بازنمایی قابلیت‌های محیطی براساس فرایند ادراک با تاکید بر فرهنگ ( نمونه‌های موردی: محله دوچی و یاغچیان شهر تبریز)

الموضوعات : Urban planning

مینا حیدری ترکمانی ¹ , پریسا هاشم پور ² , آزیتا بلالی اسکویی ³

1 - استادیار معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2 - استاد معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
3 - استاد معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

تاريخ الإرسال : 16 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 26 الجمعة , جمادى الثانية, 1446 تاريخ الإصدار : 12 السبت , ربيع الثاني, 1447

الکلمات المفتاحية: قابلیت‌های محیط, فرآیند ادراک, فرهنگ, محله,

ملخص المقالة :

محله‌ها همواره به عنوان یکی از ارکان سازمان فضایی بافت‌های شهری و واحدی کالبدی- اجتماعی ایفای نقش داشته‌اند. بدون تردید محله به عنوان یک مکان تحت تأثیر ابعاد مختلف فرهنگی قابلیت تولید بستر مناسب برای زندگی مردم بوده است که در سایه مداخلات مبتنی بر الگوهای مدرن از مفهوم و قابلیت واقعی خود فاصله گرفته و از پاسخدهی متناسب با هنجارهای جامعه دور گشته است. هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر ابعاد مختلف فرهنگی محله بر ابعاد قابلیت‌های محله و بازتاب آن در محلات تاریخی و جدید برای ساخت یک مکان مطلوب و مناسب می‌باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به ‌صورت مطالعات کتابخانه‌ای – اسنادی و بررسی‌های میدانی، ابزار پرسشنامه هست. به ‌منظور تحلیل اطلاعات تکنیک سلسله مراتبی با استفاده از نرم افزار export choice بکار برده شده است. طبق یافته‌های تحقیق بعد فرهنگی در محله دو چی با میانگین (0.667) بیشترین امتیاز و در مقایسه با محله یاغچیان با میانگین (0.333) کسب کرده است. قابلیت های محیطی در دو محله، قابلیت فیزیکی در محله دوچی امتیاز (0.471) و در محله یاغچیان امتیاز (0.529)، قابلیت اجتماعی در محله دوچی امتیاز (0.612) و در محله یاغچیان امتیاز (0.389)، قابلیت معنایی در محله دوچی امتیاز (0.774) و در محله یاغچیان امتیاز (0.226) کسب کرده‌اند. یافته‌های تحقیق نشانگر اختلاف قابل ملاحظه در قابلیت معنایی محله دوچی نسبت به محله یاغچیان است. که با توجه به ارتباطی متناظر بین ابعاد مختلف فرهنگی با ابعاد قابلیت‌های محیطی در محلات تاریخی بعد معنایی فرهنگ بیشترین تأثیر را در قابلیت معنایی محله داشته است. با توجه به تأثیر بیشتر بعد معنایی در محلات تاریخی بر فرهنگ محله می‌توان بیان کرد فرهنگ، به‌عنوان مجموعه دستاوردهای معنوی یک جامعه بر معماری و فضای محله تأثیر گذاشته و در ارتقای قابلیت معنایی محله بیشترین تأثیر را داشته است.

المصادر:

