کاربست تطبیقی زمان روایت در لایۀ گفتمان در دو اثر روایی پله‌آس و ملیزاند و زال و رودابه بر اساس نظریۀ ژرارژنت

الموضوعات :

هانیه امینی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران.)
معصومه خدادادی مهاباد ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران.)
اشرف چگینی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران.)

تاريخ الإرسال : 05 الخميس , صفر, 1444 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , ربيع الثاني, 1444 تاريخ الإصدار : 09 الجمعة , جمادى الثانية, 1445

الکلمات المفتاحية: زمان روایت, فردوسی, زال و رودابه, پله‌آس و ملیزاند, ژرارژنت, مترلینک,

ملخص المقالة :

درک رویدادها و درونمایۀ هر داستان با زمان روایتگری آن ارتباط تنگاتنگی دارد. ژنت به عنوان تأثیرگذارترین نظریه‌پرداز در خصوص زمان متن در نقد روایت‌شناختی، کشف جزئیات زمان روایی را میسّر می‌سازد. هدف این جستار، بررسی تطبیقی زمان روایی با تأکید بر نظریۀ جامع ژنت و سازوکارهای ساختاریابی او در دو روایت پله‌آس و ملیزاند و زال و رودابه از سه منظر: ترتیب زمانی، دیرش و بسامد است تا قواعد عام زمان روایت و قانون‌مندی‌های آن واکاوی گردد. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و با تأکید بر وجوه اشتراک و افتراقِ کاربستِ شگرد رواییِ زمان روایت، به واکاوی تطبیقی و تحلیل دو داستان می‌پردازد. ساختار روایی این دو اثر، از منظر ژنت، سامان‌بندی زمانیِ متفاوتی دارند. اثر روایی پله‌آس و ملیزاند برخوردار از زمانمندی خطی منظمی است که به جنبۀ دراماتیک اثر، قدرت می‌بخشد اما در زال و رودابه شاهد برهم خوردن توالی زمانی رویدادها و گذشته‌گویی‌ها و آینده‌گویی‌های متعددی هستیم. بنابراین پله‌آس و ملیزاند برخلاف زال و رودابه، فاقد زمان پریشی است و شگرد دیرش در زمان روایت در دو داستان، مبتنی بر صحنه‌پردازی است و فرم نمایشی، این دو اثر را، تبدیل به متونی پُر گفت‌وگو کرده است. علاوه بر این،‌ بسامد نقل منفرد در دو روایت، وجه غالب است.

المصادر:

کتاب‌ها احمدی، بابک (1398) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز. استم، رابرت، بورگواین، فلیترمن، س (1377) «روایت فیلم‌شناسی» روایت و ضد روایت، ترجمۀ فتاح محمدی، تهران: بنیاد سینمایی فارابی. پاینده، حسین (1397) نظریه و نقد ادبی، درسنامه‌ای میان رشته‌ای، 2 جلدی، تهران: انتشارات سمت. پرینس، جرالد (1395) روایت‌شناسی، شکل و کارکرد روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: مینوی‌ خرد. تولان، مایکل (1398) روایت‌شناسی، درآمدی زبان‌شناختی- انتقادی، ترجمه دکتر سیده فاطمه علوی، دکتر فاطمه نعمتی، تهران: انتشارات سمت. حدیدی، جواد (1394) از سعدی تا آرگون، تأثیر ادبیات فارسی در ادبیات فرانسه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. سرامی، قدمعلی (1383) از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. فردوسی، ابوالقاسم (1366) شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، دفتر 1، نیویورک: انتشارات Bibliotheca Persica. مترلینگ، موریس (1394) مونا وانا و دو نمایشنامه دیگر، ترجمه وزیری بدری، ملاح حسینعلی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی. یان، مانفرد (1399) روایت‌شناسی، راهنمای خواننده به نظریۀ روایت، ابوالفضل حرّی، تهران: علمی‌ فرهنگی. مقالات افخمی، علی، و علوی، سیده فاطمه. (1382). زبان‌شناسی روایت. دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران)، 53(165)، 55-72. امینی، هانیه، خدادادی مهاباد، معصومه، و چگینی، اشرف. (1400). واکاوی تطبیقی عناصر داستان در رزمنامۀ غنایی زال و رودابه و تراژدی نمادگرای پله‌آس و ملیزاند. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(49)، 11-41. doi: 10.30495/dk.2021.1921326.2190 ترکمانی، حسینعلی، شکوری، مجتبی، و مهیمنی، مازیار. (1396). تحلیل روایت‌شناختی سوره نوح (ع) بر مبنای دیدگاه رولان بارت و ژرار ژنت. پژوهش‌های ادبی قرآنی، 5(3)، 91-116. سنچولی، احمد. (1394). بررسی ساختار داستان غنایی- حماسی زال و رودابه (با تکیه بر جنبه‌های غنایی آن). پژوهشنامه ادب غنایی، 13(24)، 189-210. doi: 10.22111/jllr.2015.2127 میرزایی، فرامرز، و مرادی، مریم. (1390). شگردهای روایتِ زمان در ادبیّات پایداری فلسطین. کاوش نامه ادبیات تطبیقی، 1(2)، 175-206. منابع انگلیسی Abbot, H, Porter (2002) The Cambridge Introduction to Narrative, London: Cambridge University press. Chatman, Seymour (1978) Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film, Ithaca and London: Cornell University press. Genette, Gerard (1980) Narrative Discourse: An Essay in Method, Trans. Jane E. Lewin, Ithaca: Cornell University Press. Genette, Gerard (1982) Figures of literary Criticism: Helping Students Engage with Challenging Texts, Portlan: Stenhouse Publishers. Genette, Gerard (1988) Narrative Discourse Revisited, trans. Jane E. Lewin, Ithaca: Cornell UP. Toolan, Michael.j. (1988) Narrative: A Critical Linguistic Introduction, Londen and New York: Routledge.

