العلم وأنواعه من وجهة نظر مولانا جلال‌الدین بلخی

الموضوعات :

مهدی محقق ¹ (أستاذ بجامعة آزاد الإسلامیة فی کرج، إیران)
فاطمة حیدری ² (أستاذة مشارکة بجامعة آزاد الإسلامیة فی کرج، إیران)
شیوا حیدری ³ (خریجة مرحلة الدکتوراه بجامعة آزاد الإسلامیة فی کرج، إیران)

تاريخ الإرسال : 16 الإثنين , ربيع الأول, 1434 تاريخ التأكيد : 23 الجمعة , شوال, 1434 تاريخ الإصدار : 23 الجمعة , شوال, 1434

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

یعتبر العلم بمعنى المعرفة أو بمعنى الحکمة، من التعابیر الهامة التی استعان بها مولانا جلال الدین شاعر القرن السابع الهجری؛ إذ یعتبر أنَّ العلم الأسمى هو الذی یهدی الإنسان ویرشده نحو الحقیقة بحیث یصل بین الظاهر والباطن، وبناءً على الحدیث الشریف، یرى أنَّ الحکمة والعلم الباطن هما ضالة المؤمن ومرادف للمعرفة؛ أمَّا العلم الظاهر فهو مرادف للعقل کما یرى، مستعیناً بآیة من القرآن الکریم، بأنَّ العلم الحقیقی هو العلم الذی ینتهی إلى الیقین. ویسمّی مولانا العلوم الظاهریة بالعلوم الحیوانیة کما یعتبر العلوم الباطنیة وحیاً، حیث یعتقد بأنَّ العلوم المادیة حجاب طریق السالک، لأنَّها تؤدّی إلى فرض الذات وتمنعه من بلوغ الکمال. فبناء علی ما تقدّم، تسعى هذه المقالة إلى دراسة مختلف أنواع العلوم التی ذکرها مولانا جلال الدین الرومی فی مثنوی معنوی.

المصادر:

القرآن الکریم.

نهج البلاغه.

ابن­عربی، محیی الدین. (1381ش). فتوحات مکیه. ترجمه محمدخواجوی. لاط. لامک: لانا.

ـــــــــ.  (1993ش). تدبیرات الهیه ابن­عربی. تحقیق حسن عاصی. لاط. بیروت: لانا.

انقروی، رسوخ الدین اسماعیل. (1374ش). شرح کبیرانقروی برمثنوی معنوی مولوی. مترجم عصمت ستارزاده. لاط. طهران: زرین.

بقلی، روزبهان. (1344ش). شرح شطحیات. به اهتمام هانری کربن. لاط. لامک: لانا.

تهانوی. (1862م). کشاف اصطلاحات الفنون. لاط. کلکته: چاپ کلکته.

الجرجانی. (1377ش). تعریفات جرجانی. ترجمه سید عرب و سیما نوربخش. لاط. طهران: فرزان.

حلبی، علی اصغر. (1383ش). جلوه­های عرفان. لاط. تهران: قطره.

خواجه، ایوب. (1377ش). اسرارالغیوب "شرح مثنوی معنوی". تصحیح محمدجوادشریعت. لاط. طهران: أساطیر.

دهخدا، علی­اکبر. (1373ش). فرهنگ دهخدا. المجلد12و13. لاط. طهران: دانشگاه تهران.

زرین کوب، عبدالحسین. (1384ش). پله پله تا ملاقات خدا. لاط. تهران: علمی.

ــــــــــ. (1373ش). سر نی. المجلد1و2. لاط. تهران: علمی.

زمانی، کریم. (1374ش). شرح جامع مثنوی معنوی. الطبعة الثانیة. تهران: اطلاعات.

ـــــــــ. (1389ش). شرح جامع مثنوی معنوی. الطبعة 20. تهران: اطلاعات.

سبزواری، حاج ملا­هادی. (لاتا). شرح مثنوی. به کوشش دکتر مصطفی بروجردی. لاط. طهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

سجادی، ضیاء الدین. (1372ش). مقدمه­ای برعرفان و تصوف. لاط. طهران: سمت.

سجادی، سیدجعفر. (1389ش). فرهنگ اصطلاحات وتعبیرات عرفانی. لاط. لامک: طهوری.

عبدالباقی، محمدفواد. (1374ش). المعجم المفهرس "لألفاظ القرآن الکریم". لاط. لامک: انتشارات اسلامی.

عزالدین کاشانی، محمود ­بن ­علی. (1372ش). مصباح­الهدایه ومفتاح­الکفایه. با مقدمه و تصحیح جلال­الدین همایی. لاط. لامک: نشر هما.

عطار، شیخ فریدالدین. (1383ش). تذکرة الأولیاء. تصحیح وتحشیه رینولد نیکلسون. ترجمه مقدمه هاع. روح بخشان. لاط. طهران: اساطیر.

غزالی، امام محمد. (1389ش). کیمیای سعادت. به سعی و اهتمام پروین قائمی. لاط. طهران: نشرپیمان.

فاخوری، حنا، وخلیل الجر. (1373ش). تاریخ فلسفه درجهان اسلامی. ترجمه عبدالمحمدآیتی. لاط. طهران: علمی وفرهنگی.

فروزانفر، بدیع­الزمان. (1387ش). احادیث مثنوی. ترجمه و تنظیم حسین داودی. لاط. طهران: امیر کبیر.

قیصری­رومی، محمد داود. (1375ش). شرح فصوص الحکم. سید جلال آشتیانی. لاط. طهران: امیر کبیر.

کاشانی، عزالدین محمود. (1372ش). مصباح الهدایه ومفتاح الکفایه. تصحیح علامع جلاالدین همایی. لاط. قم: نشرهما.

کراجکی، محمدبن علی. (لاتا). کنز الفوائد. لاط. لامک: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت.

معین، محمد. (1378ش). فرهنگ فارسی. لاط. طهران: انتشارات امیرکبیر.

مولانا بلخی رومی، جلال الدین محمد. (1385ش). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. مقدمه

عبدالحسین زرین­کوب. لاط. طهران: صدای معاصر.

ـــــــــــ.  (1369ش). فیه مافیه. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. لاط. طهران: امیرکبیر.

ـــــــــــ. (1390ش). دیوان شمس. تهران: طلایی.

ناصرخسروقبادیانی بلخی، حکیم ابومعین. (1384ش). دیوان اشعار. مقدمه سیدحسن تقی زاده. لاط. طهران: نگاه.    

ــــــــ. (1384ش). وجه دین. لاط. طهران: اساطیر.

نیکلسون، الن رینالد. (1374ش). شرح مثنوی معنوی مولوی. ترجمه و تعلیق حسن لاهوتی. لاط. طهران: علمی و فرهنگی.

همایی، جلال­الدین. (1374ش). مولوی  نامه "مولوی  چه می گوید". المجلد1 و2. لاط. طهران: نشرهما.

هجویری، علی بن عثمان. (1336ش). کشف المحجوب. تصحیح ژوکوفسکی. به اهتمام محمدعباسی. لاط. طهران: امیرکبیر.

همدانی، عین­القضاة. (1389ش). عین القضات. تصحیح عفیف عسیران. لاط. طهران: کتابخانه ملی ایران.

یثربی، سید یحیی. (1387ش). عرفان نظری. لاط. قم: بوستان کتاب.