مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی و قصه درمانی بر کاهش نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش‌دبستانی

الموضوعات :

میترا کریمایی ¹ (کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، واحد علوم تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
عاطفه فردوسی بور ² (استادیار گروه روانشناسی، گروه روانشناسی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 14 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ التأكيد : 25 الثلاثاء , شعبان, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , محرم, 1443

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی و قصه درمانی بر کاهش نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش‌دبستانی انجام شد. روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه ی پژوهش شامل کودکان 5 تا 6 ساله حاضر در مهدهای کودک و مراکز پیش دبستانی منطقه ی 2 شهر تهران در سال تحصیلی 97-1396 بودند. 215 نفر ازمادران کودکان حاضر در این مراکز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و از طریق آنها، اضطراب جدایی فرزندشان از طریق پرسشنامه علائم مرضی کودکان گادو و اسپرافکین (1994) و مقیاس درجه بندی رفتاری کانرز (1991) ارزیابی شد. به روش نمونه گیری در دسترس، 45 نفر از کودکان انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک کنترل به نسبت یکسان گمارده شدند. گروه آزمایش اول (روش نقاشی درمانی) و گروه آزمایش دوم (روش قصه درمانی) را طی 8 جلسه 60 دقیقه ای در هر هفته دو جلسه دریافت کردند؛ گروه کنترل در لیست انتظار قرار گرفت. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس تک متغیری و t مستقل به کمک نرم افزار SPSS نسخه 22 تحلیل شد. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که با کنترل اثر پیش آزمون، بین میانگین نمرات پس آزمون هر دو گروه آزمایش نقاشی درمانی و قصه درمانی نسبت به گروه کنترل، در متغیر اضطراب جدایی تفاوت معناداری وجود داشت (01/0 >p). همچنین، نتایج نشان داد که بین اثربخشی دو روش درمانی تفاوت معناداری وجود داشت (01/0 >p). نتیجه گیری: قصه ها کودکان را به سمت وسویی هدایت می کنند که با اضطراب و ترس های خود روبرو شوند و به جای گریز از این موقعیت ها آنها را به عنوان بخشی از احساسات و افکار که فقط مربوط به آنها نیست، درک کنند و بتوانند به برون ریزی بیشتر احساسات خود بپردازند. از این رو، درمانگر می تواند با شناخت کامل تری از محتوای افکار آنها، به کاهش اضطراب جدایی آنها کمک کند.

المصادر:

اسلامی، فرزانه. (1394). آشنایی با اختلال اضطراب جدایی. نشریه تعلیم و تربیت استثنائی، 42(21)، 76-75.

اصغری، فرهاد؛ اخوان، محمد؛ قاسمی جوبنه، رضا. (1397). تأثیر روش قصه گویی بر مهارت­های اجتماعی کودکان مبتلا به نشانگان داون. فصلنامه سلامت روان کودک، 5(3)، 10-1.

امینی، معصومه؛ پشم­دار فرد، مرضیه. (1396). بررسی تأثیر نقاشی درمانی در کاهش پرخاشگری کودکی با تشخیص میلو مننگوسل: گزارش موردی. فصلنامه طب توان­بخشی، 6(4)، 283-278.

آجورلو، مریم؛ ایرانی، زیبا؛ علی اکبری دهکردی، مهناز. (1395). تاثیر قصه درمانی برکاهش اضطراب و بهبود عادات خواب کودکان مبتلا به سرطان تحت شیمی درمانی. فصلنامه روان­شناسی سلامت، 5(18)، 107-87.

بهمنی، پارسا؛ برزگر، مجید. (1396). اثربخشی قصه درمانی بر کاهش پرخاشگری و افزایش مهارت­های اجتماعی در کودکان پیش دبستانی. فصلنامه روش­ها و مدل­های روان­شناختی، 8(30)، 218-205.

حیدری، محمود؛ بختیارپور، سعید؛ مکوندی، بهنام؛ نادری، فرح؛ حافظی، فریبا. (1395). بررسـی اثـربخـشی آمـوزش برنامـه فرنـدپروری بـر اضطراب کودکان شهر شیراز. فصلنامه روش­ها و مدل­های روان­شناختی، 7(24)، 38-24.

رضایی سعید؛ خدابخشی کولایی، آناهیتا؛ تقوایی داوود. (1394). اثربخشی نقاشی درمانی بر کاهش اضطراب و پرخاشگری دانش آموزان دبستانی پسر دارای اختلالات برونی­سازی شده. مجله پرستاری کودکان، ۲(۲)، ۱۰-۱۹.

زاده محمدی، علی. (1387). مقدمه­ای بر هنردرمانی ویژه گروه­ها. تهران: نشر قطره.

زینلیان، غزال؛ عابدی، محمدرضا؛ جوانی، اصغر. (1392). مقایسه تأثیر درمان با نقاشی و سفال بر علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای تجسمی و کاربردی دانشگاه اصفهان.

