تحلیل و تفسیر «وجهیت و صدای دستوری» در متون ادبی (آرش کمانگیر) و (درفش کاویان)

الموضوعات :

سیدحسین وحید عرب ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
احمد ذاکری ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی ، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)

تاريخ الإرسال : 25 السبت , جمادى الأولى, 1442 تاريخ التأكيد : 25 السبت , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

در تحلیل سبک شناسانۀ متن و بیان دیدگاه شاعر، واکاوی و شناخت مقوله های نحوی وجهیت و صدای دستوری اهمیت بسیاری دارد. هدف این مقاله کشف پیوند میان وجهیت با معنای سخن و چگونگی میزان قطعیت متن شعر و قاطعیت کلام شاعر است. برای یافتن چگونگی رابطۀ زبان شاعر با جهان بینی وی، با روش توصیفی-تحلیلی، سه متغیر نحوی وجهیت فعل، قید و صفت با دو صدای نحوی فعال و منفعلِ در بافت شعر دو منظومۀ ارزشمند ادب معاصر؛ آرش کمانگیر و درفش کاویان مورد بررسی قرارگرفت. یافته های حاصل از پژوهش، نشان داد که میان ساختارهای نحوی با محتوای سخن، یک رابطۀ همسو و مکمل بر قرار است. وجه اخباری به عنوان وجه غالب با درجه بیان قطعی از اسطوره آرش و قهرمانِ ملی کاوۀ آهنگر خبر می دهد که کسرایی و مصدق، با علاقۀ وافر و مبتنی بر نیاز جامعه، به باززایی آن اسطوره ها دست زده اند. پربسامدترین صدای دستوری، صدای منفعل است. اما از آنجا که در این تحقیق، همه جملاتِ حاوی فعل لازم و فعل اسنادی ماهیت منفعل ندارند، عکس معیار تشخیص عمل کرده و صدای فعال بر صدای منفعل غلبه می یابد و به موضع اقتدار کلام گویندهمی افزاید. از تلاقی دولایۀ نحوی در این دو اثرحماسی، چهار مولفه سبکیِ؛ نحو شعری پویا، صورت سبکی احساسی و آرمانگرا، دو دیدگاه امید و ناامیدی و دو موضِع آشکار و پنهان ایجاد شده است.

المصادر:

کتاب­ ها

احمدی، بابک (1372) ساختار و تاویل متن، جلد اول، تهران: نشر مرکز.

فتوحی، محمود (1391) سبک­شناسی، نظریه­ ها، رویکردها  و روش­ ها، چاپ اول، تهران: سخن.

درپر، مریم (1392) سبک­شناسی  نامه­ های غزالی  با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، چاپ اول، تهران: انتشارات علم.

روزبه، محمد رضا (1383) شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات حروفیه.

شریفی، فیض (1391) شعر زمان ما، سیاوش کسرایی، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه. .

طاهری، قدرت الله (1392) بانگ در بانگ، تهران: نشرعلمی.

فرشیدورد، خسرو ( 1388) دستورمفصلامروز، تهران: سخن.

کسرایی، سیاوش (1387) مجموعه اشعار، از آوا تا هوای آفتاب، تهران: نگاه.

لنگرودی، شمس (1377) تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد 2، تهران: نشر مرکز.

مصدق، حمید (1340) منظومۀ درفش کاویان، تهران: انتشارات توکا.

مقالات

رحمانی پرهیزکار، زهرا و گلفام، ارسلان (1393) بررسی طرح­ واره­ های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی، فصلنامۀ مطالعات زبان و گویش­ های غرب ایران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه سال اول، شمارۀ 4، صص118-101.