_||_

Books Ahmadi, Babak (2018) Text structure and interpretation, Tehran: Center Publications. [In Persian] Ferdowsi, Abulqasem (1987) Shahnameh, revised by Jalal Khaleghi Mutlaq, Volume 1, New York: Bibliotheca Persica Publications. [In Persian] Hadidi, Javad (1994) From Saadi to Argonne, The influence of Persian literature on French literature, Tehran: Academic Publishing Center. [In Persian] Maeterling, Morris (2014) Mona Vana and two other plays, Trans. Vaziri Badri, Mollah Hossein Ali, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian] Payandeh, Hossein (2017) Literary theory and criticism, an interdisciplinary textbook, 2 volumes, Tehran: Publications Samt. [In Persian] Prince, Gerald (2015) Narratology, the form and function of narration, Trans Mohammad Shahba, Tehran: Minoy Khord Publications. [In Persian] Sarami, Gadhamali (2013) From the color of the flower to the pain of the thorn, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian] Stem, Robert; Burgoyne; My flitter, S (1998) "Filmology Narrative". Narrative and anti-narrative, translated by Fattah Mohammadi, Tehran: Farabi Cinema Foundation. [In Persian] Tolan, Michael (2013) Narratology, a linguistic-critical introduction, Trans. Dr. Seyedah Fatemeh Alavi, Dr. Fatemeh Nemati, Tehran: Samat Publications. [In Persian] Yan, Manfred (2019) Narratology, reader's guide to the theory of narration, Abolfazl Harri, Tehran: Scientific and Cultural. [In Persian] Articles Afkhami, A., Alavi, S. F. (2003). Narrative Linguistics. Faculty of Literature and Human Sciences (Tehran), 53(165), 55-72. [In Persian] Amini, H., khodadadi Mahabaad, M., & Chegini, A. (2021). Comparative analysis of the elements of the story in the lyrical diary of Zal and Rudabeh and the symbolic tragedy of Pelleas and Melisande. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 13(49), 11-41. doi: 10.30495/dk.2021.1921326 .2190. [In Persian] Mirzaei, F., & Moradi, M. (2011). Methods of Narrating Time in the Literature of Palestinian Stability. Research in Comparative Literature, 1(2), 175-206. [In Persian] Sancholi, A. (2015). The Study of lyrical-epic Structure of the Story of Zal-va-roudabeh Regarding it lyrical Aspects. Lyrical Literature Researches, 13(24), 189-210. doi: 10.22111/jllr.2015.2127. [In Persian] Turkmani, H. A., Shakuri, M., & Mohimani, M. (2016). Narrative analysis of Surah Nuh based on Roland Barthes and Gerard Genette's point of view. Qur'anic Literary Research, 5(3), 116-91. [In Persian] Latin References Abbot, H, Porter (2002) The Cambridge Introduction to Narrative, London: Cambridge University press. Chatman, Seymour (1978) Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film, Ithaca and London: Cornell University press. Genette, Gerard (1980) Narrative Discourse: An Essay in Method, trans. Jane E. Lewin, Ithaca: Cornell University Press. Genette, Gerard (1982) Figures of literary Criticism: Helping Students Engage with Challenging Texts, Portland: Stenhouse Publishers. Genette, Gerard (1988) Narrative Discourse Revisited, trans. Jane E. Lewin, Ithaca: Cornell UP. Toolan, Michael.j. (1988) Narrative: A Critical Linguistic Introduction, London and New York: Routledge.