تبیین نقش میانجی رفتارهای فضایی در توسعه پایدار محیطهای شهری موردپژوهی: محلات مسکونی شهر شیراز
الموضوعات :
مرضیه شاهرودی کلور
1
,
خسرو موحد
2
,
حجت الله رشید کلویر
3
,
ملیحه تقی پور
4
1 - دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران
2 - دانشیار بخش معماری و شهر پایدار، دانشگاه UDC شهر واشینگتن، ایالات متحده آمریکا.
3 - دانشيار، گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبيلی، اردبيل، ایران.
4 - دانشیار، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
الکلمات المفتاحية: ساختار فضایی, شهر فشرده, رفتار فضایی, محله, رفتار پایدار,
ملخص المقالة :
توسعه پایدار محله محور از زیرمجموعه های توسعه پایدار شهری است که با به کارگیری ابزارها و سرمایه های گوناگون فیزیکی، انسانی، اقتصادی و فرهنگی در تلاش است با همبستگی رفتاری-فضایی، سطح زندگی ساکنین را ارتقا دهد. هدف از انجام تحقیق حاضر تبیین نقش میانجی رفتارهای فضایی در تعمیم نظریه رفتار برنامه ریزی شده به منظور تحقق اهداف پایداری در محلات مسکونی شهر شیراز بوده است. دست یابی به این هدف نیازمند پاسخ به این سوال بود که رفتار فضایی شهروندان چگونه بر انگیزش، نگرش، هنجارها و نیازهای رفتاری افراد در مسیر پایداری تاثیر می گذارد؟ مطالعات پیشین جای خالی بررسی این فرضیه را نشان می دادند که قابلیت های رفتاری-فضایی یک محیط نیز می تواند یک کاتالیزور رفتاری برای ارتقای بازدهی سایر متغیرها باشد. برای اثبات این فرضیه، پرسشنامه محقق ساخته ای بر مبنای مولفه های این نظریه تهیه شد. گویه های طراحی شده توسط 11 متخصص حوزه رفتار و روان شناسی به لحاظ روایی مورد تایید قرار گرفت. جامعه مورد آزمون شهروندان شهر شیراز بوده اند که به روش تصادفی طبقه بندی شده انتخاب شدند. این افراد جامعه ای معادل 600 نفر را شامل شده اند. برای انجام پژوهش مدل معادلاتی در نرم افزار AMOS طراحی شد. این مدل نخست با نقش میانجی رفتار فضایی و در ادامه با بررسی تعدیلگری ساختار و نظم فضایی (محوری یا مرکزی) تکمیل شد. نتایج با تایید تاثیر رفتارهای فضایی در تبدیل رفتار پایدار به الگوی رفتار همیشگی ساکنان، نشان داد هنجارها با ضریب رگرسیون 810/0 بیشترین تاثیر را بر رفتار افراد دارند و بیشترین تاثیر را از قابلیت های محیطی می گیرند. رفتارهای فضایی با ضریب رگرسیون 721/0 بر رفتارهای روزمره اقراد تاثیرگذارند و با تقویت سایر متغیرهای رفتاری، افراد را در مسیر پایداری قرار می دهند. نتایج همچنین نشان داد به لحاظ ساختاری، الگوهای مرکزگرا تاثیر بیشتری بر رفتارهای فضایی و پایدار افراد داشته است در حالیکه در ساختارهای محورگرا، افراد بیشتر بر اساس ویژگی های فردی و درونی خود رفتار می کنند.
1. Ajzen, I. (1988). From intentions to actions: A theory of planned behaviour. In: J. Kuhl and Beckmann (Eds.). Action Control: From cognition to behaviour. Heidelberg, Germany: Springer, pp. 11-39.
2. Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50(2), pp. 179-211.
3. Ajzen, I. and Fishbein, M. (1980). Understanding Attitude and Predicting Social Behaviour. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall Inc.
4. Arbuthnott, K. D. (2009). Education for sustainable development beyond attitude change. International Journal of Sustainability in Higher Education. 10(2), pp. 152-163.
5. Arvin, Mahmoud., & Poor Ahmad, Ahmad. (2021). “Theoretical Explanation of Polycentric Compact City Structure to Create a Sustainable Urban form”. Geography and Territorial Spatial Arrangement, 11(41), 253-286. (in persian)
6. Bamberg, S., Rees, J., & Seebauer, S. (2015). Collective climate action: Determinants of participation intention in community-based pro-environmental initiatives. Journal of Environmental Psychology, 43, pp. 155-165.
