سیر تحول شخصیت و شخصیت پردازی در سه رمان منتخب جنگ (دفاع مقدس) دهۀ شصت تا نود

الموضوعات :

علی محمدیان ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی- ادبیات معاصر،دانشگاه شهرکرد، شهرکرد،ایران)
جهانگیر صفری ² (استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران)
اسماعیل صادقی ³ (استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.)

تاريخ الإرسال : 22 الأربعاء , شعبان, 1441 تاريخ التأكيد : 22 الأربعاء , شعبان, 1441 تاريخ الإصدار : 25 الجمعة , رجب, 1441

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

با شروع جنگ تحمیلی نوع ادبی به ویژه رمان جنگ شکل و نضج گرفت، که در طول سه دهۀ شصت تا نود با فراز و نشیب های فراوانی روبرو بوده؛ به نحوی که طی این سه دهه ضمن برخورداری از نگاه مثبت اندیش، منفی نگر و بینابین نویسندگان آنان به پدیده جنگ از لحاظ عناصر داستانی به خصوص در زمینۀ تکنیک شخصیت وشخصیت پردازی سیر تحولی به سمت تکامل پیموده است. با توجه به اهمیت این عنصرمهم داستانی و بررسی سیرتحول آن، در این مقاله با انتخاب سه رمان(نخل های بی سر،سفر به گرای 270 درجه، شطرنج با ماشین قیامت) که هریک نمایندۀ یک دهه به شمار می آیند به روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. نویسندگان این رمان ها با انتخاب اشخاص و افراد مورد نظر خود به عنوان شخصیت های داستانی ضمن ایجاد انسجام داستانی، نکته های پنهان وناپیدای شخصیت ها وجامعۀ پیرامون شان را به صورت واقعی، عینی و ملموس نشان می دهند. همچنین آنان در پرداخت شخصیت های داستانی خود ازدو روش مستقیم (توصیفی) ویا غیر مستقیم (نمایشی) و یا هر دو در قالب گفتار، رفتار، توصیف قیافۀ ظاهری و نام استفاده کرده اند. یافته ها نشان می دهد، شخصیت های داستانی در دهۀ اول بیشتر قالبی، نوعی و در حد تیپ هستند در حالی که شخصیت های داستانی دو دهۀ بعد از پویایی و جامعیت بیشتری برخوردارند ودارای شخصیت های ملموس تری می باشند. رمان های جنگ دهۀ هشتاد در پرداخت شخصیت ها موفق تر عمل کرده اند و در شخصیت پردازی غیر مستقیم به عنصر گفت وگو و رفتار بیشترین توجه را داشته اند.

المصادر:

1. احمدزاده، حبیب (1386) شطرنج با ماشین قیامت، چاپ پنجم، تهران: انتشارات سوره ی مهر.


2.  اخوت، احمد (1370) دستور زبان داستان، چاپ اول، تهران: برگ.


3. ایرانی، ناصر (1366) داستان، تعاریف، ابزارها و عناصر، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.


4. بارونیان، حسن (1387) شخصیت­پردازی در داستان­های کوتاه دفاع مقدس، چاپ اول، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس.


5. براهنی، رضا (1368) قصه ­نویسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات البرز.


6.  بیشاب، لئونارد (1378) درس­هایی دربارۀ داستان نویسی، ترجمه محسن سلیمانی، چاپ اول، تهران: سوره.


7.  پارسی نژاد، کامران (1378) ساختار و عناصر داستان، تهران: انتشارات حوزه ی هنری.


8.  حنیف، محمد (1389) جنگ از سه دیدگاه، نقد و بررسی 20 رمان و داستان بلند جنگ، چاپ اول، تهران: نشر صریر.


9.  ــــــــــــــــــــ (1389) کندوکاوی پیرامون ادبیات داستانی جنگ و دفاع مقدس، تهران: صریر.


10. 10.  خادمی کولایی، مهدی (1391) فرهنگ داستان­ نویسان دفاع مقدس، تهران: سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران، معاونت پژوهشی و ارتباطات فرهنگی، نشر شاهد.

