یابد و به تقابل پهلوان ایرانی با پادشاهی انیرانی مبدل می‌گردد. اسطورۀ اژدهاکشی یکی از این موارد است که در شاهنامه، نسج و نمودی حماسی می‌یابد؛ آن‌گونه که در اساطیر، اژدها یا موجودی اهریمنی موجب نابودی و سترونی زمین می‌گردد تا این‌که فر ایزدی، این اژدها یا اهریمن را شکست می‌دهد و موجب باروری زمین می‌گردد اما در حماسۀ رویارویی اسفندیار با ارجاسب اژدهاصفت، پهلوان به‌دین به عنوان فرۀ ایزدصفت موجب شکست اژدها یا اهریمن شده و پهنۀ زمین را از سترونی و خشکسالی می‌رهاند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی در پی اثبات اژدها بودن ارجاسب در خان هفتم اسفندیار و رویارویی پهلوان ایرانی با پادشاهی انیرانی در قالب تقابل ایزد و اهریمن است. در این حماسه، ارجاسب با اسارت خواهران اسفندیار به عنوان مظاهر باروری، موجب خشکسالی می‌شود. اسفندیار که نمودی ایزدی در اساطیر دارد با شکست ارجاسب اهریمنی موجب آزادسازی آب‌ها و سرسبزی زمین می‌گردد. لذا حماسۀ رویارویی اسفندیار با ارجاسب تورانی، شکل دگردیس‌یافتۀ اسطورۀ اژدهاکشی و تقابل خیر و شر به شمار می‌رود. بازکاوی ژرف‌ساخت داستان‌های شاهنامه ما را به شناخت بهتر بن‌مایه‌های اساطیر کهن ایرانی رهنمون می‌سازد.