7. Chakraborty, A., Singh, M. P., & Roy, M. (2017). A study of goal frames shaping pro-environmental behaviour in university students. International Journal of Sustainability in Higher Education, 18(7), pp. 1291–1310.
8. Cheng, T., Woon, D. K., & Lynes, J. K. (2011). The use of message framing in the promotion of environmentally sustainable behaviors. Social Marketing Quarterly, Volume 17, No. 2, pp. 48-62.
9. Ericson, J. D., Chrastil, E. R., & Warren, W. H. (2021). Space syntax visibility graph analysis is not robust to changes in spatial and temporal resolution. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 48(6), pp. 1478-1494.
10. Fornara, F., Pattitoni, P., Mura, M., & Strazzera, E. (2016). Predicting intention to improve household energy efficiency: The role of value-belief-norm theory, normative and informational influence, and specific attitude. Journal of Environmental Psychology, 45, pp. 1-10.
11. Geels, F. W., Schwanen, T., Sorrell, S., Jenkins, K., & Sovacool, B. K. (2018). Reducing energy demand through low carbon innovation: A sociotechnical transitions perspective and thirteen research debates. Energy research & social science, 40, pp. 23-35.
12. Goggins, G. (2018). Developing a sustainable food strategy for large organizations: The importance of context in shaping procurement and consumption practices. Business Strategy and the Environment, 27(7), pp. 838-848.
13. Hameed, D., & Waris, I. (2018). Eco Labels and Eco Conscious Consumer Behavior: The Mediating Effect of Green Trust and Environmental Concern. Hameed, Irfan and Waris, Idrees (2018): Eco Labels and Eco Conscious Consumer Behavior: The Mediating Effect of Green Trust and Environmental Concern. Published in: Journal of Management Sciences, 5(2), pp. 86-105.
14. Hameed, I., Waris, I., & ul Haq, M. A. (2019). Predicting eco-conscious consumer behavior using theory of planned behavior in Pakistan. Environmental Science and Pollution Research, 26(15), pp. 15535-15547.
15. Hataminejad, Hossein., Pourahmad, Ahmad., & Niazi, Ziba. (2021). “Measuring the Dimensions of Livability and Sustainable Neighborhood Development (Case study: Sarab City Neighborhoods)”. Journal of Economic Geography Research, 2(3), 1-17. (in persian)
16. Jomehpour, Mahmoud., & Rohani Choulaee, Elham. (2020). “Assessing the Sustainability Level of Organic and Planned Neighborhoods Using UN-HABITAT Indicators (Case Study: Noghan and Sajad Neighborhoods of Mashhad)”. Quarterly Journals of Urban and Regional Development Planning, 5(12), 1-35. (in persian)
17. Khansari, N., Mostashari, A., & Mansouri, M. (2014). Impacting sustainable behavior and planning in smart city. International journal of sustainable land Use and Urban planning, 1(2), 46-61.
18. Kiani, Akbar., & Salari Sardari, Farzali. (2020). “An analysis of the structure and spatial-physical development of urban sprawl in Lamerd city”. Journal of Economic Geography Research, 1(1), 32-48. (in persian)
19. Lin, H. Y., & Hsu, M. H. (2015). Using social cognitive theory to investigate green consumer behavior. Business Strategy and the Environment, 24(5), pp. 326-343.
20. Lindenberg, S., & Steg, L. (2007). Normative, gain and hedonic goal frames guiding environmental behavior. Journal of Social issues, 63(1), pp. 117-137.
21. Madden, T. J., Ellen, P. S., & Ajzen, I. (1992). A comparison of the theory of planned behavior and the theory of reasoned action. Personality and social psychology Bulletin, 18(1), pp. 3-9.
22. Manning, C. (2009). The psychology of sustainable behavior: Tips for empowering people to take environmentally positive action. Minnesota Pollution Control Agency.
23. Mofidi Shemirani, Seyed. Majid., & Moztarzadeh, Hamed. (2014). “Explaining the Sustainable Urban Community Structural Criteria”. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 11(29), 59-70. (in persian)
24. Motaghed, Mohammad., & Sajadzade, Hasan. (2022). “A study of climatic comfort conditions in the spatial-physical patterns of traditional neighborhoods’ fabric: The case of Hamadan’s old neighborhoods”. Journal of Environmental Science and Technology, 23(12), 259-269. (in persian)
25. Motalebi, Ghasem. (2022). “Applying the Concept of Human Needs in Revisiting the Concept of Sustainability in Residential Environments”. Rahpooye Memari-o Shahrsazi, 1(1), 7-29. (in persian)
26. Movahed, Ali., Mostafavi, Soran., & Ahmadi., Mazhar. (2014). “Explaining the pattern of spatial –physical expansion of Saqqez from sustainable urban perspective”. Urban Structure and Function Studies, 2(5), 55-75. (in persian)
27. Mustafa, F. A., & Rafeeq, D. A. (2019). Assessment of elementary school buildings in Erbil city using space syntax analysis and school teachers′ feedback. Alexandria Engineering Journal, 58(3), pp. 1039-1052.