11. داد، سیما (1375) فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ سوم، تهران: مروارید.

12. دستغیب، عبدالعلی (1379) به سوی داستان­نویسی بومی، چاپ اول، تهران: انتشارات سوره.

1. 13.  ــــــــــــــــــ (1383) کالبدشناسی رمان معاصر ایران: انتشارات سوره.

14. دقیقیان، شیرین دخت (1371) منشا شخصیت در ادبیات داستانی، چاپ اول، تهران: مؤلف.

1. 15.  دهقان، احمد (1375) سفر به گرای 270 درجه، چاپ تهران: (شورای مقاومت)، صریر.


2. 16.  زارفا، میشل (1386) جامعه ­شناسی ادبیات داستانی (رمان و واقعیت اجتماعی)، ترجمه نسرین پروینی،تهران: نشر سخن.


3. 17.  زاهدی مطلق، ابراهیم (1386) نسل باروت، گفت­وگو با نویسندگان دفاع مقدس، چاپ اول، تهران: انتشارات صریر.

18. سرشار، محمدرضا (1370) نیم نگاهی به هشت سال قصه جنگ، چاپ اول، تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

19. ــــــــــــــــــ (1377) الفبای قصه نویسی، ج 2، تهران: انتشارات پیام آزادی.

1. 20.  ـــــــــــــــــ (1381) در مسیر تندباد، تهران: پیام آزادی.


2. 21.  ـــــــــــــــــ (1387) ورود نویسنده به ساحت داستان و خروج شخصیت­ ها از آن، تهران: پیام آزادی.


3. 22.  سلیمانی، بلقیس (1380) تفنگ و ترازو، نقد و تحلیل رمان­ های جنگ، چاپ اول، تهران: نشر روزگار.

23. سلیمانی، محسن (1369) چشم در چشم آینه، تهران: امیرکبیر.

1. 24.  ــــــــــــــــ (1369) رمان چیست؟، چاپ دوم، تهران: نی.

25. ــــــــــــــــ (1376) فن داستان­نویسی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.

26. ــــــــــــــــ (1388) از روی دست رمان نویس، چاپ اول، تهران: هنر اسلامی.

27. سیگر، لیندا (1380) خلق شخصیت های ماندگار، ترجمه عباس اکبری، چاپ دوم، تهران: سروش.

28. شوهانی، علیرضا (1393) بررسی ده رمان دفاع مقدس، ایلام: انتشارات جوهر حیات حوزه هنری.

29. عبدالحسینی، سهیلا (1380) از نگاه آیینه، (مجموعه نقد رمان)، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان، دفتر هنر و ادبیات ایثار.

30. عبداللهیان، حمید (1381) شخصیت و شخصیت­ پردازی در داستان معاصر، تهران: نشر آن.

1. 31.  فراست، قاسمعلی (1363) نخل های بی سر، تهران، انجام کتاب.


2. 32.  فورستر، ادوارد مورگان (1369) جنبه های رمان، ترجمه ابراهیم یونسی، چاپ چهارم، تهران: نشر نگاه.


3. 33.  کوندرا، میلان (1388) هنر رمان، ترجمه پرویز همایون پور، چاپ دوم، تهران: گفتار.


4. 34.  موام، سامرست (1370) دربارۀ رمان و داستان کوتاه، ترجمه کاوه دهگان، چاپ پنجم، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.

مقالات

1. سعیدی، مهدی (1385) رویکردهای عمدۀ ادبیات داستانی جنگ، ماهنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، پاییز در زمستان، شمارۀ 7، صص. 21-36.


2. شوهانی، علیرضا (1389) سیری در رمان جنگ دهۀ 60، مجله تاریخ ادبیات، شمارۀ3، ص 65.


3. عبداللهیان، حمید (1380) شیوه ­های شخصیت پردازی، فصلنامۀ ادبیات داستانی، شمارۀ 54، سال نهم، ص 62.   


4. عبداللهیان، حمید (1381) داستان و شخصیت­پردازی در داستان، مجله دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران صص409-425.