سوری، فاطمه؛ نریمانی، محمد؛ بشرپور، سجاد. (1396). اثربخشی نقاشی درمانی بر افزایش تاب‎آوری و کاهش تکانشوری کودکان کار و خیابانی. اولین همایش ملی آسیب­های اجتماعی، تهران.

طلایی­نژاد، نعیمه؛ مظاهری، محمدعلی؛ قنبری، سعید؛ عسگری، علی. (1395). ویژگی­های مقدماتی مقیاس سنجش اضطراب جدایی (فرم والدین). فصلنامه روان­شناسی تحولی، 12(47)، 235-225.

غلام زاده، خادر، مجتبی؛ باباپورخیر الدین، جلیل؛ صبوری مقدم، حسن. (1393). اثربخشی نقاشی درمانی در کاهش نشانه‌های اختلال افسردگی کودکان دبستانی. فصلنامه پژوهش‌های روان­شناسی بالینی و مشاوره، 4(2)، 32-19.

قاسم زاده، سوگند؛ مطبوع ریاحی، مینو؛ علوی، زهرا؛ حسن زاده، میترا. (1396). اثربخشی مداخله خانواده محور و بازی درمانی بر سبک و تنیدگی فرزندپروری مادران و نشانگان بالینی کودکان با اضطراب جدایی. فصلنامه  پژوهش در سلامت روان­شناختی، 11(4)، 83-69.

کامیابی آذر، شیما؛ وطن‌خواه کورنده، حمیدرضا؛ رنجبری پور، طاهره. (1396).  قصه درمانی و اضطراب جدایی. تهران: انتشارات ابن سکیت.

کرمی، جهانگیر؛ علیخانی، مصطفی؛ زکی­یی، علی؛ خدادادی، کامران. (1391). اثربخشی نقاشی درمانی در کاهش رفتارهای پرخاشگرانة دانش‌آموزان دختر دچار نارساخوانی. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 1(3)، 117-105.

کرمی، جهانگیر؛ مومنی، خدامراد؛ محمدی، فرشته؛ شهبازی راد، افسانه. (1394). تأثیر قصه درمانی بر کاهش نشانه‌های اضطراب جدایی کودکان. نشریه پرستاری کودکان، 1(2)، 56-48.

لویمی، فاطمه؛ صفرزاده، سحر. (1396). اثربخشی قصه درمانی بر کمرویی، افسردگی و عزت­نفس کودکان پیش دبستانی شهرستان اهواز. فصلنامه پژوهش­های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 6(2)، 47-32.

محمد اسماعیل، الهه؛ هومن، حیدرعلی. (1381). انطباق وهنجاریابی آزمون ریاضی کی­مت. تهران: انتشارات سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی کشور.

محمدی، اکبر؛ رادین، عاطفه. (1396). اثربخشی هنر درمانی برپایه نقاشی بر کاهش افسردگی، اضطراب و پرخاشگری در کودکان پیش دبستانی. فصلنامه روان­شناسی تحلیلی­شناختی، 8(28)، 51-43.

مکارم نسب، افروز؛ یارمحمدیان، احمد؛ قمرانی، امیر. (1396). اثربخشی آموزش قصه­های مبتنی بر دیالوگ بر مهارت­های زبانی کودکان دختر کم­توان هوشی آموزش­پذیر مقطع دبستان. فصلنامه پژوهش در علوم توان­بخشی، 13(2)، 103-95.

ویسکرمی، حسنعلی؛ منصوری، لیلا؛ روشن نیا، سمیه. (1396). اثربخشی نقاشی درمانی بر معنای زندگی و سلامت روان دانش‌آموزان دختر دارای پیشرفت تحصیلی پایین. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 8(32)، 62-39.

یوسفی لویه، مجید؛ متین، آذر. (1385). تأثیر قصه­درمانی بر راهبردهای رویارویی کودکان با مشکلات یادگیری. فصلنامه پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 6(2)، 622-603.  

Bahamin, M., & Kouroshnia, M (2017). Relationship between social skills and social adaptability due to loneliness feelings in adolescent. Journal of psychological models and methods, 3(29), 253-268.

Barry, A. (2017). patient-centred are through storytelling. Can J Hosp Pharm, 70(4), 322–323.

Bell, C. E., & Robbins, S. J. (2007). Effect of art production on negative mood: A  randomized, controlled trial.  Journal of  Art Therapy, 24(2), 71-75.

Binson, B., & Lev-Wiesel, R. (2018). Promoting Personal Growth through Experiential Learning: The Case of Expressive Arts Therapy for Lecturers in Thailand. Frontiers in psychology, 8(3), 22-76.

Conners, C. K. (2008). Conners 3rd edition (Conners 3). North Tonawanda, NJ: Multi-Health System.