28. Nasr, Tahereh., & Emadi, Maryam. (2021). Investigating the Role of Socio-Cultural Sustainability Indicators in Urban Public Spaces’ Development (Case Study: Kholdebarin Park and Eram Garden Street, Shiraz). Urban Environmental Planning and Development, 1(4), 57-76. (in persian)
29. Neuman, M. (2005). The compact city fallacy. Journal of planning education and research, 25(1), 11-26.
30. Nikpour, Amer., Ghasempour, Fatemeh., & Mola Hoseyni, Ali. Asghar. (2020). Spatial analysis of housing indicators with a sustainable urban form approach (Case study: Babol). Journal of Urban Social Geography, 7(2), 41-58. (in persian)
31. Nikpour, Amer., Lotfi, Sedigheh., & Mansour lakuraj, Zobeydeh. (2021). “Studying the Impact of form on the sustainability of neighborhoodsEvaluating the Effect of Form on the Sustainability of the Urban Neighborhoods (Case study: Amol)”. Geographical Studies of Coastal Areas Journal, 2(2), 5-30. (in persian)
32. Onwezen, M. C., Antonides, G., & Bartels, J. (2013). The Norm Activation Model: An exploration of the functions of anticipated pride and guilt in pro-environmental behaviour. Journal of economic psychology, 39, pp. 141-153.
33. Rezvani, Z., Jansson, J., & Bengtsson, M. (2018). Consumer motivation for sustainable consumption: The interaction of gain, normative and hedonic motivation on electric vehicle adoption. Business Strategy and the Environment, 27(8), pp. 1272-1283.
34. Saeedpour, Sharareh., Barzegar, Sadegh., & Rasoli, Mohammad. (2022). Analysis and evaluation of Neighborhoods Prosperity indicators of Saqez city. Urban Environmental Planning and Development, 2(6), 33-48. (in persian)
35. Sahakian, M., & Dobigny, L. (2019). From governing behaviour to transformative change: A typology of household energy initiatives in Switzerland. Energy Policy, 129, pp. 1261-1270.
36. Salimi, Amirreza. (2020). “Investigating the Indicators of Sustainable Development in Urban Areas with an Emphasis on the Clarence Perry Neighborhood Unit Theory (Case study: Asadi neighborhood, 13th district of Tehran)”. Journals of Urban Development studies, 3(11), 76-91. (in persian)
37. Shahinifar, Mostafa., Khodadad, Mehdi., Beyranvandzadeh, Maryam., & Sobhani, Nobakht. (2016). “The Analysis of Urban Form Potentials with the Emphasis on Urban Compact Model (Case Study: Gorgan City)”. Journal of Urban Social Geography, 3(2), 39-56. (in persian)
38. Steg, L., & Vlek, C. (2009). Encouraging pro-environmental behaviour: An integrative review and research agenda. Journal of environmental psychology, 29(3), pp. 309-317.
39. Thøgersen, J. (2005). How may consumer policy empower consumers for sustainable lifestyles?. Journal of consumer policy, 28(2), pp. 143-177.
40. Uzzell, D., Pol, E., & Badenas, D. (2002). Place identification, social cohesion, and enviornmental sustainability. Environment and behavior, 34(1), pp. 26-53.
41. Van der Werff, E., Steg, L., & Keizer, K. (2013). The value of environmental self-identity: The relationship between biospheric values, environmental self-identity and environmental preferences, intentions and behaviour. Journal of Environmental Psychology, 34, pp. 55-63.
42. Wai, Y. S., & Bojei, J. (2015). Proposed conceptual framework on cohesive effect of extrinsic and intrinsic factors on sustainable behaviours. Procedia-Social and Behavioral Sciences, No. 172, pp. 449-456.
43. Yamu, C., & Van Nes, A. (2017). An integrated modeling approach combining multifractal urban planning with a space syntax perspective. Urban Science, 1(4), 1-21.