Ahmadi, G., & Nadery Kerondan, S. (2014). A comparative study of quality of life in new and old urban neighborhoods (Case study: Ghods Town and Ghotarchiyan neighborhoods in Sanandaj city). URBAN STUDIES, 2(8), 71-81. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_6423.html [In Persian]
Alimaddi, O., Shamsoddini, A., & Jahangir, S. (2024). Explaining the physical-spatial structure of urban neighborhoods on the behavior patterns of pedestrians (Bagh Faiz Neighborhood - District 5 of Tehran Municipality). JOURNAL OF URBAN ENVIRONMENTAL PLANNING AND DEVELOPMENT, 4(13), 1-18. https://doi.org/10.30495/JUEP.1403.1107398 [In Persian].
Amanpour, S., & Saeidi, J. (2017). An analysis of the impact of culture on the construction of Iranian-Islamic cities. ZAGROS LANDSCAPE: GEOGRAPHY AND URBAN PLANNING JOURNAL, 9(31), 83-104. https://sanad.iau.ir/Journal/zagros/Article/937859 [In Persian].
Azamati, H. R., Pourbagher, S., & Rostami, V. (2017). The place of fundamental human needs in the evolution of housing. JOURNAL OF FINE ARTS - ARCHITECTURE AND URBAN PLANNING, 22(2), 43-50. https://doi.org/10.22059/jfaup.2017.229846.671668 [In Persian].
Daneshgar Moghadam, G., & Eslampour, M. (2011). Analysis of Gibson's affordance theory and its feedback in human-built environment studies. ARMAN SHAHR ARCHITECTURE AND URBAN PLANNING QUARTERLY, 9, 73-86. https://www.armanshahrjournal.com/article_33213.html [In Persian].
Ding, Wei, & Lin, Xia. (2009). INFORMATION ARCHITECTURE: THE DESIGN AND INTEGRATION OF INFORMATION SPACE. Morgan & Claypool Publishers. https://books.google.com/books/about/Information_Architecture.html?id=NaRdAQAAQBAJ
Eisazadeh, K. (Spring 2017). Analysis of the impact of culture on the morphology and design of cities with an emphasis on cultural theories of the design of ecological complexes. URBAN MANAGEMENT, 46, 71-96. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.26453851.1399.3.2.25.2 [In Persian].
Ghalenoei, M., Moazzami Mehr Tehran, A. M., & Shakermi, A. (2016). Investigating the role of culture as a key component in the revival of historical neighborhoods. RESEARCH IN ART AND HUMANITIES QUARTERLY, 1(1), 43-54. https://shij.ir/RAHS/upload/RAHS/Content/170304_14/rahs-no1-digital.pdf [In Persian].
Gibson, J. J. (1976). The Theory of Affordance and the Design of the Environment in E. Reed and R. Jones. (Eds.). SYMPOSIUM ON PERCEPTION IN ARCHITECTURE. American Society for Esthetics. Toronto. October.
Habib, F. (2009). Analysis of the interaction between culture and urban morphology (Case study: Isfahan-Safavid era). URBAN IDENTITY JOURNAL, 3(4), 83-94. https://doi.org/10.22034/aaud.2019.163987.1761 [In Persian].
Hosseini, S. H., & Baqerian, Kh. (2014). An analysis of the components of quality of life in Noshahr city. ENVIRONMENTAL PLANNING QUARTERLY, 7(27), 78. https://sanad.iau.ir/Journal/ebtp/Article/988286 [In Persian].
Kaypak, Ş. (2010). Culture and city. MUSTAFA KEMAL ÜNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITÜSÜ DERGISI, 7(14), 373-392. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/19556/208658
Lang, J. (1980). The built environment and social behavior architectural determinism re-examined. VIA, 4, 146-153.
Matlabi, Q. (2001). Environmental psychology: A new science in the service of architecture and urban design. JOURNAL OF FINE ARTS, 10, 52-67. https://journals.ut.ac.ir/article_13628.html [In Persian].
Memarian, G. (2005). A survey of the theoretical foundations of architecture (2nd ed.). Soroush Danesh. [In Persian].
Mortezaei, Sh. (2001). ENVIRONMENTAL PSYCHOLOGY. Shahid Beheshti University Press, Tehran. [In Persian].
Mousavi, M. N., Jahangirzadeh, J., Bayramzadeh, N., Shahsavar, A., Omidvarfar, S. (2023). An Analysis of the Livability Situation in Urban Environments (Case Study: Kouye Salar Neighborhood-Urmia). Journal of Urban Environmental Planning and Development, 3)11(,1-18. https://doi.org/10.30495/juepd.2023.1984805.1184 [In Persian].
Movahed, M., & Hosseinzadeh Kasmati, M. (2012). The relationship between gender identity disorder and quality of life. SOCIAL WELFARE QUARTERLY, 12(44), 111-142. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-916-fa.html [In Persian].
Nadrian, Z. (Spring 2017). Cultural and social regeneration of urban spaces with the aim of enhancing neighborhood identity. HEFTHAZAR ENVIRONMENTAL STUDIES, 6(19), 87-96. http://dorl.net/dor/20.1001.1.23225602.1396.5.19.9.9 [In Persian].
Naghdibishi, R., Barghijelveh, Sh. D., Islami, S. G., & Kamel Nia, H. (2016). A model of architectural education based on Gibson's theory of environmental affordances. URBAN IDENTITY, 10(26), 75-84. [In Persian].
Naghrekar, A., Mozaffar, F., & Taghir, S. (Spring 2014). Examining the capabilities of architectural space to create a responsive environment to human needs from an Islamic perspective. IRANIAN ISLAMIC CITY STUDIES QUARTERLY, 15, 21-34. https://www.magiran.com/p1316818 [In Persian].
Proshansky, H. M., Ittelson, W., & Rivlin, L. G. (1970). ENVIRONMENTAL PSYCHOLOGY: MAN AND HIS PHYSICAL SETTING. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Raymond, C. M., Brown, G., & Weber, D. (2017). Sense of place, fast and slow: The potential contributions of affordance theory to sense of place. Frontiers in Psychology, 8, 1674. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01674
Republished ac Chapter 4.9. Part VIII Reasons for Realism: Selected essays of James J. Gibson. (1982). (FURTHER DETAILS NEEDED)
Rezaei, H., Karamati, Gh., Dehbashi Sharif, M., & Nasir Salami, M. R. (2018). Explication of a model of the psychological process of achieving environmental meaning and realizing sense of place with a focus on the mediating role of perception. BAGH-E NAZAR MONTHLY, 15(65), 49-66. https://doi.org/10.22034/bagh.2018.74083[In Persian].
Rezaian, A. (1991). PRINCIPLES OF MANAGEMENT (1st ed.). SAMT Publications, Tehran. ISBN: 978-964-459-812-8[In Persian].
Sarafi, M. (2009). Cultural city and urban culture. MUNICIPALITIES MONTHLY, 6(64). (FURTHER DETAILS NEEDED) [In Persian].
Tusli, M. (1990). City: The center of culture. JOURNAL OF FINE ARTS. University of Tehran. https://jhz.ut.ac.ir