Crozier, S. H., & Tincani, M. J. (2015). "Using a Modifed Social Story to Decrease Disruptive Behavior of a Child With Autism". Focus on Autism & Other Developmental Disabilities, 20(3), 314-321.

Essau, C. A., & Gabbidon, J. (2013). Epidemiology, comorbidity and mental health service utilization. In: Essau, C.A., Ollendick, T.H.(Eds.),TheWiley-Blackwell Handbook of The Treatment of Childhood and Adolescent Anxiety, Firsted. Wiley-Blackwell, Chichester.

Fitch, P. (2017). we all have a story. Can J Hosp Pharm, 70(2), 164- 175.

Frick, P. J., Barry, C. T., & Kamphaus, R. W. (2010). Self-report inventories. In Clinical assessment of childand adolescent personality and behavior)  pp. 101-139). Springer US.

Gadow, K. D., & Sprafkin, J. (1994). A test- retest Reliability study of the child symptom Inventory- 4: parent checklist. Unpublished data. Reported in Gadow and sprafkin. (1997). Child symptom Inventory-4 norms manual. Stony Brook, Ny: Checkmate plus.

Ghanbari, S., Khodapanahi, M. K., Mazaheri, M. A., & Gholamali Lavasani, M. (2014). The Effectiveness of Attachment based Parent Training on Increasing Materal Caregiving Quality in Preschool anxious Children. Journal of Family Research, 36, 407 -426.

Giagazoglou, P., & Papadaniil, M . (2018). Effects of a storytelling with drama techniques to understand and accept intellectual disability in Students 6-7 Years Old. A Pilot Study. APE, 8(2), 224-237.

Gianarris, W. J., Golden, C. J., & Greene, L., (2001). “The Conners’ Parent Rating Scale: A critical review of the literature.” Clinical Psychology Review. 21(7), 1061-1093

Gonçalves, Ó. F., & Machado, P. P. (1999). Cognitive narrative psychotherapy: Research foundations. Journal of Clinical Psychology, 55(10), 1179-1191.

Hansson, L., Lexen, A., & Holmen, J. (2017). The effectiveness of narrative
enhancement and cognitive therapy: a randomized controlled study of a selfstigma intervention. Soc Psychiatry Psychiatre Epideminol, 10(3), 135-149.

Hatami, F., Ghahremani, L., Kaveh, M. H., & Keshavarzi, S. (2016). The effect of self-awareness training with painting on self-efficacy among orphaned adolescents. Practice in Clinical Psychology, 4(2), 89-96.

Hill, C., Waite, P., & Creswell, C. (2016). Anxiety disorders in children and adolescents. Pediatrics and Child Health, 26(12), 548-553.

Katz, C., & Hamama, L. (2013). “Draw me everything that happened to you”: Exploring children's drawings of sexual abuse. Children and Youth Services Review, 35(5), 877-882.

Levick, M. F. (2014). They couldn’t talk and so they drew. Illinois: Charles. C. Thomas.

Mc Niff, Sh. (2009). Art as medicine (Creating a therapy of the Imagingation). London: Shambhala.

McDonald, A., & Drey, N. S. (2018). Primary-school-based art therapy: a review of controlled studies. International Journal of Art Therapy, 23(1), 33-44.

Newcomer, K. L. (2016). Validity and reliability of the timed-stands test for patients with rheumatoid arthritis and other chronic diseases. The Journal of rheumatology, 20(1), 21-27.

Roshan Chesli, R. (2013). Effect of Social Competence Training-Based Storytelling on Social Skills and Behavioral Problems of 8-10 Year-Old Children with Oppositional Defiant Disorder (ODD). Clinical psychology studies, 3(10), 73-94.

Rubin, J. A. (2009). Introduction to art therapy: Sources and resources. New York: Taylor & Francis.

Schneider, P., & Dube, R. v. (2015). "Story presentation effects on children’s retell content". Am J Speech Lang Pathol, 14, 52-60.

Soleymani, M., Hemmati, S., Ashrafi-Rizi, H., & Shahrzadi, L. (2017). comparison of the effects of storytelling and reative drama methods on children's awareness about personal hygiene. Journal Education Health Promot, 6(1),  82-89.

Spence, S. H., Donovan, C. L., March, S., Kenardy, J. A., & Hearn, C. S. (2017). Generic versus disorder specific cognitive behavior therapy for social anxiety disorder in youth: A randomized controlled trial using internet delivery. Behaviour Research and Therapy, 90(Supplement C), 41-57.  

doi:https://doi.org/10.1016/j.brat.2016.12.003.

Stepney, S. A. (2017). Art therapy with students at risk: Fostering resilience and growth through self-expression: Charles C Thomas Publisher.

Ugurlu, N., Akca, L., & Acarturk, C. (2016). An art therapy intervention for symptoms of post-traumatic stress, depression and anxiety among Syrian refugee children. Vulnerable children and youth studies, 11(2), 89-102.