بررسی فرانیارها و فراآسیب ها در شخصیت صائب تبریزی بر اساس ابیات تمثیلی غزلیات شاعر با تکیه بر نظریۀ روان‌شناسان انسان‌گرا

الموضوعات :

بهزاد پوررضاییان ¹ (دانشجوی دکتری، رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران)
سیّد احمد حسینی کازرونی ² (استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران)
سید جعفر حمیدی ³ (استاد زبان و ادبیات فارسی،واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی،بوشهر:ایران)
عزت دیره ⁴ (استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی)

تاريخ الإرسال : 23 السبت , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 23 السبت , ذو القعدة, 1442 تاريخ الإصدار : 16 الخميس , صفر, 1443

الکلمات المفتاحية: شخصیت, personality, تمثیل, سبک هندی, صائب تبریزی, Indian style, Saeb Tabrizi, allegory, دیوان غزلیات, Divan Ghazlitat, فرانیاز, فراآسیب, meta-needs, meta-harms,

ملخص المقالة :

در عصر حاضر علم نوبنیاد روان شناسی توانسته است با تکیه بر نظریه های متنوع اندیشمندان این علم، دریچه های تازه ای پیش روی پژوهشگران و منتقدان قرار دهد که از جملۀ آن تحلیل عوالم درونی نویسندگان متون کلاسیک و معاصر در عرصۀ ادبیات فارسی است. بر همین اساس، ساختار اصلی این مقاله با رویکرد فوق شکل گرفته و دو هدف عمده را دنبال می کند. اول کشف و شناسایی فرانیازها و فراآسیب های شخصیت صائب تبریزی بر اساس نظریۀ انسان گراها و دوم بررسی رویکرد تمثیلی صائب در بیان این ویژگی ها. برای دست یابی به این دو مقصود نیز از سخنان و اشعاری که شاعر با توجّه به دو خصیصۀ مهمّ سبک هندی یعنی بسیارگویی و کشف مضمون های تازه، در دیوان غزلیّاتش به این موضوع پرداخته، استفاده شده است. در این روش 364 غزل از دیوان مذکور بر اساس جدول مورگان و استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده از بین 6995 غزل، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس بعد از بیان مطالبی درمورد تمثیل، کارکرد و شاخه های آن، موضوع شخصیت و مفهوم آن تبیین شده و سپس 18 مورد فرانیاز و فراآسیب عنوان شده توسط مزلو، از دیوان صائب استخراج شده و رویکرد تمثیلی او در بیان این ویژگی ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق که رویکردی توصیفی- تحلیلی دارد ضمن تبیین فرانیازها و فراآسیب های شخصیت شاعر به عنوان یک انسان خودشکوفا سعی شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که آیا صائب در استفاده از رویکرد تمثیلی برای بیان موارد فرانیاز و فراآسیب شخصیت خود موفق بوده است؟

المصادر:

1. رأس، آلن. اُ. روان­شناسی شخصیت (نظریه‌ها و فرایندها). 1373. ترجمه: سیاوش جمال فر. تهران: انتشارات بعثت

2. دارابی، جعفر. 1384. نظریه­های روان­شناسی شخصیت: رویکرد مقایسه­ای. تهران: آییژ

3. شاملو، سعید. 1382. مکتب­ها و نظریه­ها در روان­شناسی شخصیت. تهران: انتشارات رشد

3. شعار، جعفر و مؤتمن، زین­العابدین. 1374. گزیدۀ اشعار صائب تبریزی. تهران. چ و نشر بنیاد

4. شفیعی کدکنی، محمّدرضا.1378. صور خیال در شعر فارسی. تهران: انتشارات آگاه

5. شمیسا، سیروس. 1387. انواع ادبی. تهران: میترا

6.----،------. 1385. بیان. تهران: میترا

7.----،------. 1372. بیان. تهران: انتشارات فردوسی

8. صفا، ذبیح­الله. تاریخ ادبیات ایران. 1369. ج پنجم. تهران: انتشارات فردوسی

9. فتوحی، محمود. 1385. بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن

10. فیروزکوهی، امیربانو. 1354. در حاشیۀ سبک هندی. مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی. شمارۀ 91 و 92. صفحه 114 تا 129

11. فیست، جس و فیست، گریگوری جی. 1386. نظریه­های شخصیت. ترجمه: یحیی سید محمودی. تهران: نشر روان

12. قهرمان، محمّد. 1370. دیوان صائب تبریزی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

13. کریمی، یوسف. 1384. روان­شناسی شخصیت. تهران: مؤسسۀ نشر و ویرایش

14. گلی، احمد. متناقض نمایی (پارادوکس) در شعر صائب. 1387. فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی. سال 5. شمارۀ 20. صص 159-131.

15. وفایی، عبّاسعلی و آقابابایی، سمیّه. 1392. بررسی کارکرد تمثیل در آثار تعلیمی. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. شمارۀ 18. صفحه 23 تا 46